КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
У новым аглядзе рукапісных фондаў Цэнтральнай бібліятэкі АН Літоўскай ССР у Вільні В.Абрамавічуса736 — агульная інфармацыя пра фонды збораў былых Віленскай Публічнай бібліятэкі, Беларускага музэю ймя Я.Луцкевіча ў Вільні, Віленскай капітулы й невялікіх прыватных калекцыяў. Дзіўным у гэтым аглядзе ёсьць часты пропуск паказу беларускай мовы як мовы кніг ці дакумэнтаў (фф.5, 11, 22, 32, 33, 38, 90, 122 і нек. інш.) у разьдзеле «Перечень фондов» па-расейску; такі ж пропуск пры апісаньнях фф.1-5, а ф.19 (329 беларускіх кніг у царкоўнаславянскай і беларускай мовах — частка кніг был. Віленскай Публічнай бібліятэкі) названы “фондам расейскіх рукапісных кніг”. Наўрад ці дасьледчык беларускага пісьменства знойдзе ў гэтых новых бібліяграфічных працах штось новае ў дадатак да “славяно-русской” бібліяграфіі XIX—пач, XX стст.; а той, хто будзе карыстацца вылучна імі (бяз тых старэйшых апісаньняў дзеля іхнай абмежаванай сёньня дыстанцыі), рызыкуе наагул мала чаго там знайсьці, апрача бясконцых скажэньняў і недакладнасьцяў7’7. Выдатным выключэньнем у гэтым ёсьць Каталёг беларускіх выданьняў XVI — 1-ай паловы XVII стст., якія маюцца ў Дзяржаўнай Публічнай бібліятэцы ймя Салтыкова-Шчадрына ў Ленінградзе. Уложаны ён бібліёграфам бібліятэкі В.Лук’яненкам738. У 2-юх частках гэтага каталёгу 734ДЗР. тд. №14. 735№20, 280, 918, 996-1000, 1164, 1212, 1213, 1246 і інш. 736Abramavi6ius V. RankraSdiq rinkiniai. Vilnius, 1963. 737 y адным выпадку (у сувязі зь зьяўленьнем называнай намі ніжэй кнігі А.Анушкіна) супраць падобных мэтадаў дасьледаваньня й тэрміналёгіі беларускія літаратураведы С.Александрсвіч і А.Коршунаў публічна запратэставалі (Полымя. 1963. №3. Б.182-185). 738Лукьяненко В. Каталог белорусскнх нзданмй кнрнлловского шрнфта XVI—XVII вв. Вып.1 (1523-1600 гг.). Ленмнгргц, 1973; Вып.2 (1601-1654 гг.), Ленкнград, 1975. апісана, паводле 292 бібліятэчных экзэмпляраў, 114 выданьняў у беларускай і царкоўнаславянскай мовах. Апісаньні — самыя падрабязныя й найбольш дакладныя ад усіх папя|5эдніх. У іх паказаныя ня толькі поўны й дакладны тытул кнігі, дата й месца друку, выдавец ці друкар, фармат кнігі, пагінацыя, ілюстрацыі, шрыфт, але раскрыты зьмест, у скарачэньні прыведзеныя прадмовы, паслоўі, прысьвячэньні, а таксама кароткія дадзеныя да гісторыі вывучэньня кнігі, інфармацыі аб экзэмплярах яе ў іншых бібліятэках і г. д. Недахоп працы — няправільныя гістарычныя ўвагі пра Беларусь XVI—XVII стст., пропуск праскіх выданьняў Ф.Скарыны й некаторыя дэталі73’. Зь нешматлікіх бібліяграфічных працаў беларускіх аўтараў назавсм ужо згадваны намі артыкул А.Сьцяпанава740 пра бібліятэку графаў Храбтовічаў у Шчорсах, а таксама артыкул А.Мальдзіса741 пра бібліятэку Ю.Бэргеля ў Слуцку, агляды фондаў Цэнтральнага дзяржаўнага гістарычнага архіву БССР742, апісаньні ў розных сховішчах СССР экзэмпляраў кніг Ф.Скарыны А.Коршунавым743. Асобна назавем апіс іньні М.Улашчыкам 4-ох сьпіскаў новавыяўленага Беларускага летапісу 1588 г. («Кройннка лнтовская н жмойтская»)744 — кодэксу пашыранай рэдакцыі, блізкага да кронікі М.Стрыйкоўскага, але дапоўненага з розных іншых крыніцаў. (2 сьпіскі летапісу745 выяўлены ім самім, a 2 другія — В.Буганавым і Я.Шчапавым746). Апісаньню старадрукаваных выданьняў прысьвечана работа, выкананая супрацоўнікам Дзяржаўнай бібліятэкі 739 Гл. рэцэнзіі — Шматаў В. Помнікі беларускага пісьменства // Полымя. 1976. №8. Б.232-235 і Nadson /V Review of: Luk'janenko V. Katalog belorusskich izdanij kirillovskogo Srifta XV1-XV1I w. // Journal. Vol.III. No.4. 1976. P.378-381. 740 Гл. c.171 гэтага выдама. 741 Мальдзіс А. Куды падзелася бібліятэка Бэргеля // ЛІМ. 1970. 23 кастрычніка. 742Ценгральный государственный мсторнческнй архмв Белорусской ССР. Путеводнтель. Могнлев, 1959; Центральный государственный нстормческмй архмв Белорусской СССР в городе Гродно. Путеводятель. Мннск, 1965. 743Коршунаў А. Кароткі камэнтар да выданьняў Ф.Скарыны // у кн.: Скарына Ф. Прадмовы і пасьляслоўі. Менск, 1969. С. 197-232. 744ПСРЛ. Т.32. Москва, 1975. С 3-7. 745Рукапіс 1-ай пал. XVIII ст. Ленінградзкай Публічнай бібліятэкі ймя С.-Шчадрына. F.IV.372 і Краснаярскі 1750 г. рукапіс тэй жа бібліятэкі. F.IV.727. 4.1, 2. 74брукапіс 1-ай пал. XVIII ст. Дзяржаўнага архіву Цюменскай вобл. у Табольску, Аддзел рукапісаў, №79; Рукапіс XVII ст. Бібліятэкі Польскай АН у Кракаве, Аддзел рукапісаў, №281. БССР... Г.Я.Галенчанка (Бнблнографнческнй спнсок белорусскнх старопечатных нзданнй XVI—XVIII вв. Государственная бнблнотека БССР. Отдел белорусской лнтературы н бнблнографнн. Мннск, 1961). Сюды ўключаны друкаваныя выданьні XVI—XVIII стст., што выйшлі на тэрыторыі сучаснай Беларусі (БССР. — А.К.), а таксама кірылаўскія выданьні Вільнюскай, Супрасьльскай, Заблудаўскай, Іверскай друкарняў і інш. і выданьні беларускага першадрукара Скарыны, выдадзеныя ім у Празе (усяго 410 назваў). “Аднак мовазнаўцы не заўсёды могуць выкарыстаць тыя каштоўныя весткі аб помніках, якія маюцца ў гэтай працы, бо тут не адзначаецца, на якой мове напісана тая ці іншая кніга”747. Апрача таго, праца гэтая таксама ня выдадзена друкам, a “отпечатана множнтельным аппаратом” у колькасьці 60 экз. Украінскія бібліёграфы апрацавалі навейшыя (пасьля стратаў вайны) апісаньні кірылаўскіх друкаў XV—XVIII стст.748 і агляд рукапісных фондаў749 Дзяржаўнай публічнай бібліятэкі АН УССР у Кіеве. У агульных увагах да беларускай рэтраспэктыўнай бібліяграфіі кніг В.Лявончыкава750 прыведзеныя некаторыя факты з гісторыі бібліяграфіі беларускіх (галоўна друкаваных) кніг XV—XVIII стст. у расейскай, беларускай і часткава ўкраінскай навуцы, пачынаючы ад XIX ст. Апісаньню й дасьледаваньню помнікаў эпіграфічнага й сфрагістычнага пісьменства прысьвечаныя новыя, большыя працы пра ўжо ведамыя камні-“пісанкі” XI—XII стст.751, крыж сьв. Афрасіньні Полацкай 1161 г.752, пячаткі полацкіх граматаў XIV—XV стст.753, крыж, прыпісваны сьв. Пара- 747Рамановіч Я., Юрэвіч А. Аб беларускай мовазнаўчай бібліяграфіі // Весьці АН БССР. 1962. №3. Б.115-116. 748Петров С., Бнрюк Я. м Золотарь Т. Славянскне кннгм кнрнлловской печатн XV—XVIII вв. Опнсанме кнмг, храняіцнхся в Государственной публмчной бнблнотеке УССР. Кнев, 1958. 749Державна публнчна бібліотека АН УССР. Збірняк оглядів фондів відділу рукопмсів. Кяів, 1962. 750Лявончыкаў В. Беларуская рэтраспэктыўная бібліяграфія кніг. Менск, 1971. Б.4-6, 8-23, 39-40, 44-52, 61-70. 751 Тарановмч В. К вопросу о древннх лапмдарных памятннках с нстормческммн надпмсямм на герряторнм Белорусской ССР // Советская археологмя. 1946. №8. С.249-260. 752Алексеев Л. Лазарь Богша — мастер-ювелнр XII в. II Советская археологмя. 1957. №3. С.224-244; яго ж: Полоцкая земля (очеркн ксторкн северной Белорусскн в IX—XIII вв.). Мссхва, 1966. С.221-226. 753Хорошкевнч А. Печатм полоцкнх грамот XIV—XV вв. // Вспомогательные чсторнческме дмсцмплмны. Т.4. Ленянград, 1972. скеве Полацкай754; ці кароткія паведамленьні пра новаадкрытыя знаходкі — адломкі глякоў з Гнездава каля Смаленску (X ст.)755, Пінску (XII ст.)756 і Наваградку (XII—XIII стст.)757, пячаткі полацкіх князёў Ізяслава (t 1001 г.)758, Усяслава Чарадзея (t 1101 г.) і Барыса Ўсяславіча (t 1128 г.)759, сьв. Афрасіннні Полацкай760, прасьліцы XI—XIII стст. зь Віцебску, Полацку, Горадні, Друцку761 й Пінску762, абразкі на мядзяных пласьцінках XII ст. з Горадні (сьвятых Яна763, Хвядота, Паўла й Сымона764) і Ваўкавыску (сьв. Зьмітра Салунскага)765, адломак звону XII ст. з Горадні766, аўтаграфіт палачаніна Жураговіча на фрэсцы Кіеўскай Сафіі (XII ст.)767, віцебскія сьвінцовыя плёмбы XII—XIII стст.768, берасьцейскі самшытавы грабеньчык кан. XII — пач. XIII ст. з азбукай ад А да Л76’ і інш. У БелСЭ да артыкула «Сфрагістыка» дададзена ўклейка з клішамі пячатак полацкіх япіскапаў XII ст. Дзяніса й Міны, яп. Рыгора (1338 г.), князёў Глеба Полацкага (1338 г.), Лугвсна Сымона Альгердавіча Мсьціслаўскага (XIV ст.), Рамана Хведаравіча Кобрынскага (1387 г.), Сымона Іванавіча Гальшанскага (1431 г.), братоў Івана й Васіля Сымонавічаў 754Пуцко В. Мнммый крест Параскевы Полоцкой // Беларускія старажытнасьці. Менск, 1972. Б.210-219; гл. таксама: Ч.С. Крыж-рэліквіяр сьвятой Параскевы Полацкай // БШ. 1973. №3(137). Б.3-5. 755Авдуспн Д. й Тнхомнров Н. Древнейшая русская надпмсь // Вестнкк AH СССР. Москва, 1950. №4. С.47-77. 75бШтыхов Г., Лысенко П. Древнейшне города Белоруссмм. Мннск. 1965. С.68. 7573агорульскмй Э. Археологня Белоруссмк. Мннск, 1965. C.219. 75*Яннн В. Древнейшая русская печать X века // Краткме сообіценмя о докладах м полевых нсследованмях йнстнтута матеркальной культуры AH СССР. Вып.57. Москва, 1955. С.39-46. 75ЧШгыхов Г. Древннй Полоцк. Мннск, 1965. Кандыдацкая дысэртацыя. 760Яннн В. Полоцкмй матрмархат // Знанне—снла (Москва). 1970. №12. С. 17-19. 761 Алексеев Л. Трм пряслмца с надпнсямм мз Белоруссмм // Краткме сообіценмя... Вып.57. С.129-132; яго ж: Еше трм шнферных пряслмца с надпнсямп // Советская археологня. 1959. №2. С.243-244. 7б2Лысенко П. Шнферное пряслпце с надпнсью мз Пмнска // Советская археологмя. 1966. №3. С.248-251. 763Штыхов Г., Лысенко П. Тамсама. С.76-77. 7о4Кацер М. Народно-прмкладное нскусство Белоруссмм (от первобытного обіцества до 1917 г.). Мннск, 1972. С.40-41. 7653агорульскнй Э. Цыт. пр. C.213; Кацер М. Цыт. пр. 7ббШтыхов Г., Лысенко П. Цыт. пр. С.76. 767Высоцкмй С. Древне-русскме надпнсн Софнм Кмевской, XI—XIV вв. Вып.1. Кнев, 1966. С.59. №22. 'Габлнцы XXV, I і XXVI, I. 768Штыхов Г., Лысенко П. Цыт. пр. С.35. 76,)Лобан Б. Дзядзінец Бярэсьце... // ЛіМ. 1972. 18 жніўня; БелСЭ. T.12. 1975. Б.89. Друцкіх (1431 г.), Алелькі Слуцкага (1432 г.), Рамана Сьвірскага (1434 г.), гарадоў Полацку (XV ст.), Віцебску (1559 г.), Магілёва (XVI ст.) і інш.770 У БССР і СССР зьявілася колькі навейшых публікацыяў тэкстаў помнікаў бсларускага арыгінальнага й перакладнога пісьменства. У выданьнях АН БССР былі апублікаваныя: Александрыя (5 сьпіскаў розных рэдакцыяў XV—XVII стст. у беларускай і царкоўнаславянскай мовах) — У.Анічэнкам771; «Діаріуш» (1638—1646 гг.) А.Філіповіча772, прадмовы й паслоўі Ф.Скарыны773, 33 “лнсты” (1573-1574, 1580 гг.) Ф.Кміты (паводле публікацыяў М.Маліноўскага й А.Пшэзьдзецкага774 з дадаткамі) і Баркулабаўскі летапіс775 — А.Коршунавым; Статут ВКЛ 1529 г. — П.Крапівіным776. У выданьнях AH СССР: словы й павучэньні Кірылы Тураўскага — І.Ярэміным777, Гісторыя Юдэйскае вайны Язэпа Флавія (паводле Супрасьльскага хранографа «Крянмца») — Н.Мяшчэрскім778. (Ад 1882 г., калі Ф.Дабранскі пры апісаньні рукапісаў Віленскай Публічнай бібліятэкі памылкова датаваў гэты хранограф (ВПБ, №109) XVII ст., даты гэтае трымаліся ўсе наступныя дасьледчыкі. Н.Мяшчэрскі пры разгляданай публікацыі ва ўступным да яе «Археографнческом н іісторнко-лнтературном очерке» (6.5-164) перагледзеў дату Ф.Дабранскага й адсунуў яе “к 1556 г., вообше же безусловно к эпохе не позднес 50-х годов XVI в.” (6.28). Аднак разгляд выдатнага беларускага хранографа за “ценнейшнй памятннк древнерусской (падкр. нашае. — А.К.) пнсьменностн” (6.21), ігнараваньне бсларускай бібліяграфіі нс маглі прывесьці высекакваліфікаванага дасьледчыка да дакладнсйшае даты. Калі б ён зьвярнуўся да згаданага намі каталёгу кніг Супрасьльскай бібліятэкі архім. Сяргея Кім-