КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
Клінічны выпадак, альбоДЗРЭМНЫЯЎЦёКІ КШГАРНЯ ШСЬМЕННІКА КНІГАРНЯ ПІСШЕННІКА ВЫПУСК 71 Марыя Роўда Клінічны выпадак, альоо Дарэмныя ўцёкі Аповесці, апавяданні Мінск, «Кнігазбор», 2015 УДК 821.161.3-3 ББК 84(4Бен) Р58 Бібліятэка Саюза беларускіх пісьменткаў «Кнігарня пісьменніка». Выпуск 71. Заснаваная ў 2009 годзе. Роўда, М. Р58 Клінічны выпадак, альбо Дарэмныя ўцёкі: аповесіц, апавядан- ні / Марыя Роўда. Мінск : Кнігазбор, 2015. 312 с. (Біб- ліятэка Саюза беларускіх пісьменнікаў «Кнігарня пісьмснніка» ; вып. 71). ISBN 978-985-7144-09-9. Кніга Марыі Роўды ўяўляе сабой зборнік апавяданняў і аповесцяў, напісаных на мяжы дваццатага і дваццаць першага стагоддзяў. Героі твораў гэта моладзь дзевяностых, якая шукае сябе, сапраўднае каханне і свае карані на разломе часу, калі здаецца, што паўстае цалкам новая Беларусь. Ці знаходзяць героі ў сярэднім веку тое, што шукалі ў маладосці, якую яны стварылі будучыню, з самаіроніяй, сумам і любоўю распавядаеіша аўтарам у творах новага тысячагоддзя. УДК 821.161.3-3 ББК 84(4Бен) ISBN 978-985-7144-09-9 © Роўда М„ 2015 © ГА «Саюз беларускіх пісьменнікаў», 2015 © Афармленне. ПУП «Кнігазбор», 2015 АПОВЕСЦІ «1896» Бледнатварая й рудая каму ты гэткая трэба? Толькі й застаецца табе цяпер, што сядзець у гэтым старым парку, які й не парк ўжо даўно, а спарахнелая батанічная шыза, якую маленькая пляменніца твая пазывае балотам. Прыстойныя людзі ў гэты парк ні нагой: таямнічая старасвеччына, крымінальныя падлеткі, памятка забітай маньякам жанчыне. Сюды калі й ходзіць хто, дык гэта беспрытульныя закаханыя альбо мастакі й маргінальныя паэты. Адныя каб самаахвярна суполіцца на схіле зарослага кустамі й дрэвамі стромкага берага, а другія каб натхніцца маляўнічымі руінамі. Дзіва, як гэтыя руіны яшчэ тут захаваліся у самым эпіцэнтры вірлівага ўскрайку горада, у атачэнні навамодных шматпавярховікаў, розных па сваім выглядзе й напоўненасці чалавекамі, але безаблічных і чужых. Хаця што я гэтак разышлася? Сама я тут таксама чужая, хаця й купляю адсырэлы хлеб у мясцовай краме, смятану ў пакетах ці баначках, піва, масла, сыр і тлушч. Гэта нешматлікія адгалоскі нармалёвага жыцця мікрараённых цывілізацыяў цукеркі я не спажываю, а астатнія прадукты прызначаныя, здаецца, для турыстаў і альпіністаў. Тушонка, кансервы, згушчонка асартымент чорнага рынку ваенных часоў. Турыстаў і алыііністаў сярод мясцовых пяма: я б іх адразу вылічыла. Так што, магчыма, у гэтай мясцовасці вайпа. I вылічваюць мяне гэта дакладна. Я бачу, як на мяне касавурацца жанкі, як пакрыўджанаагрэсіўна зыркаюць мужчыны. Hi з адвымі, ні з другімі я на кантакт не іду, таму першыя падазраюць мяне ў тайных зносінах з агюшнімі, а гэтыя не могуць уцяміць, чаму мяне не нрываблівае іхняя гераічна-праггітая мужчынскасць. Карацей, я тая самая «чужаніца», якая «жыве побач», той самы «каралёк». Відаць, асоба мая старанна абгаворваецца ў хатах, бо дзеці так- сама трымаюцца ад мяне далей. Да таго ж я абрываіо іхнюю алычу й яшчэ нейкія дзівосныя, відаць, эксперыментальныя ягады, іпто растуць тут на кожным рагу ля хат і ў парку. Я не ведаю, што тут каму належыць і ці належыць увогуле. А паколькі галоўнага гаспадара, пана Любанскага, ужо даўна няма на свеце, я з бессаромнай непасрэднасцю пад’ядаю мясцовыя дзівосы. На людскі недавер я не крыўдую, бо (цешу сябе гуманістычным спадзевам) разумею. Жыве іх тут няіпмат усе яіпчэ з даўніх часоў, і шмат у каго бабкі ды дзедкі, калі верыць часопісным артыкулам, рабілі ў пана. Некаторых людзей я пазнаю менавіта па фатаграфіях у часопісах. Нават па фатаграфіях іхніх продкаў. Мне падабаецца гадаць, чыя гэта бабця працавала пакаёўкай у пані Любанскай, чый дзед басаноіім падшыванцам насіў цыдулкі на ўскраек парку, дзе яго чакаў самавіты вершнік з уладнай паставай і сумнымі вачыма. Я мяркую, і, магчыма, нават правільна вызначаю. Але нішто ўжо ў гэтых занядбаных людзях не нагадвае пра старыя чароўныя часы. I нездарма, відаць, ацывілізаваныя насельнікі мікрараёнаў клічуць мясцовых абарыгенамі. Абарыгены ж таксама бачаць сябе ў марах ацывілізаванымі й справядліва лічаць, што маюць поўнае гірава скарыстаць з дасягненняў прагрэсу. Таму амаль усс яны будуіоцца ў былым чыстым полі. На гэтым полі я калісьці шасцікласніцай палола на школьнай практыцы буракі, і настаўніца-наглядчыца сказала, што раблю я, як для сябе. Тады я яшчэ не ведала, як можна іпакіп, а таму стараннасцю й сумленнасцю сваёй, відаць, узгадавала сабе нечуваную ўдачу. Цяпер на гэтым полі будуецца дом, дзе, верагодна, на тых самых градах паўстане мая трохпакаёвая кватэра. Любы абарыген, калі б нехта палічыў неабходным запытаць яго, сказаў бы, што ўважае за шчасце з’ехаць з гэтых руінаў XIX стагоддзя й перасяліцца ў сучасны дом. Што ім з таго, што гэтыя гістарычпыя будыпкі могуць знесці, каб добраўпарадкаваць парк, адчыніць у панскай сядзібе рэстарацыю, насыпаць дарожак, каб ужо ацывілізаваныя абарыгены маглі горда прагуляцца з вазком гіа прыбраным нарку, а ўвечары зайсціся з сябрамі, як нармальпыя пацаны, у бар. Што ім з таго, што нейкіх там рамантыкаў з добраўпарадкаваных мікрараёнаў ахапіла туга праз тое, што згубіць стары парк сваё «мона но аварэ», і не будзе дзе тым рамантыкам ствараць свае праўдзівыя мастацкія шэдэўры й ачароўваць даверлівых блізарукіх жанчын. Я разумею. I рамантыкаў, і абарыгенаў. Але мне шкада. Нават не столькі парку, колькі аднаго цаглянага трохпавярховага будынку вінакурні, пабудаванай у 1896 годзе. Якраз тады, калі закрычала ўпершыню маленькае блакітпавокае стварэнне, на якое, ужо невядома як з радасцю ці журбою глядзела далёкая Ганна Грышкевіч. Якраз гэтым годам нарадзілася мая прабабка, каб пражыць 86 гадоў, перажыць смерць шасцярых з сваіх семярых дзяцей і некалькі разоў памяняць імя: Марыя, Марыля, Маруся, Марыя Іванаўна Хіхіч. За рознымі панамі, войскамі й эміграцыямі. Для розных вуснаў, зубоў, языкоў, вушэй і вачэй. Каб насоўкаць мяне й перадаць мне сваё імя. Разам з лепшай доляй. I цяпер я, бледнатварая й рудая, жыву гэтай лепшай доляй і мяняю імя ў залежнасці ад краіны свету й працадаўцы: Маша, Марыя, Маруся, Мэры, Маня, Марыя Іванаўна Хіхіч. Сама сабе пані, ваярка й, казаў бы той Саша Сакалоў, «унутраная эмігрантка». Вось таму я й жыву зараз у гэтым цагляным трохпавярховіку, равесніку Львоўскага опернага тэатра. Жыву, таму што спадзяюся, што калі я буду жыць у ім, то з ім нічога не здарыцца. He знясуць, не закінуць, не падпаляць. Жыву ягоным жыццём, каб быць анёлам-ахоўнікам, каб выратаваць яго, а таксама сваю лепшую долю. Бясспрэчна, чалавек разумны, той самы гома сапіенс, сказаў бы, што, каб выратаваць будынак, трэба хадзіць ііа інстанцыях, пісаць даследчыя й публіцыстычныя артыкулы, збіраць подпісы й ладзіць пікеты. Але вядома, піто жанчыны эвалюцыянавалі інакш і таму ратуюць усё ў гэтым жыцці любоўю й каханнем, асабліва калі на людскі цвярозы розум спадзявацца не выпадае. Каханне гэта, выходзіць, крайняя мера. А мая прысутнасць тут, на трэцім паверсе вінакурні, гэта яшчэ й крайняя мера крайняй меры. Карацей, не зусім падзеленага кахання. I ўбілася я сюды, у гэты прасмердлы часам пакойчык з зашмальцаванымі блакітнымі шпалерамі, сталом з парэзанай цыраткай і кампутарам на ім, з чатырма зэдлікамі й правіслым ложкам, адно каб не быць западозранай у схільнасці да ўмоўнасцяў і размеранага мікрараённага побыту. У якасці альтэрнатываў выступалі яшчэ закінутая воданапорлая вежа ў вёсцы праз дарогу й універмаг «Беларусь». У вежы мелася высокае ваклю й заржавелыя жалезлыя дзверы, і яна выдатна пасавала для жытла адзінокай маладой жанчыны з творчымі памкненнямі й даўгой касой. Л ва ўнівсрмагу «Беларусь» можла б было аб’яўляць гасцям па гучлай сувязі, што на другім паверсе яны знойдуць цудадзейны бар, а таксама вазіць каву ў ложак на эскалатары. Але ні там, лі тут нічога не выйшла. У вежы не знайшлося пэўных гасладароў, а ўнівермаг маё гумалістычлае «сапіенс» палічыла за лешпае пакіпуць людзям. Такім чынам, чысціня, сапраўднасць, жыццяздольнасць, эксперыменталыіая селекцыйнасць творчага зерпя ўва мне залеслі мяле ла гістарычныя плантацыі менскай Лопіыцы. I цяпер кожную ноч я ратуюся ад страху й адзілоты гукам вадаспаду забруджанай вады, якая па старой генетычнай памяці (бо зараз вадой можа быць названая з вялікай нацяжкай) перацякае праз шлюз. Нараніцу, латочалая, бы шашалем, слязьмі, страхам і бяссонніцай, я, удзячная Богу за некалькі гадзінаў сну й жывое-здаровае абуджэлле, стаю ля вакна. Лглядаю вершаліны дрэваў, нравяраю зоркасць вока на паўразбуранай альтанцы, карчме й сядзібе, п’ю каву й назіраю, як нейкі мясцовы энтузіяст з целам спецназаўца ў адстаўцы спускаецца з моста па прыстаўленай да яго драбіне ў ваду, плёскаецца ў ёй і нават не пакрываецца ніякім чырвоным сыпам. (Я падазраю, што тут не ва ўсіх ёсць водаправод.) Затое ля сядзібы яшчэ колькі месяцаў таму ляжаў у зямлі скарб нейкага всльмі маладога й ранняга стагоддзя й апаленае палена, якое спарахнела ў пыл, як толькі яго дасталі праводзілі цеплатрасу. (Яшчэ адно ўскоснае ўказанне на рэстарацыю: для абарыгенаў бы не сталі гэтак старацца). Падчас гэтых гістарычна-будаўнічых раскопак мы яшчэ былі разам. Разам перасжоквалі лраз траншэі, уцякалі з эцюднікамі па снежных гурбах ад спушчаных сабак, разам наткнуліся на партызанаў, якія вялі немца на допыт. Тады тут здымалі кіно, а мы раным-рана, звыклымі для паклоннікаў парку сцежкамі, нечакана для сябе выпаўзлі проста насустрач гэтым узброеным людзям. I гіаколькі парк быў заўсёды казкай, легендай, зачараванай краінай кахання настолькі нерэальна сапраўднага, што дыхала даўніной, я ані здзівілася, калі пабачыла там партызанаў. Затое здзівілася, калі 8 траўня ў рамантычпым парку XVI стагоддзя забэмкаў аркестр і каля нашай любімай лаўкі мы напароліся на шнуры, кабелі, прамовы, сівых бабулек з медалямі, якія сядзелі на прынесеных для іх крэслах, хіталі галовамі, хапаліся за сэрца й з’язджалі са свята на «хуткай дапамозе». I гэта быў дзепь развітання з мінулым і для іх, і для пас. Цяжкі й упарты дзень, які настойліва хацеў атрымаць сваю даніну й цягнуў да сябе, прэч ад нас, прэч ад мяне нашую закаханую рэчаіснасць, нашую існасць, наш давер.