Кароткая граматыка фінскай мовы
Выдавец: Выдавец Уладзімір Сіўчыкаў
Памер: 160с.
Мінск 2017
Pesula on auki 9-18 kello yhdeksästä kello kahdeksaantoista
Пральня адчынена з 9 да 18 гадзін.
Але ў размове часцей з указаннем часу ўжываецца аблатыў. У гэтым выпадку склон паказвае, ад якой гадзіны ідзе адлік часу:
Kokous alkaa kuudelta.
Сход пачнецца а шостай гадзіне. (ад шостай гадзіны).
Лічэбныя назоўнікі Numeroiden nimet
Лічэбнікі ад аднаго да дзесяці, а таксама дванаццаць маюць адпаведныя назвы і па сутнасці з’яўляюцца назоўнікамі:
1
ykkönen
адзінка
2
kakkonen
двойка
3
kolmonen, kolmikko
тройка
4
nelonen
чацвёрка
5
viitonen, viisikko
пяцёрка
6
kuutonen
шасцёрка
7
seitsemän, seiska
сямёрка
8
kahdeksikko, kasi
васьмёрка
9
yhdeksikkö, ysi
дзявятка
10 kymppi дзясятка
12 tusina тузін
Апрача таго, маецца некалькі назоўнікаў, якія абазначаюць толькі колькасць тых або іншых прадметаў: tiu (два дзясяткі яек); toltti (тузін (12) дошак).
Парадкавыя лічэбнікі Järjestysluvut
kuinka mones? monesko?
Парадкавыя лічэбнікі на пісьме звычайна абазначаюцца лічбамі з кропкай: 3. = kolmas (трэці).
Парадкавыя лічэбнікі ўтвараюцца ад адпаведных колькасных і дапасуюцца да назоўнікаў, як звычайныя прыметнікі. Парадкавыя лічэбнікі ensimmäinen (першы) і toinen (другі) скланяюцца, як назоўнікі з канчаткам -пеп. Яны маюць галосную аснову адзіночнага ліку на se-: ensimmäise-llä, ensimmäise-stä; toise-lta, toise-lla i г. д. Зычная аснова адзіночнага ліку гэтых лічэбнікаў на s-: ensimmäistä, tois-ta. Аснова множнага ліку набывае выгляд si-: ensimmäisi-llä, ensimmäisi-stä; toisi-lta, toisi-lla i г. д.
Апрача гэтых форм лічэбнікі першы і другі маюць вытворныя формы yhdes ад yksi і kahdes ад kaksi, якія ўжываюцца толькі для ўтварэння складаных парадкавых лічэбнікаў: адзінаццаты — yhdestoista, дваццаты — kahdeskymmenes і г. д.
Парадкавыя лічэбнікі ад аднаго да дзесяці ўтвараюцца шляхам далучэння да слабай ступені галоснай асновы суфікса -s:
1. ensimmäinen
першы
2. toinen
другі
3. kolmas
трэці
4. neljäs
чацвёрты
5. viides
пяты
6. kuudes
шосты
7. seitsemäs
сёмы
8. kahdeksas
восьмы
9. yhdeksäs
дзявяты
10. kymmenes
дзясяты
Узор скланення простых парадкавых лічэбнікаў:
viides — пяты kymmenes — дзясяты
Склоны Sijamuodot
Адзіночны ЛІК
Yksikkö
Множны ЛІК Monikko
Nominatiivi
viides
kymmenes
viidennet
kymmenennet
Genetiivi
viidennen
kymmenennen
viidensien
kymmenensien
Akkusatiivi
viidennen, viides
kymmenennen, kymmenes
viidennet
kymmenennet
Partitiivi
viidettä
kymmenettä
viidensiä
kymmenensiä
Inessiivi
viidennessä
kymmenennessä
viidensissä
kymmenensissä
Elatiivi
viidennestä
kymmenennestä
viidensistä
kymmenensistä
Illatiivi
viidenteen
kymmenenteen
viidensiin
kymmenensiin
Adessiivi
viidennellä
kymmenennellä
viidensillä
kymmenensillä
Ablatiivi
viidenneltä
kymmenenneltä
viidensiltä
kymmenensiltä
Allatiivi
viidennelle
kymmenennelle
viidensille
kymmenensille
Translatiivi
viidenneksi
kymmenenneksi
viidensiksi
kymmenensiksi
Essiivi
viidentenä
kymmenentenä
viidensinä
kymmenensinä
Komitatiivi
viidenneltä
kymmenenneltä
viidensittä
kymmenensittä
Складаныя парадкавыя лічэбнікі ад 11 да 19 ўтвараюцца шляхам далучэньня да адпаведнага парадкавага лічэбніка партытыву слова
другі — toista:
11. yhdestoista
12. kahdestoista
13. kolmastoista
14. neljästoista
15. viidestoista
16. kuudestoista
17. seitsemästoista
18. kahdeksastoista
19. yhdeksästoista
ацзінаццаты дванаццаты трынаццаты чатырнаццаты пятнаццаты шаснаццаты сямнаццаты васямнаццаты дзевятнаццаты
Пры скланенні гэтых лічэбнікаў змяняецца толькі першая частка, другая ж застаецца нязменнай: yhdentoista, neljäntenätoista і г. д.
Парадкавыя дзясяткі, сотні і тысячы ўтвараюцца пры дапамозе складання адпаведных лічэбнікаў:
20.
kahdes/kyinmenes
дваццаты
21.
kahdes/kymmenes/yhdes kahdes/kymmenes/ensimmäinen
дваццаць першы (два варыянты)
22.
kahdes/kymmenes/kahdes kahdes/kymmenes/toinen
дваццаць другі (два варыянты)
23.
kahdes/kymmenes/kolmas
дваццаць трэці
30.
kolmas/kymmenes
трыццаты
50.
viides/kymmenes
пяцідзясяты
100.
sadas
соты
168.
sadas/kuudes/kymmenes/kahdeksas
сто шэсцьдясят восьмы
1000.
tuhannes
тысячны
10 000
kymmenes/tuhannes
дзесяцітысячны
100 000
sadas/tuhannes
стотысячны
1 000 000
miljoonas
мільённы
Пры скланенні такіх лічэбнікаў змяняецца кожная частка: kahdennenkymmenennen (дваццатага); neljäntenäsadantenayhdentenä (чатырыста першым) і г. д.
Дробавыя лічэбнікі Murtoluvut
Дробавыя лічэбнікі на пісьме звычайна абазначаюцца адпаведнымі лічбамі з колькасным лічэбнікам зверху і парадкавым — знізу (лічнікам і назоўнікам). Такія лічэбнікі могуць чытацца як без указання лічэбніка, так і з указаннем. Тады назоўнік (парадкавы лічэбнік) ставіцца ў партытыве. Ніжэй прыводзяцца прыклады напісання і прамаўлення дробавых лічэбнікаў:
He называючы лічэбніка
Называючы лічэбнік
1/2
puoli (палова)
yksi kahdes/osa (адна другая (частка))
1/3
kolmannes (трэць, траціна)
yksi kolmas/osa (адна трэцяя)
1/4
neljännes (чвэрць)
yksi neljäs/osa (адна чацвёртая)
1/5
viidennes
yksi viides/osa (адна пятая)
1/6
kuudennes
yksi kuudes/osa (адна шостая)
1/7
seitsemännes
yksi seitsemäs/osa (адна сёмая)
1/8
kahdeksannes
yksi kahdeksas/osa (адна восьмая)
1/9
yhdeksännes
yksi yhdeksäs/osa (адна дзявятая)
1/10
kymmenennes, kymmenes
yksi kymmenes/osa (адна дзясятая)
Пры скланенні змяняюцца абедзве часткі дробавых лічэбнікаў.
Дзесятковыя дробы чытаюцца так (desimaaliluvut luetaan näin):
1,5
yksi pilkku viisi = yksi ja puoli = puolitoista (адзін, коска, пяць = адзін з паловай = паўтары)
2,3
kaksi pilkku kolme (два, коска, тры)
23,67
kaksikymmentäkolme pilkku kuusikymmentäseitsemän (дваццаць тры, коска, шэсцьдзясят сем)
Даты Päivämäärät
Даты могуць абазначацца і чытацца такім чынам:
Tänään on 6. maaliskuuta = kuudes maaliskuuta (Сёння шостага сакавіка)
Tänään on kesäkuun 6. päivä = kesäkuun kuudes päivä (Сёння шостага чэрвеня)
Olen syntynyt 16. syyskuuta = kuudestoista syyskuuta (Я нарадзіўся 16 верасня)
Olen syntynyt 16.9.1944 = kuudestoista yhdeksättä vuonna tuhatyhd eksänsataaneljäkymmentäneljä (Я нарадзіўся 16.9.1944)
ЗАЙМЕННІК PRONOMINIT, АБОASEMOSANAT
Займеннік — гэта часціна мовы, якая не называе прадмет, асобу або з’яву, а толькі указвае на іх.
Разрады займеннікаў Pronominiryhmät
Паводле свайго значэння займеннікі ў фінскай мове дзеляцца на такія разрады:
Асабовыя займеннікі Persoonapronominit
minä, sinä, hän — я, ты, ён/яна/яно (граматычны род у фінскай мове адсутнічае)
me, te, he — мы, вы, яны
Äiti ei ole kotona. Hän tulee kohta (Маці няма дома. Яна хутка прыйдзе).
Указальныя займеннікі Demonstratiivipronominit
tämä, tuo, se — гэты, той, гэта
nämä, nuo, ne — гэтыя, тыя, гэта
tämä talo — гэты дом; nämä talot — гэтыя дамы
tuo kirja — тая кніга; nuo kirjat — тыя кнігі se puisto — гэты парк; ne puistot — гэтыя паркі
Пытальныя займеннікі Kysymyspronominit
kuka? mikä? kumpi? — хто?; што? які?; які? (з двух)
Kuka voi auttaa minua? (Xnio можа дапамагчы мне?)
Mikä katu tämä on? (Якая гэта вуліца?)
Kumpi heistä on vanhempi? (Xmo з ix старэйшы?)
Адносныя займеннікі Relatiivipriniminit
Joka — які
Talo, jossa Jukka asuu, on kaksikerroksinen (Дом, y якім жыве Юкка, двухпавярховы).
Tämä kirja on parasta, mitä koskaan olen lukenut (Гэта самая лепшая кніга, якую я толькі чытаў).
Няпэўныя займеннікі Indefiniittipronominit
joku, jokin; eräs; yksi — нехта, хто-небудзь, нейкі; нешта, нейкі, што-небудзь; нехта, адзін
jokainen, kaikki, joka, kukin — кожны, усякі; увесь, уся, усё; кожны; усялякі, кожны
kumpikin, molemmat, jompikumpi — абодва; адзін з двух, абодва; той або іншы
(ei) kukaan, (ei) mikään, (ei) kumpikaan — ніхто; нічога; ніводны
moni, usea — многія, шмат хто; muutama, harva — некаторыя, некалькі; нямногія, рэдка хто
toinen, muu, sama — другі, іншы, той самы
Joku soitti sinulle (Нехта тэлефанаваў табе). Pidän kaikista eläimistä (Мне падабаюцца ўсе жывёлы). Kumpikin halusi tulla mukaan (Абодва хацелі прыйсці з ім). Kukaan ei muistanut Jukan osoitetta (Hixmo не памятаў Юкаў адрас). Monet suomalaiset puhuvat englantia (Многія фіны размаўляюць па-англійску). Harva eurooppalainen osaa kiinaa (Рэдкі еўрапеец ведае кітайскую мову (Рэдка хто з еўрапейцаў ведае кітайскую мову). Osaatko sanoa tämän toisella tavalla? (Ты можаш сказаць гэта іншым чынам?).
Зваротны займеннік Refleksiivipronomini
itse — сам, сябе
Tein tämän paidan itselleni (Гэтую кашулю я пашыў сабе сам).
Узаемазваротныя займеннікі Resiprookkipronominit
toiset + posessiivisuffiksi другі, іншы
toinen — toinen + posessiivisuffiksi — другі, іншы
Missä te tapasitte toisenne7. (Дзе вы сустракаецеся (адзін з адным)?)
Разрад прыналежных займеннікаў у фінскай мове адсутнічае. Гэту функцыю выконвае родны склон адпаведнага асабовага займенніка.
Hän on minun vanha tuttuni (Ён мой стары знаёмы) (minä — minun = я — мой).
Прыклады скланення і ўжывання займеннікаў Pronominien taivutus ja käyttöä
Асабовыя займеннікі Persoonapronominit
minä, sinä, hän; me, te, he — я, ты, ён/яна/яно; мы, вы, яны
Усе гэтыя займеннікі ўжываюцца толькі тады, калі гаворка ідзе аб чалавеку або прадметы і жывёлы адушаўляюцца ў казках. Ва ўсіх астатніх выпадках у дачыненні да нежывых прадметаў і жывёл ужываецца займеннік se (той, тая, тое).
Асабовыя займеннікі minä, sinä (я, ты) не ўжываюцца у сказах, калі не падкрэсліваецца іхняе асаблівае значэнне. У такім выпадку на асобу ўказвае форма дзеяслова.
Ostin kirjan (Я купіў кнігу);
Asumme Helsingissä (Мы жывем у Хельсінках).
Minä ostin kirjan (Гэта я купіў кнігу).
Займеннікі не маюць склонаў інструктыва і камітатыва.
Склоны Sijamuodot
Адзіночны лік Yksikkö
Множны лік Monikko
Nominatiivi
minä
sinä
hän
me
te
he
Genetiivi
minun
sinun
hänen
meidän
teidän
heidän
Akkusatiivi
minut
sinut
hänet
meidät
teidät
heidät
Essiivi
minuna
sinuna
hänenä
meinä
teinä
heinä
Partitiivi
minua
sinua
häntä
meitä
teitä
heitä
Translatiivi
minuksi
sinuksi
häneksi
meiksi
teiksi
heiksi
Inessiivi
minussa
КНІГІ ОНЛАЙН
