Крокі гісторыі  Аўген Калубовіч

Крокі гісторыі

Аўген Калубовіч
Выдавец:
Памер: 288с.
Мінск 1993
72.57 МБ
422 Estreicher К. Bibliografia Polska. T.I2XXXIV. Krak6w, 1872—1951.
423Тамсама. Т.8. і 882. S.IX.
іх трапіла. Гэта апісаньні Маскоўскай Патрыяршай (Сынадальнай) бібліятэкі архім. Саваю424 й А.Горскім і К.Неваструевым425; бібліятэк Румянцаўскага музэю — А.Вастокавым426, Маскоўскага Галоўнага архіву Міністэрства замежных справаў427, Пецярбурскай Публічнай бібліятэкі — А.Бычковым428, Пецярбурскай Архэаграфічнай камісіі — М.Барсуковым429, Пецярбурскай Духоўнай акадэміі — А.Радоскім430, рукапісных збораў у Кіеве — Н.Пятровым431; а таксама апісаньні прыватных збораў у Маскве графа Ф.Талстога — К.Калайдовічам і П.Строевым432, купца І.Царскага — П.Строевым433 і графа А.Уварава — архім. Леанідам434. Ёсьць апісаньні помнікаў беларускага пісьменства і ў іншых лрыватных зборах: Славяно-русскія рукопнсн В.М.Ундольскаго, опнсанныя самнм-ь составнтелекгь н бывшнмг владільцем собранія... Москва, 1870; Барсовь Е.В. Опнсаніе некоторых'ь южно-русскнхь н западно-русскнхь рукопйсей, находяіцйхся вь рукопйсномь собраній Е.Б.Барсова // Чтенія, 1884. №3. С.1-13; і нек. інш.
Яшчэ большую вартасьць маюць для нас апісаньні й каталёгі старых бібліятэк, архіваў і пазьнейшых зь іх збораў у самой Беларусі.
424э.рхнм. Савва. Указатель для обозрінія Московской Патріаршей (ныні „ Сінодальной) бмбліотекн. Нзд.2. Москва, 1858.
4і5Горскій А. н Невоструевь К. Опнсаніе славянскнхь рукопнсей Московской Смнодальной бнбліотекн. Отд.1-111. Москва, 1855-1917.
426 0пмсаніе русскнхь н словенскнхь рукопясей Румянцевскаго музеума, составленное А.Востоковым. СПб, 1842.
427 Хронологмческій каталогь славяно-русскнхь кннгь церковной печатм сь 1517 по 1821 г. бмбліотекн Московскаго Главнаго архнва Мннкстерства мностранных-ь діЬль // Літопнсь занятій Археографнческой коммссім. СПб. Т.8. Отд.З. С.1-28.
428Бычковт> А. Опнсаніе церковно-славянскмхь м русскнхь рукопмсныхь сборннковь Публмчной бмбліотекн. СПб, 1882.
429	Барсукові Н. Рукопнсм Археографнческой комяссін. СПб, 1882.
430	Родосскій А. Опнсаніе старопечатныхь н церковно-славянскмхь храняіцнхся вь бнбліотекіЬ С.-Петербургской Духовной Академік. СПб, 1891.
кннгь, Вып.1.
городі
431 Петровь Н. Опмсаніе рукопнсныхь собраній, находяшнхся вь Кіеві. Вып.1-3. Москва, 1891-1904.
432 Калайдовнчь К. н Строев-ь П. Обстоятельное опнсаніе славяно-россійскмхь
рукопнсей, храняіцнхся в-ь Москвй вь бнбліотекі... графа Ф.А.Толстова.
Москва, 1825; Строевь П. Обстоятельное опнсаніе старопечатныхь кнкгь,
славянскяхь н россійскнхь, храняшпхся вт> бнбліотекь... графа Ф.А.Тол-
стова. Москва, 1829.
433Строев-ь П Опнсаніе старопечатныхь кнкгь славянскйх-ь, находяіцнхся в бмбліотекЬ московскаго... купца Й.Н.Царского. Москва, 1863.
434архмм. Леонндь. Снстематмческое опясаніе славяно-русскнхь рукопмсей собранія графа А.С.Уварова. 4.1-4. Москва, 1893-1894.
Сьпярша назавем тут публікацыі ўжо разгледжаных намі каталёгаў і рэестраў, уложаных у XV—XVII стст. Яны былі знойдзеныя ў актах беларускіх архіваў і апублікаваныя: каталёг бібліятэкі Слуцкага Траецкага манастыра з 1494 г. — прат. І.Грыгаровічам435, Супрасьльскага Дабравешчанскага манастыра з 1557, 1645 і 1668 гт. — А.Дзем’яновічам436, вялікіх князёў у Вільні — С.Пташыцкім437, рэестар земскіх актавых кніг Віцебскага ваяводзтва XVI—XVII стст. — З.Даўгялам438.
3 новых апісаньняў нам ведамыя: кароткія й агульныя апісаньні бібліятэкі й архіву Сапегаў у Дзярэчыне Ю.Нямцэвічам439 і М.Без-Карніловічам440, бібліятэкі Жабаў441 у двары Шо был. Дзісенскага пав.442; паўнейшыя — бібліятэкі Ю.Бэргэля ў Слуцку А.Ельскім443, был. базыльянскага манастыра ў Полацку З.Даўгялам444 і поўныя — рукапісаў бібліятэкі граф. Храбтовічаў у Шчорсах С.Пташыцкім"4' (незакончанае) ды колькі апісаньняў Віленскай Публічнай бібліятэкі. выдатнейшае зь якіх Ф.Дабранскага446.
3 апісаньняў архіваў адзначым апісаньні Нясьвіскага архіву (агульнае — П.Гільтэбрандтам447, а поўнае — архіварам архіву, апублікаванае толькі часткова)448; архіваў ДМ — М.Зэльвяровічам449, С.Пташыцкім450 (першы раз у
433 АЗР. Т.1. №115.
436 АСД. Т.9. №20, 59 1 68.
437 Бнбліографь (СПб). 1888. №1. С.4-7.
4»НЮМ. Т.23. С.103-107.
439 Niemcewicz J. Podrdze historyczne 1811-1828. SPb, 1856. S.348 i інш.
440 Без-Корннловнчь M. Нсторнческія свіденія о пркмІЬчательнейшнхь мІЬстахь вт> Бі>лоруссік... СПб, 1855. С.49, 89, 144.
44> Жабы — старажытны беларускі магнацкі род, зь якога ў Вялікім Княстве Літоўскім былі высокія афіцэры, паслы ў сойм, сябры Трыбуналу, а Ян Казімер (t 1754) — менскім ваяводаю.
442 Kurjer Wilenski. 1860 1 лістапада (Полымя, 1975. №8. Б.247).
443Jdski A Wiadomosc о bibliotece Juljana Bergela, pasterza w Shicku (y брашуры, якая выйшла пасьля 1883 г., не паказайа ні дата, ні месца друку).
444Довгялло Д. Поуніатская бнбліотека Внтебской Духовной семмнарін // Полоцкія Епархіальныя В4домостм. 1901. №1-2.
445 Пташмцкій С. Шчорсовская бнбліотека графа Лнтавора Хребтовнча'. 1. Рукопнсм. Москва, 1899 (адбітка з: Труды Археографмческой коммссін Нмператорскаго Московскаго Археологнческаго обшества. Москва, 1899.
446 Добрянскнй Ф. Опмсаніе рукопнсей Вмленской Публмчной бнбліотекн. Внльна, 1882.
44?Уступны артыкул да АСД. Т.7. 1870.
448 Хронологмческая опмсь чсторпческпхь документовь Несвнжскаго архчва, составленная в 1862 г. (дакумэнты 1420-1632 гт.) // ЛІЬтопнсь занятій Археографмческой комнссін. Т.5. Отд.З. С.1-80.
4493ельверовнч-ь М. Лмтовская Метркка прм Правктельствуюіцем СіЬнагЬ. СПб, 1883.
450 Пташнцкнй С. Опмсаніе кнмгь ч актовь Лктовской Метрмкн. СПб, 1887.
Расеі сьпіс кнігаў ЛМ быў уложаны ў 1817 г. урадоўцам Сэнату В.Анастасевічам “нзь реестра, по которому сданы былн вь 1798 г. вь веденіе С^ната діла Метрнкь Коронной н Велнкаго княжества Лнтовскаго”. Сьпіс гэты (“Подробный перечень”), як і асобны сьпіс пасольскіх кніг ЛМ, перададзеных у Галоўны ахіў Міністэрства замежных спраў у Маскве, кн. М.Абаленскі й праф. І.Даніловіч апублікавалі ў зборы дакумэнтаў «Кннга посольская Метрнкн Велнкаго княжества Лнтовскаго», тЛ. Москва, 1943, дадаткі.); вуніяцкіх мітрапалітаў451; Жыровіцкага452 й Пінскага Ляшчынскага453 манастыроў Л.Паеўскім і А.Мілавідавым; Буцянёвых-Храбтовічаў у Бешанковічах — З.Даўгялам454.
Пазьнейшыя архіўныя зборы былі апісаныя: Віленскі Цэнтральны архіў старажытных актавых кніг — у агульных гістарычных нарысах пра яго М.Гарбачэўскага455, В.Голуба456 й А.Мілавідава457, у каталёгу актавых кніг (дзе зарэгістравана іх 15 628) архівара архіву М.Гарбачэўскага458 й незакончаным рэестры саміх дакумантаў (зарэгістравана — болей за 200 000)459; Віцебскі Цэнтральны архіў старажытных актавых кніг — В.Ляліным460 і А.Сазонавым461; архіў
451 Святейшій Правнтельствуюіцій Смнодь. Опнсаніе документовь архмва западно-русскмхь уніатскнхь мнТрополнтовь. T.1 (1470-1700 гг) СПб 1897; Т.2 (1701-1839 гг.). СПб, 1907.	’
452Паевскій а. Л. Жнровнцкій м Брест-Лнтовскій архнвы // Труды IX
Археологмческаго сьЬзда в-ь ВяльнЬ. Т.1. Москва, 1895.	'
453 Ммловндовь А. Архнвь упраздненнаго Пннскаго Лешннскато монастыпя П Чтеніяі. Кн.2. 1900.
454Довгялло Д. Отчеть члена Археографкческой комнссін... // Древносгн. Труды Нмп. Московскаго Археологмческаго обтества. Т.2. Вып.2. Москва, 1902.
455Горбачев.скій Н. О Центральномт, архнвф древннх-ь актовыхь кннгь губерній: Внленской, Гродненской, Ммнской м Ковенской // В1стнмкт> Заладкой Россін. 1869. Кн.5. Т.2; Кн.6. Т.2 (і асобная адбітка).
45бГолубь В Пяткдесятшіітіе Внленскаго Центральнаго архнва древннх-ь актовыхь кннгь. йсторнческій очеркь. Влльна, 1902.
457 Мнловндовт, А. Вяленскій Центральный архявь Ц ЖМНП. 1902. №4. С.53-68. Можна дадаць яшчэ: Лялннь В. Вмленскій Центральный архмвь... С.22-38 II Сборнякь Археологнческаго Ннстнтута. СПб, 1878. Кн.1. Отд.1; Спрогясь 14. Внленскій Центральный архнвт, древняхт, актовыхь кнкгь. Вкльна, 1901.
-*з8Горбачевскяй Н. Каталогь древнммь актовымь кннгам’ь губерній: Внленской, Гродненской, Ммнской н Ковенской, также кннгамт, некоторыхь судов губерній Могнлевской м Смоленской, храняшммся нын'Ь вь Центральном-ь архнві вч> ВмлыгЬ. Вкльна, 1872.
459Опясн документов-ь Внленскаго Центральнаго архнва древннх-ь актовыхь кнмгь. Вып.1-9. Вкльна, 1901-1912.
460Лялянь Б. Внтебскій Центральный архнвь II Сборнякь Археологмческаго ннстмтута. СПб, 1880. Кн.З.
461 Сазоновт, А. — кароткая «Обіцая перечневая опнсь» кніг на 1871 г.
Полацкай духоўнай кансысторыі462 — А.Сапуновым463.
Шэраг дадатковых інфармацыяў пра старыя беларускія архівы й бібліятэкі ёсьць у іншай працы Л.Паеўскага464 і ў нарысе расейскай гістарыяграфіі В.Іконьнікава465.
Паасобныя помнікі беларускага эпіграфічнага пісьменства (княжыя пячаткі, царкоўныя званы, абразы, крыжы, камні-“пісанкі” й інш.) былі апісаныя (ці прыведзеныя іхныя клішы) спарадычна ў кнігах К.Нап’ерскага466 й А.Семянтоўскага467. Р.Ігнатаў468, А.Сапуноў46’, А.Раманаў470, З.Даўгяла471 прысьвяцілі ім адмысловыя артыкулы й нарысы.
На асаблівую ўвагу ва ўсіх гэтых бібліяграфічных пошуках заслугоўваюць працы тых аўтараў, якія, падобна М.Палінскаму й М.Вішнеўскаму ў польскай навуцы, на аснове выяўленых, зарэгістрованых і апісаных у “славянорусской” бібліяграфіі помнікаў, рабілі спробы ьылучыць з усёй іхнай агульнай масы ў асобную групу помнікі “западно-русскія” й “южно-русскія” (украінскія); а тымбалей тых зь іх, хто пайшоў яшчэ далей, вылучаючы асобна толькі “западно-русскія”, тым самым кладучы пачаткі адраджэньню беларускай бібліяграфіі.
Гэта ў першую чаргу працы М.Пагодзіна й П.Гільтэбрандта, якія, кіруючыся тэрытарыяльным прынцыпам,
462 у старой ягонай частцы было болей за 5000 дакумэнтаў 1598-1810 гг. у беларускай, лацінскай, польскай і італійскай мовах, у бальшыні сабраных з розных манастыроў і цэркваў (часткава апублікаваных А.Сапуновым у: Внтебская старнна. Т.5. Вмтебскь, 1888). Архіў гэты ў 1890-х гг. перададзены Віцебскаму царкоўна-архэалягічнаму музэю.
463 Сапуновт. А. Архмвь Полоцкой духовной конснсторім П Труды Археографнческой комнссін Московскаго Археологнческаго обіцества. Т.1. Москва, 1898.
464 [Паевскій Л.] Нашн провкнціальныя архнвы м нхь значеніе для Западно-русскаго края. Гродно, 1894.	'
465 Мконнмковь В. Опыть русской нсторнографін. Т.1. Кн.1-2. Кіев-ь, 1892.