Крокі гісторыі  Аўген Калубовіч

Крокі гісторыі

Аўген Калубовіч
Выдавец:
Памер: 288с.
Мінск 1993
72.57 МБ
770Т.І0. 1974. Паміж Б.144 і 145.
771 Александрыя. • Мснск, 1962.
,72Коршунов А. Лфанаснй Фшшпповнч. Жнзнь н творчество. Ммнск, 1965.
С.97-179.
773Скарыпа Ф. Прадмовы і пасьляслоўі. Менск, 1969.
774Zr6dla do dziejdW Polskich. T.2. Wilno, 1844.
775Помнікі старажытнай беларускай пісьмсннасьці. Менск, 1975.
776Статут Велнкого княжества Лнтовского 1529 года. Мннск, 1960.
777Ерсмші 11. Лнтературное наследме Кмрмлла Туровского // ТОДРЛ. T.12.
1956. С.340-361; T.13. 1957. С.409-436 і Т 15. 1958. С.332-348. "8Мстсрскмй Н. Нстормя Мудейской войны РІосмфа Флавня в древнерусском переводе. Москва-Ленннград, 1958. С. 167-467.
бара, то даведаўся б, што Супрасьльскі хранограф «Крнннца» быў упісаны ў каталёг у сьпісе «Кннгн старыя», якія ў бібліятэцы былі ўжо перад 1532 г., што не пярэчыць усім дадзеным аналізу паперы, вадзяных знакаў на ёй, артаграфічных і палеаграфічных асаблівасьцяў пісьма, прыведзеным у нарысе Н.Мяшчэрскага (6.22-28); а глёса, якая дасьледчыка ўвяла ў зман (6.28) — пазьнейшая прыпіска.) Зноў быў выдадзены Баркулабаўскі летапіс (1544—1608 гг.) — А.Мальцавым774, новыя 13 полацкіх і 2 смаленскіх дыпляматычныя дакумэнты 1460-70 гг. з Рыскага архіву — А.Харашкевіч780 і Беларускі летапіс 1588 г. (паводле сьпіска 1-ай пал. XVIII ст. Дзяржаўнага архіву ІДюменскай вобл. у Табольску з розначытаньнямі сьпіскаў Ленінградзкай Публічнай бібліятэкі ймя С.-Шчадрына, F.IV.372 і Бібліятэкі Польскай АН у Кракаве) — М.Улашчыкам78’. АН БССР выдала хрэстаматыі А.Коршунава782 й У.Анічэнкі, П.Вярхова, А.Жураўскага, Я.Рамановіч783; першую як дапаможнік да гісторыі літаратуры, а другую — гісторыі беларускай мовы. Выданьне Інстытуту гісторыі АН БССР «Белоруссмя в эпоху феодалмзма», т.1, 2. Мннск, 1959 і 1960 гг., тут ня можа брацца пад увагу, бо ў ім галоўна перадрукі з папярэдніх публікацыяў; з адборам дакумэнтаў больш тэндэнцыйным, чымся ў публікацыях царскіх часоў (прычым, у вялікай меры — зь небеларускага, а расейскага й-інш. пісьменства); у дадатак — на невысокім узроўні архэаграфічнай апрацоўкі дакумэнтаў, друкаваных упершыню (тэксты іхныя расчытываюцца няправільна й без разуменьня беларускай мовы, прыкладам, апавяданьне пра Фэрарскі сынод, т.2. C.441; некаторыя загалоўкі пярэчаць тэксту дакумэнта, т.2. №38 і
779Мальцев А. Баркулабовская летопмсь // АЕ за 1960 год. С.295-320.
780 Хорошкевнч А. Русскне грамоты 60-70-х годов XV в. мз бывшего Рпжского городского архмва // АЕ за 1965 год. С.332-341 (з уводным артыкулам пра напярэднія публікацыі й дасьледаваньні юрыдычных актаў гатага архіву. С.325-331).
781 ПСРЛ. Т.32. Москва, 1975. С. 15-127 (Тут жа перадрук з выпраўленьнем памылак у папярэдніх публікацыях: кронікі Быхаўца з Т.Нарбута, Баркулабаўскага летапісу з арыгіналу й Летапісу Віцебску ўпершыню поўнасьцю таксама з арыгіналу).
782Коршунаў А. Хрэстаматыч па старажытнай беларускай літаратуры. Менск, 1959.
783Анічэнка У., Вярхоў П., Жураўскі А., Рамановіч Я. Хрэстаматыя па гісторыі беларускай мовы. 4.1 (ад XI да XVIII стст.). Менск, 1961.
г.д.). Наагул, выданьне робіць уражаньне не навуковай, a палітычнай публікацыі — прапаганды расейскай каляніяльнай палітыкі ў дачыненьні да Беларусі.
Гісторыі важнейшых публікацыяў беларускага юрыдычна-актавага пісьменства XIII—XVIII стст. у Расеі (і СССР) у 1824-36 гг. прысьвечана спэцыяльная кніга М.Улашчыка784.
Вывучэньне беларускага кнігадруку папоўнілася працамі А.Зярновай785 пра друкарні Мамонічаў, П.Мсьціслаўца й С.Собаля, кніжкай А.Анушкіна786 пра розныя беларускія друкарні ў Вільні, пачынаючы ад Ф.Скарыны, і агульным нарысам гісторыі беларускага друку Г.Галенчанкі787.
У гісторыка-літаратурных працах дасьледуюцца некаторыя пытаньні беларускага літаратурнага працэсу (П.Ахрыменкам788 і У.Анічэнкам789 — агульны характар гэтага працэсу ў XVIII ст., А.Мальдзісам790 — новавыяўленыя творы XVIII ст., П.Крапівіным791 — час зьяўленьня Прамовы Мялешкі й пытаньне аўтарства яе, А.Коршунавым792 — жанр і кампазыцыя «Діаріуша» А.Філіповіча, І.Ралько793 й М.Грынчыкам794 — пачаткі й фармаваньне беларускага вершаскладаньня ў XVI—XVII стст.), паасобныя творы (М.У'лашчыкам795
784 Улаіцмк Н. Очеркм no археографмм п нсточнйковеденшо мсторкм Белоруссйй феодального перйода. Москва, 1973.
7853ернова А. Тмпографйя Мамонйчей в Вйльне // Кнйга. Сб. 1. 19о9. С.167-223; Первопечатнмк Петр Тй.мофеев Мстмславец // Тамсама. Сб.9. 1964. С.77-111; Белорусскчй печатнйк Спнрндон Соболь // Тамсама. Сб.10. 1965. С. 126-145. (Мусім заўважыць, што ў рэзюмэ да прапы пра друкарню Мамонічаў па-ангельску, 6.223, як часткава і ў самой працы, ужываецца неадпаведпая тэрміналёгія: заміж «Ураду ВКЛ» — polish government, заміж «беларускага насельніцтва» — Russian section of the population, заміж «для беларускага і ўкраінскага праваслаўя» — for Russian orthodoxy).
786Анушкйн A. Во славном месте Вйленском. Очеркй по нсторнм кнчгопечатанйя. Москва, 1962.
787Голенченко Г. йстормя белорусского кнйгопечатанйя XVI—XVIII веков. Москва, 1965. Кандыдацкая дысэртацыя.
788Ахрыменка П. Да пытаньня аб беларускай літаратуры XVIII ст. // Весьці АН БССР. 1956. №2.
789Анічэнка У. Некаторыя пытаньні разьвіцьця беларускай мовы ў XVIII стагодзьдзі // Весьці АН БССР. 1961. №4 Б.119-129.
790Мальдзіс А. На зары новай беларускай літаратуры // Беларуская літаратура і літаратуразнаўства. Вып.2. Менск, 1974. Б.45-58.
791 Крапівін П. Да пытаньня аб часе зьяўленьня «Прамовы Мялешкі» і яе аўтарства II Беларуская літаратура і літаратуразнаўства. №5. 1955.
792 Коршунаў А. Да пытаньня аб жанры і кампазыцыі «Дыярыуша» А.Філіповіча // Беларуская літаратура. 36 3. Менск, 1960. Б. 140-154.
793Ралько I. Беларускі церш. Старонкі гісторыі і тэорыі. Менск, 1973.
794Грынчык М. Шляхі беларускага вершаскладаньня. Менск, 1973.
795Улаіцнк Н. Предйсловйе // Хронйка Быховца Москва, 1966. С.5-30.
— Беларускі летапіс 1570-ых гг., Я.Юхо796 — Статуты ВКЛ, М.Прашковічам7"7 — паэма «Ляменть» на сьмерць Лявона Карповіча, 1620 г.), пісьменьнікі (В.Пузікавым798 — С.Полацкі, А.Коршунавым799 — А.Філіповіч, Г.Галенчанкам800 — С.Будны, М.Прашковічам801 — Ф.Скарына, М.Бацьвіньнікам802 — Л.Зізані) і жанры (М.Прашковічам803 — вершаваная паэзія, В.Чамярыцкім804 — летапісы, А.Коршунавым805 — публіцыстыка Ф.Скарыны),
3 нагоды юбілею Ф.Скарыны АН БССР выдала зборнік «450 год беларускага кнігадрукаваньня»806, дзе да лепшых працаў трэба аднесьці разгляд вершаў Ф.Скарыны П.Беркавым, аналіз мовы ягоных выданьняў — П.Булахавым (словатвор), А.Булыкам (фанэтычныя рысы), А.Баханьковым (сынтакс), а таксама працяг дыскусіі пра агульны характар мовы перакладаў Ф.Скарыны (артыкулы А.Жураўскага й Л.Шакуна) і праца Г.Галенчанкі пра В.Цяпінскага (у бібліяграфіі скарыніяны В.Тумаша зарэгістраваныя й інш. інфармацыйныя й публіцыстычныя артыкулы пра Ф.Скарыну, пераважна юбілейнага характару, а таксама й большыя публікацыі бяз новых дадзеных, з спрэчнымі ці прапагандовымі тэзамі (С.Майхровіч, М.Алексютовіч і г.д.)).
Новыя гісторыі беларускай літаратуры напісалі М.Дабрынін807, В.Вольскі808, П.Ахрыменка й М.Ларчанка809 й
796Юхо Я. Статуты Вялікага Княства Літоўскага // Полымя. 1966. №11. Б. 125-137.
797Прашковіч М. «Ляменть»... на сьмерць Лявона Карповіча // Весьці АН БССР. 1974. №1. Б.121-129.
798 Пузікаў. Новыя матэрыялы аб дзейнасьці Сімяона Полацкага // Тамсама. 1957. №4.
799 Коріпунов А. Афанаснй Фнлнпповнч. Мннск, 1965. С.5-10, 26-96.
800 Голенченко Г. Русскме первопечатннкн м Сммон Будньій // Кнмга. Сб.ІО. 1965. С.146-161.
801 Прашковіч М Францішак Скарына — беларускі першадрукар. Менск, 1970.
802 Ботвннннк М. Лаврентнй Змзаняй. Мчнск, 1973.
803 Прашковіч М. Беларуская паэзія канца XVI — пач. XVII ст. // Весьці АН БССР. 1964. №2. Б.78-88; яго ж: Старонка даўняй беларускай паэзіі // Полымя. 1964. №6. Б. 166-171.
804 Чамярыцкі В Да пытаньня аб раньнім летапісаньні Беларусі (XII—XIII стст.) // Весьці АН БССР. 1965. №3. Б.90-98; Беларускія летапісныя зводы і іх рэдакцыі // Весыіі АН БССР. 1967. №1. Б.86-94; яго ж: Беларускія летапісы як помнікі літаратуры. Узьнікненьне і літаратурная гісторыя першых зводаў. Менск, 1969.
805 Коршунаў А. Літаратурна-публіцыстычная спадчына Ф.Скарыны // Скарына Ф. Прадмовы 1 пасьляслоўі. Б.182-197.
806Менск, 1968.
807Дабрынін М. Беларуская літаратура. Старажытны пэрыяд. Менск, 1952.
808 Вольскі В. Нарысы па гісторыі беларускай літаратуры эпохі фэадалізму.
Менск, 1958.
809 Ахрыменка П., Ларчанка М. Старажытная беларуская літаратура. Менск, 1968.
выдатнсйшую зь іх, выданьня АН БССР — Ю.Пшыркоў, М.Прашковіч, В.Чамярыцкі, В.Зайцаў, А.Коршунаў, Л.Цімашкова й П.Ахрыменка810.
Як ужо адзначалася, на асаблівую ўвагу заслугоўваюць працы, у якіх дасьледуецца мова пісьменства. Пры гэтым трэба агаварыцца, што ўсе яны прысьвечаныя старабеларускай літаратурнай мове (пра царкоўнаславянскую мову тут толькі пабежныя ўвагі).
Усе гэтыя працы, пісаныя дзеля розных мэтаў, можна было б падзяліць на колькі групаў.
У адных зь іх увага дасьледчыкаў затрымалася на нскаторых пытаньнях гісторыі беларускага мовазнаўства XVI— XVII стст.: У.Анічэнкі — на граматыцы Л.3ізанія (Вільня, 1596)8*1, М.Судніка — на працэсе ўзьнікненьня й этапах разьвіцьця беларускай лексыкаграфіі812. Л.Шакун удакладніў паняцьцс “старажытная беларуская літаратурная мова”813.
У другіх беларускія філёлягі дасьледуюць мову (розныя зьявы) паасобных твораў і пісьменьнікаў: Ю.Мацкевіч — Статуту ВКЛ 1529 г.814, А.Антановіч — актавыя кнігі ковенскага земскага суда 1566—1567 гг.815, М.Жыдовіч — Супрасьльскага летапісу816, Н.Вайтовіч — Баркулабаўскага летапісу817, У.Анічэнка — беларускіх перакладаў Александрыі818 й выданьняў Ф.Скарыны819.
8,0 Гісторыя беларускай дакастрычніцкай літаратуры. Т.І. Менск, 1968. Няпоўная кароткая схэма гісторыі старажытнай беларускай літаратуры дадзена ў артыкулах БелСЭ (T.12. 1975): Чамярыцкі В. Літаратура 14-15 стст. (6.535-536); Коршунаў А., Чамярыцкі В. Літаратура 16 — 1-й палавіны 17 стагодзьдзя (6.536-540) і Мальдзіс А. Літаратура 1-й палавіны 17-18 стагодзьдзя (6.540-543).
811 Анічэнка У. «Граматыка» Л.Зізанія // Вссьці АН БССР. 1957. №4. Б.93-105.
8,2 Суднік М. Гісторыя ўзьнікненьня й этапы разьвіцьця беларускай лексыкаграфіі старажытнай пары // Працы Інстытута мовазнаўства АН БССР. Вып.4. Менск, 1957. Б.62-122.