Кароткая граматыка фінскай мовы
Выдавец: Выдавец Уладзімір Сіўчыкаў
Памер: 160с.
Мінск 2017
vihata (vihaan, vihasi, vihannut) — ненавідзець
Mitä/ketä sinä vihaat? (P) Што/каго ты ненавідзіш?
vuokrata (-raan, -rasi, -rannat) — здаваць y арэнду, арандаваць (здымаць)
Pekka vuokraa asuntonsa heille. (АП)Пекка здае ім сваю кватэру. Ystävät vuokrasivat huoneiston kaupungin kiinteistöstä. (El) Сябры заарандавалі кватэру ў гарадской управе па нерухомасці. Не
vuokraavat huoneiston Pekalta. (Ab) Яны здымаюць кватэру ў Пеккі.
Y
yhdistää {-ti) — звязваць, аб’ядноўваць
Rautatie yhdistää nämä alueet. (N) Чыгунка звязвае гэтыя рэгіёны. Ei saa yhdistää toinen ilmiö toiseen. (111) Нельга звязваць адну з’яву з другой. Kaksi pientä yritystä yhdistettiin suureksi tuotantolaitokseksi. (Tr) Два маленькія прадпрыемствы аб’ядналі ў адно вялікае.
ylentää {-nnän, -nsi) — павышаць
Ylentää virassa. (In) Павышаць па службе. Kapteenista majuriksi ylennetty upseri. (El, Tr) Афіцэр, павышаны з капітана да маёра.
ylistää — услаўляць, усхваляць
Kiittäkää ja ylistäkää Herraa! (P) Падзякуйце i ўслаўце Госпада!
ylpeillä {-Ien, -li, -llyt) — ганарыцца
Poika ylpeili menestyksillään. (Ad) Хлопец ганарыўся сваім поспехам.
ymmärtää {-rrän, -rsi) — разумець
Anteeksi, en ymmärrä teitä. (P) Прабачце, я вас не разумею. He eivät ymmärrä tästä yhtään mitään. (El) У гэтым яны нічога не разумеюць.
Ä
ällistyttää — здзіўляць, уражваць
Paavo ällistytti ystävänsä uutisella. (Ad) Паава уразіў свайго сябра навіной.
ällistyä — уражвацца
Aivan ällistyimme laskun suuruutta. (P) Мы былі ўражаны велічынёй рахунка.
ärtyä {ärryn) — раздражняцца, злавацца
Hän ärtyy kaikesta. (El) Ён раздражняецца ад усяго. Jussi ärtyi ystäväänsä. (111) Юссі раззлаваўся на свайго сябра.
äänestää {-ti) — галасаваць
Ketä sinä äänestät? (P) За каго ты галасаваў? Äänestin häntä presidentiksi. (Tr) Я прагаласаваў за яго ў прэзідэнты.
Узаемакіраванне назоўнікаў і прыметнікаў Substantiivija adjektiivierektioita
Звярніце ўвагу, што большасць прыметнікаў патрабуе пасля сябе азеяслова-звязкі olla (быць), а таму пераклад на беларускую мову не супадае з фінскім арыгіналам і перакладаецца дзеяслоўным выразам або назоўнікам з дзеясловам і прыназоўнікам.
Напрыклад: Nainen oli surullinen avioerosta (Жанчына была засмучаная разводам. А даслоўна: Жанчына была засмучаная ад разводу)
Фінска-беларускія паралелі пазначаны паўтлустым шрыфтам.
Elatiivi (mistä? ад чаго?, аб чым?)
hermostunut
знерваваны huolissaan клапаціцца iloinen рады kiinnostunut зацікаўлены kiitollinen удзячны onnellinen шчаслівы
Mies oli hermostunut matkasta.
Мужчына быў знерваваны падарожжам.
Vanhemmat ovat aina huolissaan lapsistaan.
Бацькі заўсёды клапоцяцца аб сваіх дзецях.
Oletko iloinen kesän tulosta?
Ці рады ты надыходу лета?
Pekka on hyvin kiinnostunut tuosta tytöstä.
Пекка вельмі зацікаўлены сваёй працай.
Hän ei osaa olla kiitollinen mistään.
Ён не бывае ўдзячны ні за што.
Mistä asiasta sinä olet onnellinen?
Ad чаго ты такі шчаслівы?
pahoillaan Mies oli pahoillaan huonosta käytöksestään.
быць засмучаным, Мужчына шкадаваў аб сваіх дрэнных
(шкадаваць) riippuvainen залежны
riippumaton незалежны suuttunut
злосны
паводзінах.
En halua olla riippuvainen kenestäkään.
Я не хачу залежаць ні ад каго.
Haluan elää riippumattomana toisista.
Я хачу жыць не залежачы ад усіх іншых.
Miksi olet niin suuttunut sanoistani?
Чаму ты так раззлаваўся ад маіх слоў?
varma
упэўнены epävarma няўпэўнены väsynyt стомлены
Olen varma tästä asiasta.
Яўпэўнены ў гэтай справе.
Olen epävarma hänen tulostaan.
Я не ўпэўнены, што ён прыйдзе.
Kalle oli vielä matkasta väsynyt.
Калле быў усё яшчэ стомлены падарожжам.
Allatiivi (mille чаму, kenelle каму?)
ankara
жорсткі avoin адкрыты mahdollinen
магчымы
Et saa olla niin ankara itsellesi.
Табе нельга быць такім жорсткім да сябе.
Hän on aina avoin uusille asioille.
Ён заўсёды адкрыты для новага.
Opiskelun pitäisi olla mahdollista kaikille.
Адукацыя павінна быць даступнай усім.
Даслоўна: магчымай усім.
rehellinen
сумленны tyypillinen тыповы uskollinen верны uskoton
няверны
Pitää olla rehellinen itselleen.
Трэба быць сумленным. з самім сабой.
Tuo asenne on tyypillistä nykyajalle.
Гэта становішча тыповае для нашага часу.
Onko Kari aina uskollinen vaimolleen?
Ці заўсёды Кары застаецца верным сваёй жонцы?
Kari ei ole koskaan ollut uskoton vaimolleen.
Кары ніколі не быў няверным сваёй жонцы.
Illatiivi (mihin? куды?,да чаго?)
kyllästynyt надакучаны pettynyt расчараваны syyllinen вінаваты syytön невінаваты tyytyväinen задаволены
Olen kyllästynyt ihan kaikkeen.
Мне абсалютна ўсё надакучыла.
Olimme pettyneitä lomaan.
Мы расчараваныя адпачынкам.
Mies oli syyllinen tekoon.
Мужчына вінаваты ў зробленым (учынку).
Mies oli syytön rikokseen.
Чалавек невінаваты ў тым злачынстве.
Nainen oli tyytyväinen mieheensä.
Жанчына задаволеная сваім мужам.
tyytymätön
Miksi olet niin tyytymätöntä näkemääsi?
незадаволен
ы Чаму ты незадаволеная сваім выглядам?
Inessiivi (missä? дзе?, у чым?)
huolellinen
старанны, акуратны
Mies on hyvin huolellinen töissään.
Мужчына вельмі акуратны ў (сваёй) рабоце.
Ablatiivi (keneltä? ад каго?, ад чаго?)
kielletty
забаронены
Tämä elokuva on lapsilta kielletty. Гэты фільм забаронены дзецям.
Паўсядзённая гаворка Puhekieli
У паўсядзённай гаворцы назіраецца змена формаў:
1. асабовых займеннікаў minä (я), sinä (ты), me (мы) і te (вы);
minä — mä; minun — mun; minulla — mulla; minulle — mulle; minut — mut; minua — mua jne;
sinä — sä; sinun — sun; sinulla — sulia; sinulle — sulle; sinut — sut; sinua — sua jne;
me — meidän — meijän;
te — teidän — teijän;
2. некаторых указальных займеннікаў:
tämä (гэты) — tää, tämän — tän;
nämä (гэтыя) — nää
tuo (той) — toi, tuon — ton
nuo (тыя) — noi
3. дзеяслова olla (быць):
Сцвярджальная форма
Missä sä oot? Дзе ты ёсць?
Mä oon Senaatin torilla. Я на Сенацкай плошчы.
Адмоўная форма
minä en ole -» mä en oo; sinä et ole -» sä et oo; te ette ole A te ette oo jne.
Mulla ei oo mitään, entä sulia? У мяне няма нічога, a ў цябе?
4. дзеясловаў mennä (ісці); tulla (прыходзіць); panna (пакласці, паставіць);
mennä
tulla
panna
menen
meen
tulen
tuun
panen
paan
menet
meet
tulet
tuut
panet
paat
menee
mee
tulee
tuu
panee
paa
menemme
mennään
tulemme
tullaan
panemme
pannaan
menette
meette
tulette
tuutte
panette
paatte
menevät
-
tulevat
-
panevat
-
У загадным ладзе: Tule tänne! — Tuu tänne! (Хадзі сюды!)
і нават Tuupa tänne! (Ды хадзі ж ты сюды!)
Апрача таго, у якасці загаднага выразу ўжываецца пасіўная канструкцыя:
Aloitetaan! Пачнём!
Mennään! Хадзем!
Вельмі часта замест займенніка яны (he) ужываецца займеннік ne з формай трэцяй асобы адзіночнага ліку:
He tulevat. — Ne tulee. Яны прыйдуць.
He antavat. — Ne antaa. Яны даюць.
Форма дзеяслова першай асобы множнага ліку з канчаткам -mme замяняецца на пасіўную:
Me sanomme. — Me sanotaan. Мы кажам.
Пытальная часціца -ko (-kö) пераходзіць у -ks:
Onko sinulla rahaa? — Onks sulia fyrkkaa? У цябе ёсць грошы?
Ovatko he tulleet mökiltä? — Onks ne jo tulin mökiltä? Яны ўжо вярнуліся з лецішча?
ПРЫВІТАННІ I РАЗВІТАННІ
Вітаючыся, кажуць: Развітваючыся, кажуць:
Moi! Moro! Morjens! Hei! Moikka! Moido! Moi, moi!
Terve Hei hei! Heippa! Heido! Terkkuja!
Форма развітання Nähdään! мае канкрэтнае значэнне: Убачымся!
ЛІТАРАТУРА
Граматычныя дапаможнікі
Братчлкова, Н. Фннскпй язык. — М„ 2013.
Грамматнка фпнского языка. — Москва-Ленннград, 1958.
Alhoniemi, A., Ikola, O., Rintala, Р„ Visakanto, K., Nykysuomen käsikirja. — Helsinki, 1971.
Jönsson-Korhola, H„ White, L., Rakastan sinua. Pidätkö sinä minusta?
Suomen verbien rektioita. — Jväskylä, 1990.
Itkonen, T. Kieliopas. — Helsinki, 1988.
Karlsson, E Suomen peruskielioppi. — Jyväskylä, 2006.
Kenttälä, M. Kieli käyttöön, suomen kielen alkeisoppikirja. — Gaudeamus 2007.
Kenttälä, M. Kieli käyttöön, suomen kielen jatko-oppikirja. — Gaudeamus, 2007.
Mullonen, M., Hämäläinen E., Silfberg L. Puhutaan suomea I-IL — Karjala Petroskoi, 1986-1992.
Nuutinen, O. Suomea suomeksi I. — SKS, 2011.
Penttilä, A. Suomen kielioppi. — Porvoo-Helsinki, 1957.
Piiki, A., Välkesalmi, M. Helppoa suomea. — Opetushallitus, 2007.
Pirkko, L. Suomen kielioppi. — Otava, Helsinki, 2005.
White, L„ Suomen kielioppia ulkomaalaisille. — Helsinki, 2001.
Слоўнікі
Бірыла, M. Слоўнік беларускай мовы. — Мн., 1987.
Бнрплло, Н„ Стецко, П. Руско-белорусскнй словарь лпнгвнстаческмх терммнов, Мн., 1988.
Гаўрош, Н. Слоўнік эпітэтаў беларускай мовы. — Мн„ 1998.
Клышка, М. Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў. — Мн., 1978.
Кукконен, 0., Лехмус X., Ляндрос Н. Фіінско-русскнй словарь. — М„ 1955.
Куусмнен, М. Русско-фннскнй словарь. — Петрозаводск, 1989.
Ластоўскі, В. Расійска-крыўскі слоўнік. — Мн., 1990.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы. — Мн., 2002.
Jarva, V., Nurmi, Т. Oikeeta suomee; Suomen puhekielen sanakirja. — Gummerus, 2009.
Nurmi, T. Suomen sanakirja; Opiskelijoille ja ulkomaalaisille. — Gummerus, 2009.
Nyky suomen sanakirja I-III. — Porvoo, 1967.
Nyky suomen sanakirja. — Porvoo, 1979.
Suomalainen fraasisanakirja. — Otava, Helsinki, 1981.
Suomen kielen perussanakirja I-III, Painatuskeskus. — Helsinki, 1990, 1993,1994.
Vahros I., Scherbakoff A. Suomalais-venäläinen sanakirja. — PorvooHelsinki-Juva, 1998.
ЗМЕСТ
Ад аўтара Tekijän esipuhe 3
ФАНЕТЫКА FONETIIKKA
Алфавіт Aaakkoset 5
Склады і націск Tavut ja paino 7
Інтанацыя Intonaatio 8
Гармонія галосных Vokaalisointu 8
Чаргаванне зычных Konsonanttivaihtelu 9
МАРФАЛОГІЯ MORFOLOGIA
Скланенне Taivutus 11
Асновы Vartalot 12
Аснова множнага ліку Monikon alivartalo 15
Склоны Sijamuodot 16
Граматычныя склоны 16
Намінатыў Nominatiivi (nimentö) 16
Партытыў Partitiivi (osanto) 17
Генетыў Genetiivi (omanto) 21
Акузатыў Akkusatiivi (kohdanto) 23
Унутрана-мясцовыя склоны Sisäiset paikallissijat 24
Інесіў Inessiivi (sisäolento) 24
Элатыў Elatiivi (sisäeronto) 24
Ілатыў Illatiivi (sisätulento) 25
Знешне-мясцовыя склоны Ulkoiset paikallissijat 26
Адэсіў Adessiivi (ulko-olento) 26
Аблатыў Ablatiivi (ulkoeronto) 27
КНІГІ ОНЛАЙН
