Крушэнне на ростані  Васіль Якавенка

Крушэнне на ростані

Васіль Якавенка
Выдавец: Беларускі кнігазбор
Памер: 404с.
Мінск 2002
105.41 МБ
Зрэшты, наш павадыр апошнім часам ужо дастаткова раскрыў свае стратэгічныя планы, і ў тых планах сакрэтаў няма. Засталіся пытанні. Ці прымуць, напрыклад, «старэйшы брат» Ельцын і ельцынская Расія пад свой дах жабракоў-фанатыкаў з сацыялістычным кроем душы? He, мусіць. У адносінах з усходнім суседам наогул выспявае жыццёвая драма. Той, хто кляўся рэформамі, здрадзіў ім, не мяняючы ў грамадстве нічога, — не таварыш Ель-
цыну, не сваяк іншым... Той, хто пакінуў свой народ пакутваць на раздарожжы колькі гадоў, — не палітык наогул. Хітры альянс тут, бадай, немагчымы, і нам варта ведаць пра гэта.
Дык які ж разлік на думную Русь усё-ткі робіць наш павадыр?
Адказ просты і недвухсэнсоўны: разлік яго на Расію Зюганава і Жырыноўскага, Руцкога і Хасбулатава — дзеячаў рознай масці і рэльефнага словаблудства, што сышліся зусім не на сацыялістычнай платформе, а на карычневым нацыянал-сацыялізме і шавінізме. Яны ж цягнуць грамадства ў вір нестабільнасці, да новых міжнацыянальных і сацыяльных катаклізмаў.
Бадай, толькі сляпому гэта не відаць.
Бог сведка: двурушніцтвам, хлуснёй мы адмыслова накормлены. А лёс нам рыхтуе яшчэ і яшчэ раз гэтую страву. Цяпер — на выбарах прэзідэнта.
Пара б ужо нам адрозніваць ману ад праўды, слова мудрае, прарочае ад пустазвонства, ад папулісцкага шарму, нарэшце. Той, хто прэтэндуе на роль бацькі, павадара нацыі, а словы і абяцанні ягоныя не збываюцца, вельмі далёка стаіць ад прарока, нават калі вызнае і прапаведуе блізкія для народа ідэі сацыяльнай роўнасці, справядлівасці, калі карыстаецца зажуранасцю чалавека, сумам па звыклых абставінах.
Калі шчыра прызнацца, я таксама сумую па сацыялізму. Толькі ж я, чуеце, сумаваў па ім яшчэ больш — і пятнаццаць, і трыццаць гадоў назад, калі бачыў заганную сістэму ўладкавання жыцця і выяўляў шмат недахопаў у гэтай сістэмы, пісаў пра іх у друку, за што меў тое, што меў.
Па маім глыбокім перакананні, сацыялізм, а заадно і звышдзяржаву СССР загубілі не Гарбачоў або Ельцын, не Шушкевіч разам з Краўчуком — загубіла сацыялізм камуністычная партыя-монстр.
Партыя, паклаўшая ў аснову свайго панавання бальшавізм, перамешаны з пустаслоўем, што дало разрыў паміж словам і справай і вырасла ў таталітарны рэжым.
У сучаснай сацыялістычнай ідэі, дарэчы, няма, на мой погляд, ні новых стратэгічных сродкаў, ні кадраў, нават цэльнай натуры, як і арыгінальнай партыйнай праграмы. Няма іх... Сёння сацыялізмам займаюцца адстаўныя генералы, у якіх знаёмы мне сум гіпертрафіраваны да амбіцый. А невялічкая частка моладзі таксама клюе на ідэю, якая сама па сабе прыцягальная — аж да моманту яе ўвасаблення ў жыццё. Дык за кім жа ты ідзеш, змардаваны ўсім папярэднім жыццём чалавек? I — куды? Што кіруе табой у гэты дзіўны час, у час складаны, адказны?..
Шкада, але розумам тут усё не ахопіш. Таму давайце, братове, адыдзем, нарэшце, ад трупа таталітарнай сістэмы, адыдзем і падумаем, як спалучыць свае добрыя грамадзянскія і нацыянальныя традыцыі з традыцыямі цывілізаванага свету. А найперш прыкінем, паколькі наспела, каго абраць у павадыры нацыі, каб сапраўды захаваць сваю годнасць, сваю культуру і самавітасць народа.
Сярод прэтэндэнтаў часам няма там анёлаў — усё грэшныя людзі, хоць ты плач. А анёлаў мы яшчэ не зляпілі, хоць хто-кольвек і стараецца... Крытычны, цяжкі, як бачыце, момант.
Сумленне, аднак, не дазволіць мне пакінуць паза ўвагай прозвішчы Шушкевіча і Пазьняка ў бюлетэні для тайнага галасавання, хоць ёсць там і іншыя, як Лукашэнка...
Першы вядомы сваёй памяркоўнасцю, ён жа ўпарцісты часам і, несумненна, рашучы, калі прыпячэ, другі — больш катэгарычны і мае пераніцовачны характар, чаго не хавае і што ў пэўнай меры замінае яму ў прыцягненні людзей на свой бок. He анёлы,
I ; "
] 285
паўтараю, абодва; я гатовы выказаць кожнаму з іх свой дакор. Але ж у сітуацыі, калі краіну можа напаткаць новае, ужо палітычнага кшталту бедства, ім, небаракам, варта і дараваць што-нішто.
Асабіста буду выбіраць з гэтых. Але — каторага?.. He думайце, не рытарычнае гэта пытанне!
Давайце ж, людцы мілыя, ратаваць сябе, свой спакой і свой гонар, чаго мы не пазычым ні ў якім банку свету.
1994 г.
КТО ПОВЕДЕТ ЧЕРЕЗ ВСПЫТАННЯ?
От редакцйй. Продолжаем разговор, начатый в предыдуіцем номере.
«Что хорошего внднте Вы в жнзнн последннх лет? Какнмн Вам вндятся путн к прнстойной жнзнн?» — с этнмн вопросамн корреспондент «ЭКН» обратнлся к нзвестному белорусскому пнсателю Васнлю Яковенко.
1.	Белорусскнй народ пронес через годы-невзгоды свой менталнтет, нначе говоря, характер, рнсунок душн н достаточно самобытен, чтобы народом зваться да жнть своей суверенной республнкой. Как вы знаете, суверенность Беларусн вполне обоснованно декларнровалась н раньше, но суіцествовала лншь на бумаге, а сейчас этот процесс пошел воплогцаться в реальность, делается фактом нашей с вамн действнтельностн. Как-ннкак прннята вполне прнстойная для демократнческого обвцества констнтуцня — гарант его дальнейшего стабнльного развнтня.
Радуют подвнжкн в пснхологнческой перестройке депутатского корпуса, вышедшего нз тоталнтарных нлп, мягче сказать, номенклатурных тенет. Новая констнтуцня для нашнх парламентарнев — уже подвпг. Людн меняются.
Однако же процессы демократнзацнн н стабнлнзацнн обіцества ндут крайне медленно н протнворечнво. Счнтаю, что прнчнна этого явлення в неумелом управленнн экономнкой, в отсутствнн такого управлення, как н структурной ее переорнентацнн, н все усугубляюіцнйся крнзнс. Но экономнка — не моя сфера.
К хорошлм явленлям я бы отнес также саму возможность появленля л проявленля нестандартных ллчностей, нх способностей, а также терплмость к лнакомысллю, предпрлнлмательству вплоть до простлтуцлл. Но только ведь л здесь л везде у нас свол лздержкя, вытекаюгцне лз несовершенного законодательства л неуменля л нежеланля граждан отвечать за себя, свол дела, свол поступкл. В хорошем обіцестве простлтуцля, даже порнографля не выставляются напоказ на каждом перекрестке, как с некоторых пор пошло в нашем европейском захолустье. Н потому не случайно она, простлтуцля, покушается уже на мораль л нравственность, становлтся нормой сношенлй с млром у некоторых поллтлков прокоммунлстлческого толка.
Да, но я назову еіце одно вполне нормальное явленле, прлвнесенное в нашу жлзнь перестройкой. Наведены мосты н якобы достлгнуто прлмлренле обпцества с белорусской эмлграцлей, с нашнмн людьмн за рубежом. Десятнлетня вражды л холода, который лскусственно нагнетался в душл граждан «самого гуманного обіцества», сказаллсь на лх взанмоотношенлях с темл, кто не воспрлнлмал режлм, прлкрываюш,лйся, как фнговым ллстком, коммунлстлческлмп лозунгамл, л кто оказался по другую сторону баррлкад. Но вот баррлкады в значлтельной мере разобраны н проведен первый сч>езд белорусов всего млра, началлсь культурные л деловые контакты. Только же порог недоверля все еіце не сломлен.
Я говорю лншь о том, что сердцу бллзко л дорого, во что мне как ллтератору тоже сподобнлось внестн свою лепту. Газета «Набат», которую я редактнрую, напрнмер, трн года назад первой подняла свой голос в заіцпту честн н достолнства людей, оказавшлхся на том берегу.
2.	Теперь у нас, белорусов, л жлхарей друглх нацлональностей, поселлвшлхся вместе с намл, одна обіцая забота: как преодолеть экономлческлй крлзлс л начать более-менее прлстойную жлзнь? Нлл жлзнь с человеческлм образом... Это важно. Между намл в обіцестве, кстатл, много зверья развелось, л я, честно говоря, не знаю, какле сллы л средства следовало бы клнуть, чтобы подавлть у отребья хлпі;ные хватательные л садлстскле рефлексы. Это блч нашего обіцества.
Подчас можно слышать странные, на мой взгляд, вопросы л даже развернутые длскусслл: вот орлентлроваться нам на Запад ллл на Восток? Но друзей не выблрают. Компетентные людл должны лзучлть, кто лз соседей л потенцлальных партнеров наллучшлм образом удовлетворлт нашл лнтересы в определенном отрезке временл л с чьлмл лнтересамл нашл лнтересы больше совпадают. Подсказать решенле могут даже компьютеры. Но суб'ьектлвлзма здесь быть не должно л всеслльный референдум не вправе решать подобные экономлческле ребусы. Ллшь только оптлмальный, научно выверенный варлант будет отвечать лнтересам народа.
Боюсь, что, лдя путямл нелсповедлмымл л преодолевая крлзлс экономлкл л соцлума на родной земле, нам enje л епде раз прлдется подтяглвать брюхо, голодать. А голоданле лучше делать по методлке Войтовлча ллл же Шумллова... Но я не на шутку обеспокоен затяжкой с решенлем росслйской верслл выжлванля; нам надо решать: так ллл лначе? Промедленле для нас гублтельно. Промедленля больше нельзя допускать! Нет — так нет. Берем, сударл, свол коммунлкацлл в свол опаленные Чернобылем рукл, учлмся счлтать — раз, два, трл — что ползет через нашу гранлцу, кто нам л чем мы кому-ллбо обязаны. Счлтаем — это не трудное дело — л вычлсляем новых партнеров, друзей. Тем временем вка-
лываем в конструкторскнх бюро, у заводскнх станков н за плугом. Одно не следует забывать: вкупе с экономнческнмн проблемамн следует решать н экологнческне, нначе нам вообіце не выйтн на путь выжнвання. Пропадем.
Нтак, с перекрестка большнх дорог, где мы замешкалнсь, куда-то двннем-такн. Земля — мать родная, а Бог — батько. Он вндлт л людл вндят: мы честны перед судьблной, не хлтрлм л не лукавлм, не лскалл л не лгцем легкого хлеба — это одно; за суесловнем на высоклх трлбунах не забылл, что был л что есть созлдательный труд — второе; а кусаться, это значнт кусать друг друга в поллтлческом, эротлческом, предпрлнлмательском запале еіце не стало нашнм тотальным обычаем — третье. Короче, братцы, мы не настолько полздержаллсь духовно л не так деградлровалл, чтобы, вняв рассудку, не взяться за органлзованный труд, пролзводлтельность которого — одна пролзводлтельность! — только л будет поставлена нам в зачет. Уверен: прл этом пройдем лспытанля!
Но кто поведет через лспытанля наш народ?
1994 г.
ДВА ПОЛЮСЫ АДНОЙ З’ЯВЫ
Калі паспрабаваць асэнсаваць палітычнае жыццё з таго самага часу, як селянін і ваяр парламенцкай нівы Аляксандр Лукашэнка стаў Прэзідэнтам Рэспублікі Беларусь, нельга не заўважыць, што атмасфера ў грамадстве ўсё больш і болып наэлектрызоўваецца. Прычынай таму, мне здаецца, — два бакі адной з’явы, якая, пры пэўных падставах, можа разглядацца як БАЛЬШАВІЗМ.