КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
Дый што казаць пра сьвецкіх аўтараў, калі самі беларускія марыяне ня ведалі праўды. Айцец Уладзіслаў Чарняўскі, & -k У 1983 г. мне трапілі ў рукі дакумэнты, якія леглі ў аснову гэтай працы. Яны змусілі мяне перагледзець мае погляды на некаторыя падзеі ў гісторыі беларускага рэлігійнага адраджэньня і ролю асобаў, якія мелі да іх дачыненьне. He магу сказаць, каб гэта прынесла мне вялікую радасьць. Тым ня менш, я разумеў, што справу такой важнасьці нельга трымаць у сакрэце. Папершае, гэта было б бескарысна, бо „няма нічога схаванага, што б ня сталася вядомым, і нічога таемнага, што б не выявілася“ (Мц 10:26). Па-другое, чым даўжэй хаваць прыкрую праўду, тым больш балюча ўспрымуць яе людзі, калі ўрэшце даведаюцца. Я ўжо не кажу пра тое, што яны страцяць давер да таго, хто хаваў яе. Асаблівае права ведаць усю праўду маюць тыя, каму ляжыць на сэрцы лёс Грэка-Каталіцкай Царквы ў Беларусі, што цяпер паволі і з вялікімі перашкодамі адраджаецца. Мы прызвычаіліся шукаць прычыны нашых бедаў і няўдачаў у вонкавых абставінах, і ў Беларусі звычайна так яно і ёсьць. Часта, аднак, мы самі ствараем сабе цяжкасьці, калі імкнемся дасягнуць сваёй — хай бы самай высакароднай — вузкай мэты са шкодаю для агульнай справы, карыстаючыся пры гэтым непрымальнымі сродкамі. Нягледзячы на такія аргумэнты, я ўвесь час адкладаў напісаньне гісторыі калье. Тым часам у 90-я гг. мінулага стагодзьдзя ў працах беларускіх аўтараў да- які паступіў у Друю ў 1934 г., сказаў у 1992 г. карэспандэнту Хрысьціянскай Думкі пра марыянскую ўласнасьць у Вільні: „На гэтыя дамы грошы дала Радзівіліха, купляў іх ксёндз Андрэй Цікота“ (Кс.Уладзіслаў Чарняўскі: „Кожны народ павінен маліцца ў сваёй мове“. Хрысьціянская Думка, №3(214), Менск 1993, с.53). волі часта пачалі зьяўляцца згадкі пра „дар княгіні Радзівіл марыянам". Зразумела, гэтыя аўтары, у добрай веры і нічога не падазраючы, толькі паўтаралі старую, некім прыдуманую гісторыю. У такіх абставінах далей маўчаць было нельга. Напрыканцы 2000 г. у Нашай Ніве зьявіўся мой артыкул, прысьвечаны гэтай справе77. Рэакцыя марыянаў, на жаль, ня сталася нечаканай...78 Я хацеў таксама ўшанаваць памяць добрай і разумнай асобы, балюча параненай у высакародных пачуцьцях да свайго народу тымі, чый абавязак — лячыць раны і сунімаць боль. Апошнім часам беларусам вернутыя імёны шматлікіх выдатных постацяў з іхняй гісторыі. Было б справядліва, каб сярод гэтых постацяў знайшлося месца для княгіні Магдалены Радзівіл. 77 Надсан А. „Таямніца брыльянтавага калье Магдалены Радзівіл“, Наша Ніва, №49, Менск, 4.12.2000, с. 6—7; №50, 11.12.2000, с. 8—9. 78 Пялінак В. „Калье Магдалены Радзівіл“, Наша Ніва, №11, Менск, 12.3.2001, с. 8—9. Дадатак* Дакумэнты ў справе калье Магдалены Радзівіл 1. Ліст а. Л. Хвецькі да а. Ф. Абрантовіча ад 8 сакавіка 1927 г. (Фатакопія) Czcigodny Ksi^ze Pralacie! W ciqgu paru tygodni prowadz^ korespondencj? z Ks. Biskupem Z. Loziriskim w sprawie kolje. Dowiedzialem si£ od Niego, ze ono nie jest calkowicie uzyte, ze cz^sc jest u Ksi^dza Pralata79, ze Ksiqdz Pralat zawarl umow? i ma procenta, siowem ze Czcigodny Ksiqdz Pralat postqpil z tq rzeczq jak wlasciciel, a przeciez od poczqtku nie mial Ksiqdz Pralat zadnego tytulu; przywiezienie zas do Polski, z rqk calkiem pewnych nie dalo i nie daje zadnego prawa bye uwazanym za konserwatora i opiekuna; smiem tak twierdzic, bo tylko dwom t. j. Ks. s. p. Fr. Budzko i mnie bylo powierzono; Czcigodny Ksiqdz Pralat byl wtajemniczony, dlatego by rzecz nie zgin^la, a nie dlatego by stac wlascicielem. Wobec tego stanu rzeczy prosz^ o zwrot zostalej cz^sci, o gwaraneje pismienne wzi^te od Ks. Biskupa Lozinskiego, bo przeciez musz? zrobic to co nalezy z tq rzeczy. ' Усе дакумэнты (арыгіналы або копіі), якія тут друкуюцца, знаходзяцца ў архіве Бібліятэкі Ф. Скарыны ў Лёндане. 79 Абрантовіч атрымаў ад біскупа Лазінскага ганаровы тытул „пралата Менскай капітулы". Хвецька працягваў называць яго „пралатам" нават пасьля таго, як той стаў марыянінам і, як законьнік, не карыстаўся больш гэтым тытулам. Pragnqc jednak zalatwic pokojowo i rostropnie t? spraw? prosz? o mqdre zdanie. Ks L Chwiecko 8/III 27. Lublin Zielona 3 2. Ліст a. Ф. Абрантовіча i адказ Магдалены Радзівіл y справе калье Ліст а. Абрантовіча ад 12 сакавіка 1927 г. (Ручная копія, зробленая а. Чэславам Сіповічам) Czcigodna Pani Ksi?zno! W r. 1916 wr?czyla Pani s.p. ks. Budzce w Minsku brylantowe collier na cele bialorusko-unickie. Ja to collier zawiozlem do Petersburga, gdzie z ks. Chwieckq schowalismy w mojem mieszkaniu, czekajqc na lepsze czasy, by t? rzecz uzyc wedhig przeznaczenia. Wtajemniczonych byio nas trzech: ks. Budzko, Chwiecko i ja. Ks. Budzko umarl, ks. Chwieck? bolszewicy uwi?zili na kilka lat. Widzqc, jak ks. Bp Lozinski m?czy si? w Nowogrodku, nie majqc mieszkania ani dla seminaryjum, ani dla kurji, ani dla siebie, a znajduje si? na Bialorusi i mogl by dla Unii wiele dokonac, przedostalem si? w r. 1924 w marcu jako kurjer dyplomatyczny do Petersburga i rzecz, ktdrq ks. Chwiecko zdqzyl zabespieczyc w Komisji Reewakuacyjnej z ks. Ussasem na czele, przywiozlem. Wyr?czylem okolo 15 tysi?cy dol. am. i budowalem w ciqgu 2 lat seminarjum w Pihsku. Widzqc jednak, ze tu cel ofiary osiqgni?ty nie b?dzie, zabespieczylem 10 tysi?cy pozyczk^ ks. Biskupowi Lozinskiemu na 5 lat po 5% rocznych, gdyz z racji pospiechu trzeba bylo rzecz sprzedac nieco taniej. Odpis z pokwitowania z pozyczki zalqczam. Na reszt^ kapitahi kupilem nieruchomosc w Nowogrddku. Wszystko to razem przekazalem klasztorowi Marjanow w Drui, dokqd sam wstqpilem. Klasztor ten zatozony jest przez Ojca Sw. w tym samym celu, w jakim byla dana przez Paniq Ksi^znq ofiara. Ks. Chweck^ bolszewicy wkrotce potem wypuscili. Byl w Szymonowie, dzis w Lublinie. Jezdzilem do niego w sprawie ofiary. Pozotawil do mojej woli i przez trzy lata milczal. Dzis nagle otrzymuj? list, z ktorego widz^, ze sq tendencje, zeby te pieniqdze od nas odebrac. Moze tedy Ksi^zna b^dzie laskawa napisze mi czy ja cel ofiary dobrze zrozumialem i czy mam prawo dalej wedhig tego celu rzecz prowadzic, czy moze klasztor obowiqzany jest ks. Chw. ustqpic. Zaznaczam wobec Boga, ze nie chodzi o mojq wol$, ale o to, jaki jest cel ofiary i wola Ksi^znej. Lqcz$ wyrazy najgl^bszej czci. Адказ Магдалены Радзівіл ад 17 сакавіка 1927 г. (Фатакопія) Wielebny Ojcze, Osoba ktora rzeczone przedmioty powierzyla X Budzce, wyraznie w mojej obecnosci przeznaczyla swoj dar wylqcznie na korzysc Bialorusi, a glownie dla Kosciola Grecko Katolickiego. Uzyc go dla innego celu bylo by wyraznie przywlaszczeniem sobie cudzej (t.j. grecko katolickiej, bialoruskiej) wlasnosci. Marzeniem tej osoby bylo zalozenie w Rzymie Kollegium uniackiego. Prosz^ to X. Chwiecku i innym zainteresowanym w tem osobom powiedziec jako fakt niezaprzeczalny. Jestem szcz^sliwq ze nareszcie dowiedzialam ss ze ten interes wziql obrot szcz^sliwy: Nigdy nie mowil mi nikt o rezultacie misyi X. Budzki B^d^ bardzo wdzsczna za dalsze wiadomosci o losie spuscizny X. Budzki: interes ten gorqco polecam Smu Jdzefowi. Uwazam fundacy^ rzymskq za bardzo pozytecznq. O Lublinie i o innych miastach polskich nigdy mowy nie bylo <...>. Lqcze wyrazy wysokiego pawazania i przyjazni. MRadziwill 17.III Haus Westfalen Hermsdorf Kunast. 3. Вынятак з ліста a. Л. Хвецькі да a. Ф. Абрантовіча ад 23 сакавіка 1927 г. (Фатакопія) <„.> Pojazdka do Petersburga nie daje nic, bo rzecz byla zabezpieczona. Cel w Druji — nie uprawnia. Pobyt w Szymanowie — nie uprawnia, bo zaznaczylem wtedy, ze rozporzqdzenie nielegalne <...> Zupefnie sprawa stoi inaczej dzis. Primo — potrzebuj^ tez pieni^dzy. Secundo — to co jedyne i najwazniejsze — musz? nareszcie powiadomic Metropolis Szeptyckiego, by nie bye zlodziejem. Przeciez nie tajno Czcigodnemu Ksi^dzu Pralatowi, ze ofiarowano to na sprawy bialoruskie dla niego, a Ks. Budzko i ja bylismy posrednikami, osobami wskazanemi przez niego dla ofiarodawczyni. On wie o tern, ze ofiara zrobiona, ze byla u nas zlozona, w r. 1926 latem pytal u Ks. Juniewicza, gdy ten byl u niego — o mnie; musz^ wi^c mu napisac.<...> 4. Выпіс з тэстамэнту а. Фабіяна Абрантовіча, зробленага ім 1 красавіка 1927 году ў прысутнасьці сьведкаў айцоў М. Борыка, Б. Стэфановіча і Я. Гайлевіча (Ручная копія, зробленая а. Чэславам Сіповічам) W imi? Trojcy Przenajswi?tszej rozporzqdzam si? moim imieniem na wypadek mojej smierci jak nast?puje: 3. Dwa place w Nowogrodku przy zaulku Ogrodowym No.5 z zabudowaniami domowi Ksi?zy Marjanow w Drui. 4. Dlug J.E. Ksi?dza Biskupa Lozinskiego podlug zaswiad-czenia wydanego mi w Pinsku dn. 11 wrzesnia 1925 r. L. 6129/5113 tez domowi Drujskiemu ksi?zy Marjanow. 5. Ліст Пінскай біскупскай курыі да а. Ф. Абрантовіча і ягоны адказ (Машынапісныя копіі, зробленыя а. Чэславам Сіповічам) Ліст Пінскай біскупскай курыі да а. Ф. Абрантовіча (19 красавіка 1927 г.) Pinsk, d. 19 kwietnia 1927 r. Do Wielebnego Ksi?dza D-ra Fabjana Abrantowicza Powiadamia si?, ze Rada Gospodarcza na posiedzeniu 29 marca r.b. L. protokolu 64, wobec otrzymania pisma Ks. Chwiecki z dnia 25/11 r.b. w sprawie rzeczy przywiezionej przez W. Ksi?dza D-ra i uzyte cz?sciowo na odbudow? Seminarjum w Pinsku i wobec wyrazonej ch?ci Ks. Chwiecki porozumienia si? w tej sprawie z J. E. Ks. Biskupem Piriskim, postanowila powiadomic o tern W. Ksi?- 86 А. Надсан. Княгіня Радзівіл і справа адраджэньня Уніі ў Беларусі dza D-ra, prosic о zwrot pokwitowania wydanego przez Rad? Gospodarczq i wstrzymac wyplat?. Pralat Ks. J. Zelbo w/z Prezes Rady Адказ a. Фабіана Абрантовіча ад 23 красавіка 1927 г. Druja, 23 kwietnia 1927. Do Przeswietnej Rady Gospodarczej Kuryi J. E. Ks. Biskupa Pinskiego. W odpowiedzi na pismo Rady z d. 19 kwietnia r.b. No. 3290/59, dzi?kuj? za powiadomienie o liscie ks. Chwiecki z d.25.II r.b., ale przepraszam, ze nie mog?, bo nie mam prawa, zadosc uczynic zqdaniu zwrotu wiadomego pokwitowania, a co za tern idzie nie mog? zrzec si? praw, wynikaj^cych zeri. Zqdanie Przeswietnej Rady zwrotu rzeczowego pokwitowania i wstrzymanie mi wyplaty %%, jedynie wskutek listu ks. Chwiecki, uwazam, co najmniej, za pospieszne. Co b?dzie jezeli jutro napisze X a pojutrze Y?