Клінічны выпадак, альбо Дарэмныя ўцёкі
Марыя Роўда
Выдавец: Кнігазбор
Памер: 312с.
Мінск 2015
Гэтак я думала па дарозе ў парк, самотпая, злая, прагорклая ад расчаравання жанчына, як раптам убачыла на дрэве за мостам лік святога. Спачатку я вырашыла, што мне здаецца і гэта маё сумленне панярэджвае мяне, што нельга дрэнна казаць аб людзях, а тым болып мужчынах. Але калі я зірнула на дрэва зноў і зноў, то ўпэўнілася, што лік усё яшчэ там, і вельмі выяўны. Святы з барадой, даўгімі расхрыстанымі валасамі й буйным іюсам мудраца глядзеў на мяне разумнымі ўважлівымі вачыма. I ў той жа час ён глядзеў і ўправа, і ўлева, і ўверх, і ўніз, і праз стагоддзі, і ў сябе. Ён думаў, ён ведаў і як быццам хацеў нешта сказаць, а можа, проста быў. I ўжо аднаго гэтага было дастаткова, каб адчуць, ухапіць нейкую думку, ідэю, і адразу яе забыць, але супакоіцца й паверыць. Я як быццам убачыла, зразумела сябе, свой шлях, сваё каханне й сваю любоў, сваё змаганне й свой спакой. Я ўбачыла прасветлены нозірк Змітра, ягонае прабачэнне й прыняцце, твары ягоных дзяцей з маёй усмешкай, пачула смех нашых бацькоў і ўздых маёй прабабулі. Я адчула смак слёз у горле маёй нядаўняй госці й пагладзіла зморшчыны ад п’янага роздуму гіа лобе спецназаўца ў адстаўцы. I я кінулася да дрэва, каб япічэ пагутарыць, запытацца, але зблізу лік быў усяго толькі абрубленым таўстым суком. Тады я датыкнулася пальцамі да светлых дарожак дрэва й намацала цёплы старэчы твар, і калі я адбегла назад, святы ўсё гэтак жа глядзеў на мяне, на раку, на вінакурню, на сядзібу й у неба.
I я зразумела, што гэта развітанне: Лошыца прыняла мяне, явіла мне свае таямніцы й тым адпускала мяне. I парк, і сядзіба, і вінакурня застануцца й будуць жыць сваім жыццём, хаця непазбежна зменяцца. Гэтак і я муіпу ўвайсці ўжыццё й пакінуць мінулае за спіной, каб яно магло з чалавечай драмы зрабіцца жыццёвым знакам. Я павінна пакінуць тую Лошыцу, якую я любіла, бо яна ўвасабляла для мяне каханне да Змітра, і прыняць Лошыцу з ейным асобным адмысловым лёсам. I Змітра гаксама я павінна ўбачыць не як увасабленне сваёй мары, а як асобнага чалавека, які можа мяняцца й выбіраць новыя накірункі для свайго ўнутранага й знешняга жыцця. Я не павінна чакаць ад яго «ідэальнасці» й падпарадкаванасці маім уяўленням я павінна радавацца яму, факту ягонага існавання. I калі я хачу кахаць Змітра, то мне нішто не замінае глупства патрабаваць гарантыяў узаемнасці. Хаця я, здаецца, і не прасіла ніколі гарантыяў альбо маналітнасці адносінаў я проста хацела быць разам. Тут я ўзгадала скандал з Надзяй, і да мяне дайшло, піто нам нішто не перашкаджае быць разам, што паміж намі, па вялікім рахунку, не стаяць трэція асобы альбо абставіны, піто мы паасобку толькі праз свае страхі, гіыху й крыўды. Дык значыць зараз, калі гэтыя заганныя пачуцці вытраўленыя хаця б з майго сэрца, бо пра цябе я нічога не ведаю, акрамя таго, што ты горды й пакутуеш на адлегласці, мы можам аб’яднацца й быць разам? Гэта ж цалкам магчыма, бо мы нават не пасварыліся, не разыіпліся дупюю, не забылі адзін аднаго, а проста аддаліліся целам у часе, каб перш-наперш знайсці сябе. А знайшлі... Я знайшла Габруся, абарыгенку ў белай сукенцы, дзяўчынку Насцю, лік святога, творчасць і ўнутраны спакой. А янічэ я нарэшце знайшла сваё санраўднае каханне цябе ў тваім жыцці, без маіх страхаў, уладнасці й сумнення...
Пакуль я рабіла для сябе гэтыя высновы, парк раптоўна пачаў губляць колер. Ён рабіўся шэрым недзе святлей, а недзе цямней, і толькі валасы мае гарэлі ля твару рудым агнём. Яны былі лішнімі яны вярталі мяне ў мінулае, дзе я кахала цябс інтуіцыйна, слепа, навобмацак, але дзе ты любіў дакранацца да маіх валасоў. А зараз я кахаю цябе свядома, кахаю
менавіта цябе, але з аднолькавай верагоднасцю я магу альбо ўбачыць цябе заўтра, альбо не ўбачыць цябе ніколі. Таму я болып не хацела сваіх валасоў. Я не хацела цягаць тваё каханне за спінай я гірагнула сустрэцца тварам да твару, зірнуць табе ў вочы чыстым радасным позіркам свабоднага ад крыўды й чаканняў чалавека. Я так болып не магла мнс не патрэбны быў гэты руды адчай, які я сама раней пялегавала й любіла. I таму, калі я спіарэлым прыцемкам прыйшла дахаты, я запляла валасы ў касу, пазычыла ў суседзяў вялікія бабуліны нажніцы для стрыжкі авечак, бо сама мела толькі манікюрныя, стала псрад люстэркам і адрэзала прэч свой тугі, непадатлівы руды адчай.
Праўда, адчай не адпусціў мяне адразу, а прымусіў урэшце зрабіць адзін імпульсіўны ўчынак. Я так расхвалявалася, калі ўбачыла свае кароткія абскубаныя валасы, што ўнутрана залямантавала, што муіпу праз яго ісці па гэткія дзікунскія, нечалавечыя ахвяры. I мне захацслася кінуць сваю касу яму ў твар, каб ён нарэшце зразумеў, як я пакутавала, як несправядліва ён са мной абышоўся. I яшчэ я хацела, каб ён ведаў, што я не намерваюся пакутаваць надалей і не збіраюся ні з кім ваяваць, а буду нроста жыць. I калі ён гэткі сляпы, што не заўважае вытанчаных сціплых знакаў, кшталту «шостай гадзіны раніцы», то я пашлю яму такі знак, што ён пашкадуе.
Цяпер можна толькі дзівіцца, што, вырашыўшы мірыцца й болей не ваяваць, я замест гэтага вшурнула яму чорную значку, але наступнай раніцай я выправілася на пошту, скруціла касу й паслала яе Змітру дахаты. Я разумела, што адрэзаная каса наўрад ці можа прывесці да цябе каханага чалавека хутчэй наадварот, выкліча жах іji гідлівасць, альбо яшчэ горай смех тваёй незацейлівай суперніцы, але я нроста пе здолела даць сабе рады. Хай глядзіць, хай успамінае, хай нават спужаецца, а сябровачка ягоная хай вішчыць у прыпадку рэўнасці й злосці. I няхай каса мая паляціць у смярдзючы бак для смецця, я хаця б упэўнюся тады, што ён мяне не кахае, і, можа, здолею пераадолець у сабе жаданне быць разам.
Я магла б, канечне, паступіць прасцей: напісаць пісьмо, адправіць хаця б суправаджальную паштоўку, патэлефана-
ваць, але мне здавалася, што Зміцср будзе тады пачувацца як загнаны звер, на якога палююць і якому не даюць шанцу самастойна распараджацца сваім жыццём. Я адчувала, што ён сам павінен зрабіць першы крок да замірэння, і спадзявалася, верагодна, гэткім чынам нагадаць аб сабе, прымусіць пра сябе думаць. I яшчэ я хацела, каб ён датыкнуўся да мяне, хаця б на адлегласці, пагладзіў мае валасы, няхай і не ляжаць яны ўжо ва маёй спіне. Цікава, я што, збіралася адчуць фантомныя болі?
А ў яго ажпо забалеў жывот, калі ён убачыў гэтую скручаную, як змяюка, касу. «Дадумацца такое ўчыніць! Ды з якой мэтай? Што мне цяпер з гэтай касой рабіць? Павесіцца на ёй, ці што?» Халодная, нежывая, рудая, япа смаліла яму рукі, і таму Зміцер, запхнуўіпы касу ў эцюднік, пакіраваў у Лошыцу. Па-першае, гэткую незразумелую рэч нельга было трымаць у хаце, а па-другое, яму трэба было ўсё як след абдумаць, падалей ад мітусні й людзей.
...Марыя разышлася з ім неяк гіа-дурному, абразліва, нагаварыўшы тузін пропаведзяў пра чалавечыя адносіны, творчасць, самарэалізацыю, умоўнасці, багацце, беднасць. Яна ўсё скандаліла й скандаліла, прычым сама з сабой, а ён ніяк не мог даўмецца, чаго яна ад яго хоча. Ніводнае з ейных словаў, рашэнняў пе мела дачынення да ягонага непасрэднага жыцця, да рэальнага стану рэчаў. Да таго ж незразумела было, якая роля ва ўсіх ейных рашэннях адводзіцца яму. У яго япа нічога па-сур’ёзнаму не пыталася толькі пераконвала яго чамусьці, што ён ёй здраджвае, што ён, відаць, не шчыра яе кахае й спадзяецца знайсці сабе іншую, маладзейшую дзяўчыну. Яна нават раздабыла нейкі падрабязны нямецкі гараскоп на мінулы год, дзе было дэтальна распісана, як ён перакінецца да іншай і будзе выпрабоўваць каханне сваёй партнёркі, але потым упэўніцца ў сталасці ейных пачуццяў і выбсра яе. Калі Марыя з шалёнымі вачамі й выразам абражанага гонару на твары цытавала яму гэты гараскоп, Зміцер вельмі моцна засумняваўся ў тым, што ў яе ўсё ў парадку з галавой, і падумаў, ці не пашукаць яму, сапраўды, ініпую хай прасцейшую, але не настолькі разумную вяіпчуху, каб ажно зашкальвала.
Потым ён стаміўся трываць ейныя прыпадкі, справакаваныя тым, што ён ходзіць маляваць не з ёю, а з сябрамі-мастакамі, а пасля п’е з імі ў парку піва й, можа калі, гарэлку. Для Марыі гэта чамусьці сталася галоўным доказам таго, што яму на яе напляваць, і яна пусціла ў ход цяжкую артылерыю абвінавачанняў у тым, што ён убогі п’яніца. Гэта ўжо было занадта, тым больш, што яна, відавочна, не ўсведамляла, што гаворыць не пра яго, а пра нягеглы плод свайго ўяўлення. Да таго ж неабаснавапае абвінавачанне ў п’янстве гэткае жа прыкрае для мужчыны, як і празыванне шлюхай для жанчыны. Таму ён пачаў азлоблена маўчаць, яна істэрыла, а потым неяк сумелася й... некуды прапала. Праўда, ненадоўга. Ен нават не паспеў як след засумаваць па ёй, а яна ўжо з позіркам адданай сучкі кінулася яму пад ноіі ў кіно. Зміцер тады ўзрадаваўся, таму што мірышіа неяк трэба было, а тут выпадак падстроіў гэткую добрую магчымасць, якая не закранала нічыйго гонару. Але ў кавярні Марыя зноў гаварыла ў асноўным нра сябе, ні пра што ў яго не цікавілася, а толькі сцвярджала пра яго тое, што, лічыла, адгіавядае рэчаіснасці. Ен бачыў, што яна хоча пагаварыць пра іх, але загадзя баіцца, што ёп, гэткі сапсаваны здраднік, не пойдзе на размову. Вось гэтае ейнае чаканне, што ён не здатны на разумныя ўчынкі, на добрыя чалавечыя стасункі, узлавала яго болып за ўсё. I таму, калі Марыя знікла ў невядомым напрамку зноў жа не праз яго, не праз сварку, а гіраз ідыёцкі страх перад жыццём, праблемамі, людзьмі, Зміцер уздыхнуў з палёгкай. Нарэшце ён быў вольным і для мастацтва, і для асабістага жыцця.
Тады ж вельмі дарэчы яму падвярнулася пад руку Надзя. Яна, сапраўды, была маладзейшай за Марыю й не мела ейнага жыццёвага досведу, якім Марыя адначасова й ганарылася, і які сама сабе не магла прабачыць. Надзя была ўладкаванай па жыцці дзяўчынкай, мела спадкаемную кватэру недалёка ад цэнтру, багатага бацьку, вясёлы, нахабны нораў і добрыя жыццёвыя перспектывы. Ёй не трэба было ні за што змагацца, яна не мусіла думаць, як зарабіць на кавалак хлеба, фарбы, вандроўкі. У сйным узросце дзяўчаты нават пра замужжа згадваюць са смехам і шчанячай радасцю, таму піто гэта
наперадзе, гэта хутка й будзе вельмі ўдалым. Асабліва для яе, для Надзі, таму што любы будзе рады й ім няма гіра што будзе клапаціцца. Праўда, Зміцеру потым падалося, што Надзя й сама была радая любому. I нягледзячы на тое, што яна старанна строіла Змітру вочкі, рупліва спакупіала яго, хаця яны ўжо даволі доўга былі разам, і шчодра, ненавязліва дазволіла пажыць у сваёй кватэры, Зміцер усё болып упэўніваўся, што Надзі было ўсё роўна, хто мог апынуцца на ягоным месцы «абы моцна не піў і не смярдзеў».
КНІГІ ОНЛАЙН
