КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
Безумоўна, ігумення, што прыняда на сябе кдопат пра дадейшы дёс земдякоў, мусіда падумаць і пра захаванне Крыжа. Бо шмат хто мог бы аддацца спакусе атрымань яго. Аднак яна добра ведада: ніякія запоры, ніякая ахова не можа быць надзейнай. Крыж павінен быў бараніць сябе сам. He выпадкова з’явідася на ім перасцярога святой: «I хай не выносяць яго (Крыж. — Аўт.) з манастыра нікоді, і не прадаюць, не аддаюць. Каді ж не пасдухаецца хто і вынясе з манастыра, хай не дапаможа яму святы Крыж ні ў жыцці гэтым, ні ў будучым, хай пракдяты будзе ён святой жыватворнаю Тройнаю ды святымі айцамі... і хай напаткае яго доля Іуды, які прадаў Хрыста. Хто ж насмелінна ўчыніць такое... валадар або князь, або епіскап ці ігумення, або іншы які чалавек, хай будзе на ім гэты праклён. Ефрасіння ж, раба Хрыстова, што справіла гэты Крыж, здабудзе вечнае жыццё з усімі святымі». Упрыгожыўшы полацкую зямлю «храмамі акі кветкамі», даўшы магчымасць гараджанам навучаць сваіх дзяцей грамаце ў школах, адкрытых пры Спаскай жаночай і Багародзіцкай мужчынскай абіцелях, пакінуўшы землякам сваім магутныя абарончыя святыні, у 1173 годзе немаладая і ўжо хворая Ефрасіння выправілася ў далёкі Іерусалім, каб сканаць ля Труны Нябеснага Жаніха свайго. Воляю лёсу пакінуў Полацк і майстар Богша. Часова? Назаўжды? Хто цяпер скажа. Ён апынуўся ва ўладаннях валынскага князя Ізяслава Мсціславіча. Там, у мястэчку Міраполлі знойдзены колты яго работы. Прыгожыя, з выявамі русалак-віл. Таксама яго вырабы ці яго вучняў знойдзены ў Кіеве. А як жа Крыж? А Крыж і сапраўды некаторы час абараняў палачан ад усялякай бяды. Аднак, нягдедзячы на пагрозу, увекавечаную ў надпісе, да Крыжа ўсё ж цягнуліся сквапныя рукі. На пачатку XIII стагоддзя яго захапілі нахабныя смаленскія князі. Смаденску нічога добрага ад таго, безумоўна, не быдо. У 1514 годзе яго захапіў вядікі князь Маскоўскі Васідій III. На жадь, маскоўскі ўдадар таксама спакусіўся бляскам каштоўных каменняў ды велічнасню святыняў Крыжа. Ен размясціў свой найкаштоўнейшы ваенны трафей не ў якім-небудзь з храмаў, а ва ўдаснай скарбніцы. I ведьмі ганарыўся ім, выносячы тодькі пад час самых вядікіх царкоўных свят. Васідій III памёр у страшэнных пакутах. Аднойчы пад час падявання у яго на назе з’явілася невялічкая язвачка, якая ўжо праз некалькі гадзін выклікала ліхаманку. Адчуваючы за сабою страшэнны грэх, вялікі князь маліў святароў пастрыгчы яго хутчэй у манахі. I абянаў, што нават калі будзе цудам вылечаны, застанецца схімнікам. Аднак праклён Крыжа, пэўна, быў надта монным... He жадаючы паўтарыць лёс бацькі, сын Васілія III, nepmu рускі цар Іван IIV Грозны, вырашыў вярнунь святыню ў Полацк.Адбылося гэта падчас Лівонскай вайны, у лютым 1564 года. Лічыцца, што менавіта Крыж дапамог цару ўвайсці пераможцам і горад Ефрасінні. Аднак, можа, гэта толькі легенда. У 1579 годзе кароль Рэчы Паспалітай Стэфан Баторый адваяваў горад і хутка перадаў Спаскі манастыр езуітам. Калі новыя ўладары пачалі аглядаць уладанні, што дасталіся ім, то са здзіўленнем высветлілі, што Крыжа Zlaзара Богшы няма. Усе іх пошукі былі марнымі, бо манахіні загадзя надзейна схавалі святыню ў Сафійскім саборы. Крыж знайшлі ўніяты пасля таго, як сабор быў перада- дзены ім. Яны трымалі рэліквію ў вялікай пашане і ўсяляк аберагалі ад памкненняў езуітаў атрымаць яе. Крыж перажыў і падзеі Паўночнай вайны, калі Сафія была ўзарвана, і нашэсце Напалеона. Ен бясследна знік ў часы Другой сусветнай вайны. Доўгі час лічылася, што яго маглі вывезці нямецкія салдаты. Аднак, рассакрэчаныя многія спецхранаўскія матэрыялы далі падставу меркаваць, што да знікнення святыні прыклаў руку сам Даўрэнній Берыя. Калі каштоўнасць адпраўлялі эшалонам у эвакуацыю, ён усё не мог адарваць ад Крыжа прагных вачэй. Дзе мог схавань Берыя святыню — загадка. Аднак з таго самага моманту лёс Даўрэнція Берыя быў вырашаны. Праваслаўныя вераць, дзе б ні быў Крыж Дазара Богшы, ён абавязкова калі-небудзь вернецца на радзіму. А пакуль мы ў малітве перад адноўленым па ўзоры зніклага Крыжам, і просім святую Ефрасінню аб міласці для нашай зямлі. Шураўскі Залатабуст Святы Кірыл Тураўскі Кніга — крохкая рэч. Яна баіцца і сонечных промняў, і вільгаці, і мышыных зубоў, і агню. У часы войнаў, паўстанняў, навадненняў і пажараў гінулі не тодькі дюдзі, дамы, храмы, аде і кнігі. У першую чаргу — кнігі. Колькі іх згарэда! Кодькі знішчана бараньбітамі з рэдігіяй і абыякавымі ўдададьнікамі! Кодькі імёнаў творцаў і мысдінедяў патануда ў забыцці! Нам невыказна пашанцавада, бо і імя, і бясцэнныя творы вядікага аратара і падеміста ХП стагоддзя святога Кірыда з Турава не згінуді ў віры падзей. Сдовы Кірыда застадіся з намі, каб сведчыць пра сваю эпоху. I не тодькі. Яны застадіся з намі, каб стань трывадым фундаментам і веры нашай, і марадьнасці, і паэзіі. 3 дадёкага мінудага і сёння гучаць настаўденні добрага пастыра, прыгожыя, важкія сдовы пра самае гадоўнае ў чалавечым жыцці. «Калі хтосьці знаходзіць зямны скарб, і яму дастаенна хаця б тодькі адзін каштоўны камень. — ён становіцца багацеем і можа без клопатаў пражынь да канна веку ў дастатку. Гэтак і той, хто здабывае скарбніцу Божых кніг — прарочых, псадомскіх, апостадьскіх і выратаваных слоў самога Спаса Хрыста — здабудзе выратаванне ддя сябе і паспрыяе тым, хто будзе слухацца яго». «Той, хто забываенна на сапраўднае дабро — сваіх настаўнікаў, — падобны да згадададага і прамерздага сабакі, якога накармілі і абагрэлі, а ёну адказ пачаў кусаць тых, хто накарміў і абагрэў». «Калі хто смуткуе тут, абгавораны і зняслаўлены, зганьбаваны і выгнаны за праўду, — анёды на небе таго ўшануюнь, і з праведнікамі будзе ён радавацца і весялінна... Аде заняты п'яніца і нікчэмны абжора дарма будзе прагнуць і жадаць райскае ежы. Каді хто быў тут немідасэрны, не даў прытудку вандроўніку і не здітаваўся над бедным — той ад Бога на небе мідасйі не атрымае, і не прымуць анёлы яго ў Нябеснае Царства». Хдопчык нарадзіўся ў стодьным горадзе княства, Тураве, у багатай сям’і. Пра тое распавядае «Жыціе Кірыда Тураўскага», помнік пісьменства канца XII адьбо пачатку XIII стагоддзя. Аўтар гэтага агіяграфічнага твора не называе ні бацькоў яго, ні года нараджэння, нават не прыгадвае, якім імем ахрысцілі хдопчыка (Кірыд — гэта манаскае імя), што дае падставу дасдедчыкам будаваць усядякія гіпотэзы. Найбодып ахвотна прыдічваюнь яны Кірыда да чденаў Тураўскай княжацкай сям'і. Такому меркаванню быццам бы спрыяе хуткае ўзвышэнне яго ад простага чарнеца да епіскапа. Аднак, хаця ва ўсе часы хапада людзей, якім у кар’еры дапамагада паходжанне, гэтаксама шмат быдо і іншых, тых, хто выдучэннем сваім быў абавязаны тодькі ўдасным вартасцям. У дачыненні ж да святога Кірыда можна сказаць яшчэ і тое, што каді б ён быў мадодшым сынам ці мадодшым братам якога-небудзь тураўскага правіцедя, пра тое «Жыціе» паведаміда б, сказаўшы, што народжаны быў у сям’і княжацкай, а не проста ў багатай сям’і. Тым не менш менавіта бацькі пакдапацідіся пра тое, каб сын іхні атрымаў шырокі доступ да кніжнай навукі. I, не задумваючыся, аддаваді грошы свае на такія дарагія ў тыя часы кнігі. У юнацтве, яшчэ да свайго пастрыжэння, тураўскі кніжнік вывучыў грэчаскую мову. У Тураве тых часоў тое быдо магчыма, бо жонка князя Святаподка Ізясдавіча, візантыйка Варвара, прывезда з сабой на Русь грэчаскіх святароў і манахаў. У XII стагоддзі Тураў быў сапраўды багаты на храмы Божыя. Здаецца, разам з манастырскімі цэрквамі іх налічвадася каля сарака. На царкоўныя святы спевы тураўскіх званоў разносіліся так далёка, што, паводле паданняў, чутны былі нават у іншых гарадах княства. I для юнага тураўца гэты звон назаўжды атаясаміўся з паняццямі «святло» і «радасць». Вось і пайшоў ён да святла гэтага, адрынуўшы ўсе багацці сям’і сваёй, усе спакусы жыцця, прыхапіўшы з сабою толькі стос кніг, якія лічыў найвялікшай каштоўнасцю. У часы Кірыла Тураўскага стаць манахам мог нават непаўналетні. Галоўнае, каб яму ўжо споўнілася дзесяць гадоў. Але наўрад ці Кірыл патрапіў у манастыр дзіцем — пра тое абавязкова прыгадаў бы аўтар «Жыція». Хутчэй, пастрыгся тураўскі кніжнік юнаком 16-18 гадоў, каля 1130 года. Месцам пастрыжэння, пэўна, стаў Тураўскі Свята-Мікольскі манастыр. У абіцелі вылучыўся чарнец Кірыл сярод іншых манахаў сваёй непрымірымасцю да любога праяўлення ляноты і як паборнік дысцыпліны. Праславіўся як постнік і лепшы псалмапевец (у «Жыціі» нават сказана, што Кірыл цела сваё знясільваў спевамі). I ўжо тады гэтаму манаху было дадзена права павучань братоў. «I многім прыносіў карысць. навучаючы і настаўляючы пакоры і паслушэнству да ігумена, каб слухалі і шанавалі яго, як самога Бога. Бо чарнец, які не мае паслушэнства да ігумена, у чым даваў зарок, не ўратуенна», — сведчыць «Жыціе». Наступнай вехай на шляху духоўнага подзвігу чарнеца Кірыла стала стоўпніцтва. Манах папрасіў брацію замураваць яго ў стаўпе — у адной з манастырскіх вежаў, каб правесці там з малітвамі і кнігамі некалькі гадоў. Стоўпнінтва наогул было надта рэдкім прыкладам духоўнай манаскай практыкі. А на Русі Кірыл стаў нават першым стоўпнікам. Сучаснікі дзівіліся сіле яго веры, цярпенню і мужнасці. А яшчэ больш за тое дзівіліся, што менавіта тут, у стаўпе суровы аскет пачаў ствараць свае яркія, жыццелюбівыя, красамоўныя словы-пропаведзі, пасля якіх так хайелася славіць Бога, любіць адно аднаго ўзнёслай братэрскай любоўю і ісці ў храмы Божыя дзеля мудрасці і ратавання душы: «Сёння вясна красуе, ажыўляе зямную натуру. Бурныя колісьвятры—пяшчотна дзьмуць, плады лашчань. Зямля— насенне поінь, зялёную траву нараджае. Дзівосная вясна — гэта вера Хрыстова. Яна праз хрышчэнне — нараджае чалавечую натуру». Выйшаўшы з добраахвотнага зачынення, Кірыла Тураўскі неўзабаве стаў настаяцелем свайго манастыра, а пасля і епіскапам Тураўскім. Але ў якія ж гады адбывалася тое стоўпніцтва? Hi ў «Жыціі», ні ў летапісах няма прыгадвання. Аднак нечакана ўсплываюць пэўныя сведчанні... у адной з былін пра багатыра Іллю Мурамца. Едучы некуды па сваіх багатырскіх справах, Ілля апынаецца пад Туравам. А пад Тургавам стаіць сіла варожая. Аблажылі тры князі град з усіх бакоў. Гараджан прагай-голадам мораць.