Кніга ўспамінаў. Мікалай Маліноўскі
Выдавец: Лімарыус
Памер: 240с.
Мінск 2014
306 Жалкеўскі Станіслаў (каля 1547—1620) — польскі дзяржаўны дзеяч і военачальнік; ваявода кіеўскі (1608—1618), вялікі гетман каронны (1618—1620).
307 Сапега Леў (1557-1633) — беларускі і польскі дзяржаўны дзеяч і дыпламат; канцлер літоўскі (1589-1623), ваявода віленскі (з 1623 г.), вялікі гетман Вялікага Княства Літоўскага (з 1625 г.). Узначальваў камісію па распрацоўцы Статута Літоўскага (1588).
308 Салон (паміж 640 і 635 — каля 559 да н. э.) — афінскі дзяржаўны і палітычны дзеяч, сацыяльны рэфарматар.
309 Лікург Спартанскі (IX ст. да н. э.) — старажытнагрэчаскі палітык і заканадаўца.
310 Апісанне гэтай жа ўрачыстасці (значна больш лаканічнае) пакінуў і прысутны на ёй В. Пшацлаўскі: «Наступалм нменнны Мнцкевнча (сочельннк пред Рождеством). Мы, бывшне вшіенскне студенты, в чнсле до 10 человек, согласмлмсь дать Мнцкевнчу обед. По его желанню мы прмгласюін н двух варшавян, нз которых Лэнскнй был также мменннннк. Но Мнцкевнч нмчего не сказал нам, какой готовнт сюрпрнз. Гостн явнлнсь; обед был очень весел, усердно опорожнялнсь бутылкн, сперва венгерского, потом шампанского. Когда мы всталм нз-за стола, Малевскнй сел за фортеппано, н послышалмсь первые аккорды “Piu non andrai”. Мнцкевнч no собственной ннмцнатнве, взяв / в рукн бокал н провозгласпв тост “за здравне лйтвйна, потомка Льва Сапегн”, спел прекрасную нмпровнзацню в честь знаменнтого творца Лнтовского Статута. Затем он спел другую в честь нменннняка, своего тёзкн коронйяша' Лэнского, н братской любвя, соедяняюіцей Лнтву н Польшу. Все былн очарованы. Заметнв, что однн нз нас запнсывает его стнхн, Ммцкевнч проснл перестать, говоря, что это ему мешает. Мы началм догадываться, что Мяцкевнчу хочется пронзвестн на варшавян большой эффект, но не предвнделп всего. Отдохнув немного, Адам обратался к ннм н сказал: ‘Тоспода варшавяне, в честь посешення вамн нашего кружка я хочу нмпровнзнровать трагедню плн драму в пятн действмях н прошу вас выбрать н дать мне для этого сюжет нз польской мсторнн”. Сапега н Лэнскйй да н мы все немало уднвмлнсь. Мяцкевнч проснл, чтобы онм советовалнсь только вдвоем, без участня другнх гостей, н онм, перебрав разные драматнческне эпнзоды, нзбралн сюжетом восстанме Крнштофа Зборовского в царствованне Снгнзмунда III. После несколькпх мннут, в которые он обдумал план, завязку н развязку драмы, поэт стал декламнровать польскммн александрннамя, то есть стнхамм в 13 слогов, с рпфмамп н с цезурою на седьмом слоге. Сцены следовалн за сценамм, без малейшего промежутка. Поэт не только не останавлпвался, не задумывался, но задыхался, не успевая выговармвать стнхн по мере того, как онн толпнлнсь в его мыслях. Он все более н более ожмвлялся, вызванное нм вдохновенме не покорялось уже ему, а овладело всем его сушеством. Он внднмо страдал под его гнетом, как древнне Пнтнн страдалн под нантнем вызванного нмм духа. Глаза его пылалн, лнцо попеременно краснело м бледнело, между тем как стнхн, нсполненные высокой
поэзнн, лнлнсь рекою мз его уст. Некоторые места, особенно сцена Зборовского с гетманом, взявшнм его в плен, сцена в подземелье, куда, подкупнвшн стражу, проннкла его возлюбленная, нареченная невеста м где он, в цепях, прошается с нею пред ожндавшею его казнью, вызвалн у всех невольные восклнцання.
Пораженные неслыханным tour de force, Лэнскнй н Сапега стоялм в безмолвном очарованнн. Когда нмпровнзатор кончпл третье действне, заметно стало, что фнзнческне его снлы нсчерпываются. Первые Сапега н Лэнскнй броснлнсь обннмать Адама н просмлн его не продолжать н отдохнуть. Н онн, н все мы понялн, что все это было сделано Ммцкевнчем для того, чтобы пред варшавскнмн гостямн показать полет своего поэтнческого дара. Поэтому-то он н требовал, чтобы не кто другой, а онн самн нзбралн предмет драмы. Цель его была более чем достпгнуга: над Варшавою, в лнце двух ее представптелей, Мнцкевнч одержал полный трнумф.
Лэнскнй, более прозанческого характера нлн менее откровенный, с жаром, однако ж, отдавал справедлнвость Мнцкевнчу, но князь Сапега не находмл слов для выраження своего восторга. Он повторял, что Мнцкевнч бесспорно первый поэт своего временн, что до нашего обеда он, Сапега, не ммел понятмя о высоте, до какой может возвыснться поэтнческнй геннй» — Пшацлаўскі В. Калейдаскоп успамінаў: у2т.Т. 1. Мінск: Лімарыус, 2012.С. 169—171.
311 Жэльветр Гаспар (каля 1780 — каля 1855) — віленскі шляхціц, які з 1800 года жыў у Пецярбургу і выконваў абавязкі хадайніка па справах многіх польскіх і літоўскіх земляўласнікаў. Гл. пра яго: Моравскнй С. В Петербурге // Полякн в Петербурге в первой половпне XIX века. М., 2010. С. 516—535.
312 Канткоўскі Міхал (каля 1805 — 1880) — удзельнік паўстання 1831 года; затым супрацоўнік пракураторыі Радзівілаўскай масы.
313 «Газета Польская» — інфармацыйны штотыднёвік, які выходзіў у Варшаве на польскай мове ў 1826—1907 гадах.
314 Даніловіч Ігнацы (1787—1843) — юрыст, прафесар Віленскага ўніверсітэта (1822—1824). Пасля працэсу філаматаў адхілены ад выкладання і высланы ва ўнутраныя губерні Расіі. Выкладаў у Харкаве
(1825—1830); служыў у II Аддзяленні ўласнай Яго Імператарскай Вялікасці канцылярыі (1830—1835); з 1835 года выкладаў у Кіеўскім універсітэце.
315 Анацэвіч Ігнацы (Жэгота; 1740—1845) — гісторык, ад’юнкт кафедры гісторыі і статыстыкі Віленскага ўніверсітэта (1818—1821); у 1827 годзе быў абраны прафесарам, але намаганнямі В. В. Пелікана і М. М. Навасільцава быў адхілены ад працы ва ўніверсітэце і накіраваны пад нагляд паліцыі ў маёнтак брата. Пазней жыў і працаваў у Пецярбургу.
316 Трэбатутдапісацьсловы:чыніўгэта. (Заўвага Ю. Траццяка.)
317 Жыгімонт Кейстутавіч (каля 1365—1440) — вялікі князь літоўскі (з 1432 г.). Быў забіты ўТракаі ў выніку змовы.
318 Чартарыйскі Ян (7—1489) — дзяржаўны дзеяч Вялікага Княства Літоўскага; адзін з кіраўнікоў змовы 1440 года на карысць князя Свідрыгайлы.
319 Шыдлоўскі Ігнацы (1793—1846) — настаўнік рыторыкі і паэзіі ў Свіслацкай гімназіі, затым у Віленскай гімназіі; цэнзар (з 1828 г.). Сябра таварыства шубраўцаў. Паэт, перакладчык, сатырык. Паслядоўны праціўнік рамантычнай паэзіі.
320 Плятэр (Броэль-Плятэр) ЛюдвікАўгуст (1775—1846) — граф; літоўскі і польскі палітычны ідзяржаўны дзеяч. Удзельнік паўстання пад кіраўніцтвам А. Б. Т. Касцюшкі. М. Маліноўскі памыляецца: у апісаны перыяд Л. Плятэр ужо не займаў пост кіраўніка Дырэкцыі кас і разлікаў ва Урадавай камісіі прыбыткаў і маёмасцей (1816—1822), а ўзначальваў Генеральную дырэкцыю кантролю Царства Польскага.
321 Канткоўскі Мацей Казімір — былы маёр польскага войска, некаторы час — настаўнік дзяцей графа Плятэра. Бацька Міхала Канткоўскага.
322 Плятэр (народж. Борх) Ізабэла (1752—1813) — графіня, рэдактар першага ў Рэчы Паспалітай дзіцячага выдання «Сябра дзяцей» (1789— 1792), мецэнатка.
323 Сухадольскі — супрацоўнік «Газеты Польскай».
324 Бенкендорф Аляксандр Хрыстафоравіч (1781 або 1783 — 1844) — граф; ваенны і дзяржаўны дзеяч; шэф корпуса жандараў і начальнік III Аддзялення ўласнай Яго Імператарскай Вялікасці канцылярыі.
325 Фок Максім Якаўлевіч фон (1777—1831) — кіраўнік III Аддзялення ўласнай Яго Імператарскай Вялікасці канцылярыі, фактычны кіраўнік сістэмы палітычнага вышуку ў 1826—1831 гадах.
326 Булгарын Фадзей Венядыктавіч (Ян Тадэвуш Хрыстоф; 1789— 1859) — пісьменнік, журналіст; выдавец і рэдактар (сумесна з М. I. Грэчам) газеты «Северная пчела» (1825—1859). М. Маліноўскі некаторы час жыў у Булгарына на кватэры.
327 Жэрбін Іван Фёдаравіч (1778—1840) — пецярбургскі домаўласнік; купец 1-й гільдыі; камерцыі радца і пецярбургскі гарадскі галава. Дом, пра які вядзецца гаворка, быў пабудаваны па замове I. Ф. Жэрбіна архітэктарам A. I. Мельнікавым у 1824 годзе на рагу Міхайлаўскай плошчы і Інжынернай вуліцы. Там здымалі кватэры выдавец часопіса «Отечественные запнскн» П. П. Свіньін, паэт 1. I. Казлоў, будучая жонка В. Пшацлаўскага ўдава Хвастова.
328 Рапарт A. X. Бенкендорфа вялікаму князю Канстанціну Паўлавічу ад 23 сакавіка 1828 года апублікаваны A. 1. Рэйтблатам: Вндок Фнглярнн: Пнсьма н агентурные запнскн Ф. В. Булгарнна в III Отделенне. М., 1998. С. 255—256.
329 Гэтая гісторыя, праз гады трактаваная М. Маліноўскім як пацешны анекдот, у момант яе здзяйснення зусім не здавалася ні яму самому, ні тым, хто атачаўяго, такой забаўнай і бяскрыўднай. Магчыма, мемуарыст меркаваў, што прадыктаванае ім можа ўбачыць свет альбо трапіць у чужыя рукі, а таму загадзя клапаціўся пра «цэнзурны» варыянт апісаных падзей. Вось як яна перадаецца М. Маліноўскім у ягоным дзённіку:
«21 [сакавіка 1828 года] Пачынаю зноў свой даўно ўжо закінуты дзённік і праз няшчасную, зрэшты, пагрозу. Запісваю гэта, каб і мне, і іншым, хто можа гэта прачытаць, было перасцярогай, як асцярожна і з розумам трэба паводзіцца нават у справах зусім нязначных. У дзень 14 студзеня я даслаў разгорнуты ліст Ж<эльветру>, у якім апісаў яму ўсё, што здарылася 24 снежня. He ведаю, хто змясціў урывак з гэтага
ліста ў варшаўскай “Газеце Польскай”. Нядобрыя весткі прынесла мне неасцярожнасць гэтага чалавека. Сянк<оўскі>, Канарс<кі Міхал, педагог. — А. Ф.> і Б<улгарын> накінуліся на мяне, абвінавачваючы ў празмернай схільнасці да Адама. Нарэшце віхура сціхла, але сёння да абеда прыйшоў <Булгарын> і сказаў мне, што вялікі князь пісаў да Бенкендорфа, даслаў нумар газеты і скардзіўся, што чалавек, які па прычыне палітычных злачынстваў асуджаны на выгнанне, атрымаў усеагульную падтрымку ў сталіцы Імперыі. Паколькі лічыць ён гэта вельмі небяспечным, то папярэджвае, каб уважліва сачылі за ўсімі ягонымі крокамі і г. д. Хацеў бы я лепей памерці, чым стаць прычынай такога. Альбо ж калі па неасцярожнасці сам выклікаў такое няшчасце на сябе, сцярпеў бы яго; але, думаю, што нічога больш сумнага не можа быць для годнага чалавека, чым сябрава бяда. Супакоіў мяне Б<улгарын>, пераканаўшы, што быў у Бенк<ендорфа>, які даручыў яму адказаць в<ялікаму> князю. Ён жа абяцаў напісаць калі не з карысцю для А<дама> М<іцкевіча>, то, у кожным разе, не на шкоду яму. А менавіта скажа, што М<іцкевіч> быў тут пад вельмі пільным наглядам, што ж да надрукаванага ліста, то напісаны ён быў жартам, каб павесяліць некалькіх прыяцеляў у Варшаве. Развеяў ён крыху маю тугу, аднак не прынёс мне спакою. Добрай бяды можам мы нарабіць сабе і іншым сваёй неасцярожнасцю.
КНІГІ ОНЛАЙН
