КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
асудзіць князя, што сэрца яго выбрала Поланк! Сёння мы называем пачуцці, якімі кіраваўся Усяслаў, патрыятызмам. У Сярэднявеччы такога сдова ніхто не ведаў... Вярнуўшы сабе кіеўскі прастод, Ізяслаў павёў войскі на Подацк, дзе з’явіўся ўрэшце Усяслаў. Горад быў захоплены, аде падачане ўратаваді свайго князя і яго сям’ю, вывезді з Поданка. Ізясдаў жа пасадзіў тут на прастод дютага Мсцісдава. Дарэмна ён гэтак зрабіў, бо княжыч раптоўна памёр — ну не пажададі палачане мець такога звера над сабою! А Усяслаў тым часам знайшоў прытулак у фіна-вугорскага племені, з якога паходзіла яго другая жонка. Яна нарадзіла яму пяць сыноў! Разам з водзьскімі ваярамі 23 кастрычніка 1069 года Усяслаў з’яўляецца пад Ноўгарадам. На рацэ Гзені наўгародцы разбіваюць саюзнікаў Усяслава. Сам полацкі князь зноў трапляе ў палон. Але аўтарытэт героя такі моцны, што наўгародскі князь Глеб Святаславіч вырашае лепш адпусніць яго. У 1071 годзе Усяславу Брачыславічу ўдаецца вярнуць сабе Полацк, прагнаўшы Ізяславава сына Святаполка. Але хутка кіеўскае войска на чале з Яраполкам, самым малодшым з Ізяславічаў, разбівае Усяслава каля Галацічаска. Аднак Яраполк заключае саюз з пераможаным героем — ён яго паважае, як і многія з Яраслававых унукаў. Вясной 1077 года, змяніўшы памерлага Святаслава Ізяславіча на кіеўскім прастоле, Усевалад Яраславіч здзейсніў чарговы зямельны перадзел паміж нашчадкамі Яраслава Мудрага. I зноў Усяслава ніхто не падумаў уключынь у спіс прэтэндэнтаў. Ён сам заявіў пра сябе, з’явіўшыся з войскам пад Ноўгарадам. Але, пастаяўшы пад сценамі горада і пагразіўшы, вярнуўся дамоў. У адказ летам таго ж года на Поланк пайшоў Усевалад Яраславіч. Разам з чарнігаўскімі князямі. Безвынікова. Палачане адбіліся. Зімой пад сцены Полацка падышло ўжо войска сына Усевалада Уладзіміра Манамаха. Разам з полаўнамі! Дзікія полаўцы папалілі горад і наваколлі, але замак выстаяў. Наступны ход быў за Усяславам. I вясной 1079 года ён нанёс удар па Манамахаву гораду Смаденску. Горад аказаўся спаденым. У пагоні за Усясдавам Манамах, паводле яго асабістых сдоў, «папаліў зямдю і паваяваў яе да Пукомдя і да /Іагожска, пасдя на Друцк пайшоў вайною». Цікава, што да Поданка Манамах не рушыў. Пэўна, узяць у гэты час цудоўна ўмацаваны Усясдавам горад ужо быдо немагчыма. Восенню 1084 года з саюзнікамі-полаўцамі ManaMax зноў успомніў пра Усясдава і накіраваўся рабаваць ледзь адбудаваны Менск. Лёгка захапіў яго і неўзабаве, «не пакінуўшы там ні чалядзіна, ні скаціны», вярнуўся да сябе. 3 детапісаў, праўда, не зразумеда, ці то перабіў мянян Манамах, ці то паданіў. Згадка пра скаціну наводзіць на думкі ўсё ж такі пра падон. Навошта ж забіваць сканіну, каді яе можна забраць сабе! Гэта быдо апошняе выступденне Манамаха супраць Усясдава. Пакінуў у спакоі! Сямнаццаць апошніх гадоў жыцця Усясдава пакрыты таямнічай невядомасцю. He нападаў ні на каго, не адбіваўся ад ворагаў. На Любіцкі з’езд князёў, які ў 1097 годзе збіраўся, каб тыя меді магчымасць дамовіцца паміж сабой «кожнаму сваю вотчыну трымаць», не ездзіў. I сыноў не пусціў. Ён што, адасобіў Полацк ад астатняй Русі? Ва ўсядякім разе, яму гэтак падавадася. I сапраўды — «кародь». 3 пэўных фактаў — тодькі аднаўленне Менска, які паўстаў цяпер на новым месцы, пры ўпадзенні ракі Нямігі ў Свіслач. I яшчэ — заснаванне Менскага Узнясенскага мужчынскага манастыра. Кажуць, Усяслаў мог па старасці гадоў прыняць схіму ў гэтым манастыры. Мог бы, але мы ведаем, што ў апошні ці перадапошні год жыцця князя нарадзілася яго малодшая дачка. Пэўна, завяршаючы свой зямны шлях, князь Усяслаў думаў не пра смерць, а пра жыццё і каханне. Ён трэці раз жаніўся і паспеў падараваць свету яшчэ адно новае жыццё. Ваўкалак? Чарадзей? Праведнік? Святы? Хто ты, князь Усяслаў? Чарад^ейка, дачка Чарас^ея Зоя Усяслаўна Сыходзячы ў нябыт, стары князь Усяслаў Чарадзей пакінуў пасля сябе шасцярых дарослых і ўжо нават немададых сыноў: Рамана, Рагвадода-Барыса, Гдеба, Давыда, Расцісдава, Святасдава-Георгія. Яны падзядіді паміж сабой бацькаву спадчыну. стаўшы князьмі ў розных гарадах Полацкага княства. Аде акрамя сыноў Чарадзей меў яшчэ і дачок. Пра адну з іх да нядаўняга часу мы ведалі толькі тое, што выйшла яна замуж у Візантыю за царэвіча з сям’і Камніных. Бо ўжо святая Ефрасіння Полацкая, чыёй цёткай была дачка Чарадзея, звярталася да Камніных за дапамогай у справах асветніцтва і ўмацавання хрысціянскай веры як да добразычлівых сваякоў. Але ні імя, ні пэўных біяграфічных звестак, ні імя мужа Усяслаўны старажытнарускія летапісы для нас не захавалі. I мы мірыліся з гэтым. А між тым дастаткова толькі дакрануцца да біяграфічнага матэрыялу візантыйскай гісторыі, як невядомае становіныа вядомым і нават пазнаваемым. У выпадку з Усяслаўнай адкрыццю ісціны доўгі час перашкаджала адна ваколгістарычная легенда. Пра іншую князёўну з Русі — дачку вялікага князя Кіеўскага Мсціслава. Густынскі летапіс паведамляе, што ў 1122 годзе Мсціслаўна была аддадзена «за царэвіча грэчаскага, сына Іаана Камніна». Рускі даследчык В. Тацішчаў называе на- 2 3ак. 152 33 ват імя гэтай Мсціслаўны — Дабрадзея. Можа, узяў ён яго з «Полацкага летапісу», які апошнім трымаў у руках. Детапіс загінуў у агні менавіта ў часы Тацішчава. Па яго сведчаннях, было там многа цікавых звестак, якіх не знаходзіў ён у іншых крыніцах. Расійскія дасдедчыкі пазнейшых часоў, у прыватнасці Успенскі-малодшы, выказаді меркаванне, што Дабрадзея — гэга ўсяго толькі перакдад з грэчаскай мовы на рускую хрысніянскага імені Еўпраксія. 3 іхняй «дёгкай рукі» Мсціслаўну пачаді клікань Дабрадзеяй-Еўпраксіяй. Хаця гэта не зусім зразумеда. Бо нікоді ні раней апісваемага часу, ні пазней яго на Русі хрысніянскія імёны ніхто не спрабаваў перакдадаць. Расійскія дасдедчыкі даводі дёгка выдічыді, хто б з Камніных мог стаць мужам Мсцісдаўны. Падыходзіді тодькі браты Алексій і Андронік, спадчыннікі базідеўса Іаана II Камніна. Яны быді амадь аднаго ўзросту — 1106 год нараджэння ў Адяксея і 1108-ы — у Андроніка. I памерді абодва ў 1142 годзе. Жонка Андроніка, у шдюбе з якой ён займеў шасцярых дзяцей, у візантыйскіх хроніках так і называецца — дачкой князя кіеўскага. Аде тут жа праходзіць і імя яе — Ірына. Украінскіх дасдедчыкаў канца ХІХ-пачатку XX ст. (Н. Падоньску-Васіденка, С. Денкаўскага, I. Крып’якевіча) гэта не бянтэжыць. Яны смеда атаясамдіваюнь Ірыну з танішчаўскай Дабрадзеяй і летапіснай Мсціслаўнай. У шэрагах жа расійскіх даследчыкаў адбываецца дзіўнае замяшанне. Справа ў тым, што ў самым канцы XIX стагоддзя расійскі гісторык X. Дапароў знаходзіць ў фларэнтыйскай бібліятэцы Дарэнца Медычы медынынскі трактат «Мазі», напісаны на грэчаскай мове ў 1130 годзе. Большая частка тракгата была прысвечана акушэрству і догляду за немаўлятамі. Дапароў выказаў меркаванне, што трактат мог быць напісаны жанчынай. I значынь, гэта — першая жаночая навуковая праца па медыныне ў еўрапейскай гісторыі. Аналізуючы трактат, даследчык таксама заўважыў, што туды ўвайшло шмат рэцэптаў традыцыйнай усходнеславянскай медыцыны. Значыць, аўтарка была народжана на Русі. Яго гіпотэзу пацвер- дзіў партрэт знатнай візантыйкі ў манаскім ці то падобным да манаскага адзенні. Яго намалявалі прыкдадна ў той жа час, каді быў створаны тракгат «Мазі». Жанчына трымала на руках світак, на якім быді бачныя дітары, што скдададі назву «Мазі». Імя візантыйкі на партрэйе быдо ўказана — Зоя Камніна. Тое, што менавіта гэтая Зоя з’яўляецца аўтаркай трактата, а не проста яго заказчыцай ці чытачкай, не выкдікада сумнення. Візантыйскі храніст XII ст., патрыярх Антыяхійскі Фяодар Бальзамон пакінуў у запісах сваіх згадку пра жанчыну з сям’і Камніных, якая быда апантаная «маніяй да чарадзейства і знахарства». Жанчынай гэтай быда жонка Адяксея Камніна. Такім чынам, пасдя досдедаў Лапарова парадедьна з ужо, здаецца, даказанай версіяй пра Ірыну-Дабрадзею Мсціслаўну, жонку Андроніка Камніна, узнікае версія пра Зою-Дабрадзею Мсцісдаўну, жонку Адяксея Камніна. Расійскія дасдедчыкі мада цікавідіся Подацкам, таму не ведаді, што ў Візантыі амадь у адзін час з Мсцісдаўнай жыда іншая руская князёўна, Усясдаўна. I гэта дае права не абвяргань дакдаднасць візантыйскіх хронік, што распавядаюць пра Ірыну Кіеўскую. Аде з упэўненасню казаць пра тое, што абодва браты Камніны быді жанатыя з рускімі князёўнамі. Адна быда выдатная маці. Другая — дзіўная і незразумедая ддя свайго акружэння жанчына-навуковец. I так, Зоя Усясдаўна. Каді ведаць, што муж яе, Адяксей Камнін, нарадзіўся ў 1106 годзе, а банька памёр у 1101-м, то, падобна, сама яна з’явідася на свет дзесьці на мяжы XI і XII стагоддзяў. Можна спрачацца наконт таго, якім быдо імя князёўны. Вядома, што, прымаючы ў сваю сям’ю жанчын з дадёкіх еўрапейскіх краін, нават адзінаверак, чдены сямей базідеўсаў патрабаваді іх паўторнага хрышчэння, настодькі яны не давяраді замежным святарам. Некаторыя дасдедчыкі разам з імем Зоя Камніна ўзгадваюнь і Соф’я Камніна, якое сустракаецца ў некаторых візантыйскіх дакументах. Магчыма, у Подацку дзяўчынка быда ахрышчана пад імем Соф’я ў гонар Сафіі Прамудрай, якой Усясдаў прысвяніў гадоўны храм княства, а ў Візантыі прайшда паўторны абрад хрышчэння і стада Зояй. Сітуацыя, каді жонка аказвалася на шэсць-сем гадоў старэйшай за мужа, не лічылася ў Візантыі перашкодай для шлюбу. Таму няхай і нас не хвалюе розніца ва ўзросце Зоі Усяслаўны і царэвіча Аляксея. У летапісах, якія даволі падрабязна распавядаюйь пра матрыманіяльныя ўзаемаадносіны рускіх князёў з візантыйскімі базілеўсамі, няма запісаў пра сватанне Камніных да полацкай князёўны. Ды і наўрад ці ў час, калі Зоя ўвайшла ў шлюбны ўзрост, жаніцьба з ёю магла прынесці Візантыі істотную карысць. Полацк пасля Усяслававай смерці патрапіў пад уладу вялікага князя кіеўскага і часова страціў сваю палітычную значнасць. Камніны парадніліся з кіеўскім правіцелем Уладзімірам Манамахам, узяўшы ў 1122 годзе яго ўнучку Ірыну Мсціслаўну замуж за Андроніка Камніна. (дарэчы, згодна прыгожаму паданню, менавіта ў гэты час базілеўс Іаан даслаў Манамаху ў падарунак каштоўны галаўны ўбор, які стаў рэліквіяй кіеўскіх правіцеляў — шапку Манамаха) Што Іаан Камнін прасіў Мсціслаўну не за старэйшага свайго сына, а за другога, можа сведчыць пра тое, што, нягледзячы на ўсю дыпламатыю зносін з Кіевам, бачыць у далейшым Ірыну імператрыцай ён не хацеў. Каго прадвызначалі ў жонкі Аляксею, цяпер цяжка ўстанавіць. Тым болып што шлюб той не адбыўся.