Клецкія бітвы: 1506 і 1706 гады
Андрэй Блінец
Выдавец: Янушкевіч
Памер: 130с.
Мінск 2015
27. Оглоблмн Н. Бой co шведамя у местечка Клецка... С. 27.
28. Веляканов В. “Непомысленная баталпя”... С. 78.
29. Шпіхлер — гаспадарчы будынак для захоўвання збожжа.
30. Волкаў М. Нясвіжскі замак у Вялікай Паўночнай вайне (1700-1721 гг.) II Вялікае Княства Літоўскае і суседзі. Права. Вайна. Дыпламатыя. Мінск, 2012. С. 225.
31. Пмсьма м бумагн нмператора Петра Велнкаго. Т. 4. СПб., 1900. С. 812.
32. En utforlig berratelse, om slaget emellan ofversten af Kongl. Man:t Til Regemente Baron Creutz och den Muscovitiste Generalen Nieplij, vid Staden Kletsk i Littouen den 20 Aprilis 1706, Samt Svad atterligare til den 15 Maij forelupit ar. S. 2.
33. Реляцмя подленная непомыслной батален... С. 862.
34. Оглоблнн Н. Бой co шведамн у местечка Клецка... С. 28-29.
35. Велпканов В. “Непомысленная баталмя”... С. 78.
36. Оглоблнн Н. Бой co шведамм у местечка Клецка... С. 28; Реляцня подленная непомыслной баталеп... С. 862.
37. Оглоблпн Н. Бой co шведамм у местечка Клецка... С. 27.
38. En utforlig berratelse... S. 3.
39. Пазднякоў В. Клецк X-XVIII стст. Мінск, 2008. С. 128.
40. En utforlig berratelse... S. 3.
41. Бутурлмн Д. Военная нсторня походов росснян... С. 46.
42. Пнсьма н бумагм нмператора Петра Велмкаго. С. 798.
43. Велнканов В. "Непомысленная баталня”... С. 78, 81.
44. Ахочакамонныя палкі — казацкія палкі, якія складаліся з добраахвотнікаў і набіраліся ў ваенны час, у адрозненне ад рэестравых казакоў, якія неслі пастаянную службу.
45. Реляцня подленная непомыслной баталем... С. 862.
46. Велмканов В. “Непомысленная баталня”... С. 78-79.
47. Гавршцук В. Военные преобразованпя в Россмм (Петровсклй пернод). М., 2002. С. 62.
48. Пнсьма н бумагм нмператора Петра Велнкаго. С. 864.
49. Там жа. С. 810.
50. Там жа. С. 812.
51. Оглоблнн Н. Бой co шведамм у местечка Клецка... С. 28.
52. Adlerfelt G. Karl XII:s krigsforetag 1700-1706. S. 307.
53. En utforlig berratelse... S. 3; “Ordinarie Stockholmiske Postsidender”. № 23. 5 Junii 1706. S. 6.
54. Ліставанне з X. Хенрыксанам (архіў аўтара).
55. En utforlig berratelse... S. 3; “Ordinarie Stockholmiske Postsidender”. S. 6.
56. Оглоблмн H. Бой co шведамм y местечка Клецка... C. 29; En utforlig berratelse... S. 3.
57. Nordberg J. Histoire de Charles XII. Tome second. Alahate, Chez Pierre de Hondt. M.DCC.XLVIII. S. 87.
58. Adlerfelt G. Karl XII:s krigsforetag 1700-1706. S. 307.
59. Оглоблнн H. Бой co шведамм y местечка Клецка... C. 29.
60. En utforlig berratelse... S. 3; Adlerfelt G. Karl XII:s krigsforetag 1700-1706. S. 307.
61. "Ordinarie Stockholmiske Postsidender” S. 6.
62. Беспалов A. Шведская арммя в 1700-1709 rr. II Рейтар. 2007. № 3. C. 47-48.
63. Оглоблнн H. Бой co шведамн у местечка Клецка... С. 29.
64. Там жа.
65. Ё. Нордберг згадваў, што на мосце былі размешчаны падводы з харчаваннем. Такая гіпотэза падаецца нерэальнай. Трэба было быць вельмі “арыгінальным” стратэгам, каб на вузкай кладцы размяшчаць абоз. Нават калі дапусціць, што расіяне завязалі бой падчас маршу, цяжка паверыць у тое, што адначасова з пяхотай і артылерыяй у горад перапраўлялі вазы з правіянтам. Магчыма, маецца на ўвазе артылерыйскі абоз — скрыні з ядрамі і інш.
66. En utforlig berratelse... S. 3.
67. “Летопнсец млн оппсанне краткое...” http://litopis.org.ua/ sborlet/sborlet02.htm Дата доступу 13.03.2015 г.
68. En utforlig berratelse... S. 3.
69. Оглоблпн Н. Бой co шведамм у местечка Клецка... С. 29-30.
70. “Летопнсец нлм опнсанне краткое... http://litopis.org.ua/ sborlet/sborlet02.htm Дата доступу 13.03.2015 г.
71. En utforlig berratelse... S. 3-4.
72. Ппсьма м бумагм ммператора Петра Велмкаго. С. 864.
73. Оглоблпн Н. Бой co шведамм у местечка Клецка... С. 29-30.
74. Усе сучаснікі Клецкай бітвы пісалі пра яе як пра сутыкненне са шведамі. Толькі Ё. Нордберг згадвае валахаў, якія ўдзельнічалі ў пераследзе разбітага праціўніка. Іх роля на іншых этапах бітвы застаецца нявысветленай.
75. Nordberg J. Histoire de Charles XII... S. 87.
76. Adlerfelt G. Karl XII:s krigsforetag 1700-1706. S. 307.
77. En utforlig berratelse... S. 4.
78. Nordberg J. Histoire de Charles XII... S. 87.
79. En utforlig berratelse... S. 4.
80. Adlerfelt G. Karl XII:s krigsforetag 1700-1706. S. 308.
81. Ліставанне з X. Хенрыксанам (архіў аўтара).
82. Пнсьма м бумагп нмператора Петра Велпкаго. С. 846, 862.
83. Велнканов В. “Непомысленная баталмя’’... С. 80.
84. Разам з астатнімі палоннымі ўкраінцамі ён быў перапраўлены ў Швецыю. У 1710 г. палкоўнік падаўпрашэнне з просьбай адпусціць яго дадому, паколькі гетман I. Мазепа перайшоў на бок шведскага караля. Але адказу на гэты ліст ён не дачакаўся. Пазней ён пісаў урадавым чыноўнікам, што з’яўляецца палякам і таму можа прэтэндаваць на вызваленне з палону. Аднак і гэта не падзейнічала. Толькі ў 1714 г. яго абмянялі на шведаў. У Пецярбургу ён атрымаў грашовую кампенсацыю ў 10 рублёў (для параўнання, гадавы заробак шэраговага ў расійскай арміі складаў 6 рублёў). Гл.: Хенрякссон Х.В жмлах многпх шведов течёт украмнская кровь // Голос Укранны. 29.05.2012.
85. En utforlig berratelse... S. 4-5.
86. “Ordinarie Stockholmiske Postsidender” S. 6.
87. En utforlig berratelse... S. 4.
88. Nordberg J. Histoire de Charles XII... S. 87.
89. Ліставанне з X. Хенрыксанам (архіў аўтара).
90. Хенрмкссон X. В жмлах многмх шведов течёт украннская кровь II Голос Укранны. 29.05.2012.
91. Велнканов В. “Непомысленная баталмя”... С. 80.
92. Оглоблнн Н. Бой co шведамн у местечка Клецка... С. 30.
93. Тарле Е. Северная война н шведское нашествне на Россмю. С. 137.
94. Оглоблнн Н. Бой co шведамн у местечка Клецка... С. 30-31.
95. Adlerfelt G. Karl XII:s krigsforetag 1700-1706. S. 306.
96. "Летопнсец нлн опмсанне краткое...” http://litopis.org.ua/ sborlet/sborlet02.htm Дата доступу 13.03.2015 г.
97. Корсакова В. Большая бпографмческая энцнклопедня. http://dic.akademic.ru/dic.nsf/enc_biography/90083/HenAroee. Дата доступу: 12.03.2015.
98. Svenskt biografiskt handlexikon. T. 1. S. 195. http://runeberg. org/sbh/a0195.html. Дата доступу: 11.03.2015.
99. Беспалов A. Шведская арммя в 1700-1709 гг. С. 47-48.
100. Велнканов В. “Непомысленная баталмя”... С. 77.
101. Гавршцук В. Военные преобразовання в Росснн (Петровскнй пернод). С. 88.
102. Nordberg J. Histoire de Charles XII... S. 87.
103. Ibidem.
104. Оглоблмн H. Бой co шведамн y местечка Клецка... C. 31-32.
105. Там жа. C. 32.
106. Згадка пра гэта сустракаецца ў лісце Васіля Корчміна да Пятра I, які быў дасланы з Рослаўля 24 мая 1706 г.: “...которыя солдаты ндут с Неплюевым чрез лннмю в Брянск... сказывают: после бою пошлм по домам, некоторыя н с ружьём...” Гл.: Пнсьма м бумагн нмператора Петра Велнкаго. Т. 4. С. 881.
107. Оглоблнн Н. Бой co шведамн у местечка Клецка... С. 32.
108. Пнсьма н бумагм пмператора Петра Велмкаго. С. 857.
109. Там жа. С. 864.
110. “Летопмсец млн опнсанне краткое..." http://litopis.org.ua/ sborlet/sborlet02.htm Дата доступу 13.03.2015 г.
111. Пазднякоў В. Клецк X-XVIII стст. С. 160.
112. En utforlig berratelse... S. 5.
113. Adlerfelt G. Karl XII:s krigsforetag 1700-1706. S. 308.
114. Nordberg J. Histoire de Charles XII... S. 88; “Летопнсец в pycckhx h noACKHx іцо ся сторонах деяло м якого року”
115. Пмсьма н бумагн ммператора Петра Велнкаго. С. 846.
116. Г. Адлерфельд называе крыху іншыя лічбы: “1361 чалавек са старэйшымі і малодшымі афіцэрамі, 9 гармат, 9 сцягоў і штандартаў”. Гэтыя звесткі ўвайшлі ў энцыклапедыю “Вялікае княства Літоўскае” Інфармацыя аб 1800 палонных і 7 захопленых гарматах узята з рэляцыі К. Кройца і работы Д. Бутурліна. “Чарнігаўскі летапіс” паведамляе, што казакоў у Ляхавічах было 1735 чалавек, але нічога не згадвае пра “немцаў і літвінаў”. Цікава, што ніводная з гэтых крыніц не гаворыць пра сонечнае зацьменне.
117. Реляцня подленная непомыслной батален... С. 863.
118. Інфармацыя атрымана ад жыхара в. Галынка Бобкі Вячаслава Віктаравіча. Легенду ён чуў ад сваёй бабулі.
119. Пазднякоў В. Клецк X-XVIII стст. С. 132.
120. Опнсанне церквей н прмходов Мпнской епархмн. Ммнск, 1879. С. 130-131.
121. Запісана ад Гасцеева Георгія Міхайлавіча (1928 г.н.), карэннага жыхара Клецка. Гэтую легенду ён чуўу дзяцінстве ад свайго дзеда.
122. Волкаў М. Нясвіжскі замак у Вялікай Паўночнай вайне... С. 229.
123. У літаратуры ўкаранілася напісанне гэтага прозвішча як Баліман. Такая традыцыя пайшла ад У. Сыракомлі, які недакладна расчытаў першакрыніцы. Б. Таўрагінскі, аўтар кнігі “Z dziejow Nieswieza” адназначна называе каменданта крэпасці Полеманам.
124. Adlerfelt G. Karl XII:s krigsforetag 1700-1706. S. 310; En utforlig berratelse... S. 5.
125. Г. Адлерфельд паведамляе пра 21 гармату, К. Кройц пра 23.
126. У 1717 г. у рацэ Лахве былі знойдзены 11 гармат, 2 марціры і 11 гакаўніц, вывезеныя шведамі з Нясвіжа і затопленыя з-за немагчымасці транспарціроўкі. Падрабязней аб гэтым гл: Волкаў М. Артылерыя Нясвіжскага замка ў канцы XVI пачатку XVIII ст. II ARCHE-Пачатак. 2012. № 6.
127. Adlerfelt G. Karl XII:s krigsforetag 1700-1706. S. 310.
128. Ibid. S. 310-311.
129. Катлярчук A. Швэды ў гісторыі i культуры Беларусі. С. 102.
130. Оглоблнн Н. Бой co шведамн у местечка Клецка... С. 25.
131. Там жа; Тарле Е. Северная война м шведское нашествне на Россню. С. 138.
132. Верагодна, памылка ўтэксце, трэба чытаць “ляхавіцкім”.
133. Маецца на ўвазе шведская міля, якая складала 10688 м. Вызначэнне недакладнае, бо рэальная адлегласць паміж Клецкам і Ляхавічамі большая амаль у два разы.
134. Хутчэй за ўсё, маецца на ўвазе сонечнае зацьменне.
135. Жаберскі замак, які належаў князям Вішнявецкім, размяшчаўся на рацэ Ясельда каля аднайменнай вёскі Пінскага павета (цяпер Драгічынскі раён Брэсцкай вобласці). Быў разбураны шведамі падчас Паўночнай вайны і больш не аднаўляўся.
136. Паводле Г. Адлерфельда, з Клецка кароль вярнуўся ў Ляхавічы, а адтуль з войскам пайшоў на Нясвіж.
137. I. Мазепа памыляецца ў датаванні падзей. Карл XII прыбыў у Ляхавічы 4 мая, а ў Клецк адправіўся 6 мая. Такія звесткі падае яго камергер Г. Адлерфельд.
Навукова-папулярнае выданне
Блінец Андрэй Уладзіміравіч
КНІГІ ОНЛАЙН
