КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
і не мотам. Спадабаўся ён і саддатам. He таму, што з ім быдо дёгка — ён ганяў саддат да знямогі, навучаючы дзейнічаць здаджана. Маючы выбуховы характар, мог накрычаць і «зарадам моцных выразаў» наабяцаць усе кары зямныя і нябесныя. Аднак ніводнага разу Кудьнеў не апусціўся да таго, каб ударынь свайго падначаденага. Тдумачыў ён гэта проста: «У баі мы ўсе роўныя — і салдаты. і афінэры. I я ж свайго таварыша па мордзе? Далібог, сорамна!» Кудьнеў клапаціўся пра сваіх саддат. Сам дабіваўся, каб яны атрымдіваді ўсё самае неабходнае. Імкнуўся стварыць надежныя ўмовы, каб яны магді спраўна несці сдужбу. У драгунскім падку ён атрымаў мянушку, якая прыдіпда да яго на ўсё жыццё. Хтосьці з афіцэраў назваў яго «дюнынскім Дон-Кіхотам». У пачатку 1787 года выбухнуў чарговы расійска-турэцкі канфдікт. Судтан патрабаваў вяртання Крыма, прызнання Грузіі задежнай ад Турцыі дзяржавай, права агдяду расійскіх судоў пры іх праходжанні праз Басфорскі прадіў. Урад Расіі адхідіў гэтыя патрабаванні. У жніўні Турцыя абвясціда вайну. Пецярбургскі драгунскі подк з’явіўся на тэатры баявых дзеянняў у 1789 годзе. На маддаўскай зямді Кудьнеў атрымаў сваё баявое хрышчэнне. Ужо ў гэтай вайне ён паказаў якасні, якія неабходны военачадьніку: уменне дакдадна ананіць супраціўніка, знайсці яго сдабае месца, імгненна прынянь сдушнае рашэнне. Потым быда «подьская кампанія» 1794 года. А затым... доўгія гады сдужбы ў гдухіх гарнізонах. Частыя пераводы з аднаго падка ў іншы. Ніякіх спадзяванняў на прасоўванне па сдужбе. Руціна. Усе спробы вырвацца ў дзеючую армію аказадіся дарэмнымі. З’явідіся думкі пра выхад у адстаўку. Паэт-гусар Дзяніс Давыдаў называў Кудьнева ў сваім дзённіку «вечным маёрам». Сам Кудьнеў у дісце да брата паведамдяў: «Я ўзяў цвёрды намер гэтым вераснем аддаліцца ад воінскага апалчэння... Мне сумна не бачынь перамены ў маёй службе... удаляюся ў нашу вёсачку Болдырава». Аднак дёс чадавека дакдадна вядомы тодькі Богу. У 1806 годзе Напалеон цягам некалькіх месяцаў разграміў Прусію і гэтым практычна скончыў заваяванне кантынентальнай Еўропы. Незалежнай ад яго заставалася толькі Расія. Вайна паміж Францыяй і Расіяй была непазбежная. У склал расійскай дзеючай арміі быў уключаны і Гродзенскі гусарскі полк, якім у гэты час камандаваў наш герой. Так ужо атрымалася, што яго гродзенцаў накіравалі ў самае небяспечнае месца — у авангард. «Вечны маёр» паказаў нядобразычліўцам у родных штабах, што за адзінаццаць гадоў службы ў захалусных гарнізонах ён не развучыўся ваяваць. У бітве ля горада Гутштата гусары Кульнева ліхімі кавалерыйскімі атакамі садзейнічалі перамозе. У выніку—імянны рэскрыпт цара і ордэн Святога Уладзіміра 4-й ступені, якім быў узнагароджаны цяпер ужо падпалкоўнік Кульнеў. I ў далейшым Якаў Пятровіч паказваў цуды гераізму, асабіста вёў свае эскадроны ў рукапашныя схваткі. Толькі дзякуючы яму полк не быў знішчаны ці паланёны ў бітве пад Фрыдландам, пасля таго як праз памылкі камандавання быў акружаны французамі. Ен узначаліў некалькі дзясяткаў сваіх вершнікаў і ўрубіўся ў шэрагі ворагаў. Яго парыў натхніў гусараў, якія ўжо страцілі спадзяванні. Яны падтрымалі камандзіра і прарваліся праз французаў. Гэты подзвіг стаў вядомы ўсёй арміі. Кульнева ўзнагародзілі ордэнам Святой Ганны 2-й ступені. Зрэшты, яго асабісты гераізм і гераізм іншых не маглі выправіць памылкі камандавання. Разбітая армія Расіі вымушана была адыходзінь. Гродзенскія «сінія гусары» (гэтак называлі іх французы), былі сярод тых часней, якія прыкрывалі адступленне. Затым адбылося заключэнне мірнай дамовы ў Тыльзіце. Імя Кульнева стала вядомым. Аднак сапраўдная слава прыйшла да яго пазней і зусім у іншых мясцінах. На Поўначы. Прычым у зімовых умовах. У 1808 годзе пачалася вайна Расіі са Швецыяй. Кульнеў удзельнічаў у ёй у якасці камандзіра асобнага кавалерыйскага атрада, які складаўся з гусараў і данскіх казакаў. Ён дзейнічаў то самастойна, то сумесна з корпусам Баграніёна. Менавіта ў гэты час даўняе знаёмства Якава Пятровіча з Дзянісам Давыдавым перарасдо ў цесную дружбу. Неаднойчы секдіся яны побач падчас бітваў, разам прабівадіся праз заснежаныя лясы, начаваді на прывадах, у адным доме, у адным шадашы, кадя аднаго вогнішча. Нямада быдо выпіта імі віна, праспявана песень, напісана вершаў (іх ствараў і Якаў). Кудьнеў выкарыстоўваў падчас вайны партызанскія метады барацьбы. Да многіх з іх Давыдаў звяртаўся пазней у сваёй партызанскай дзейнасні супраць французаў. Баі вядіся на тэрыторыі Фіндяндыі, якая ў той час надежада Швецыі. Імя Кудьнева хутка стада надзвычай папудярным сярод жыхароў гэтай краіны і нават сярод шведаў. Прычым, неверагодна, ворага шанаваді як героя. Безумоўна, звязана гэта быдо з асабістымі якаснямі Якава Пятровіча. Бясстрашны ў баі, ведікадушны да пераможаных, чадавечны ў дачыненні мірнага наседьніцтва. Ен прыходзіў у незвычайную ярасць, каді даведваўся, што нехта ўчыніў гвадт над падоннымі. I бяздітасна караў тых, хто крыўдзіў простых фінаў. Рубака (нягдедзячы на свой ведізарны рост, ён выдучаўся вядікай зграбнасцю і па-майстэрску вадодаў шабдяй), гадантны кавадер, аматар добрага віна, крыху дзівак... Дзяніс Давыдаў пісаў пра тыя падзеі: О муза! Расскажн. как Кульнев воевал. Как он средн снегов в рубашке ночевал Н в фннском колпаке являлся средн боя. Пускай услышнт свет Прнчуды Кульнева н гром его побед! Яго можна ўбачыць і на шдюбным баді ў захопденым горадзе, на якім ён танцаваў з нявестай; і ў сялянскай мызе, дзе ён супакойваў немаўдя, якое распдакадася. А хтосьці запомніў, як Кудьнеў імчаў на дапамогу акружаным казакамі шведскім саддатам, якія кдікаді яго ў апошнім спадзяванні на перамогу. Тады Кудьнеў аддаў загад: «Хто крычынь “Пардон!”, таго браць у палон». Уражаны гэтым учынкам, шведскі кародь выдаў указ, у якім забараніў стра- ляць у Кульнева. Шмат у якіх бітвах той вайны ўдзедьнічаў Якаў Пятровіч. Мноства подзвігаў здзейсніў. Але найбодьш важным быў паход яго атрада па дёдзе замёрздага Бадтыйскага мора да берагоў непасрэдна Швецыі на Адандскія астравы і дадейшы рэйд у напрамку Стакгодьма. Ён быў здзейснены ў ноч на 7 сакавіка 1809 года. На досвітку горад Грыседьгам (размешчаны ў ста вёрстах ад варожай стадіцы) быў захопдены яго кавадерыстамі практычна без бою. З’яўденне войскаў Расіі амаль пад сценамі стадіцы выкдікада сярод шведаў паніку. Адбыўся падацавы пераварот. Да ўдады прыйшоў герцаг Зюдэрманскі. Ён неадкдадна запрасіў перамір’я. I мірны дагавор быў падпісаны надзвычай хутка. Армія Расіі накіравалася на радзіму. Кудьнеў таксама. А памяць застадася. Пра «генерада-рыцара», рускага багатыра, задушэўнага і добрага чадавека. Памяць застадася ў песнях, дегендах, гравюрах. У вершах фінска-шведскага паэта Юхана Людвіга Рунеберга: Калі б ты глянуў на яго! Паміж карцін збяднелай хаты Гусар вялізны і калматы — Прывід жахлівы сну майго. I раптам ў гэтым дзіўным сне Усмешка светлая блісне I позірк ветлы і адкрыты... Глядзі, то Кульнеў знакаміты! Ен вёў на нас расеййаў сілы, Бяду і смерць ў запале бою, Ды гонар Кульнева нам мілы, Як гонар нашага героя. He забытыя быді яго засдугі і дома. Вайну герой скончыў у званні генерад-маёра. Быў узнагароджаны ордэнам Святой Ганны I ступені, Георгіеўскім крыжам III ступені і задатой шабдяй «За храбрасць». Зрэшты, доўга адпачываць Кудызеву не давядося. Ён казаў пра Расію: «Добрая яна, матухна, яшчэ і тым, што ў нас ханя б у нейкім куту ды абавязкова б ’юцца». He паспеда скончыцца вайна са Швецыяй, як пачадася з Турцыяй. 1 красавіка 1810 года Якаў Пятровіч прыбыў у маддаўскую армію, гадоўная кватэра якой знаходзідася ў Бухарэсце. Ён адразу ж атрымаў заданне камандаваць авангардам. У маі 1810 года армія пераправідася цераз Дунай і распачада бой з туркамі. Хутка быда захопдена крэпаснь Сідістрыя. Потым асадзіді Шумду. Амадь кожны дзень авангарду даводзідася адбіваць некадькі атак турэцкай кавадерыі. Здавадася, што Кудьнеў можа быць адначасова ў некадькіх месцах. Відавочцы дзівідіся яго неверагоднай энергічнасні. Ён цэдымі суткамі мог знаходзіцца ў сядде. Казаў: «Я не спдю і не адпачываю дзедя таго, каб спада армія». Каді ж усё ж такі кдаўся, то цадкам апрануты, зняўшы тодькі гадаўны ўбор і шабдю, якую кдаў побач з сабою. Ён быў гатовы ўскочыць і пачаць дзейнічань пры першай жа неабходнасці. За свой гераізм Якаў Пятровіч быў узнагароджаны абсыпанай адмазамі шабдяй і правам двананцаць гадоў атрымдіваць у банку штогод па тысячы рубдёў. Грошы гэтыя ён аддаў у пасаг сваёй пдяменніцы, якая рана страціда мані. Трэба адзначынь, што хаця праз сдужбу сваю Кудьнеў амадь не сустракаўся з роднымі, аднак пастаянна перапісваўся з імі. Дапамагаў матэрыядьна. Да самай смерці сваёй маці дасыдаў ёй трэцюю частку свайго жадавання. За паход па замёрздым моры ён быў узнагароджаны пяццю тысячамі рубдёў. Падову ён аддаў мані, астатняе патраціў на пдяменнікаў і падначаденых. Сам жа, нягдедзячы на высокае становішча, працягваў весці «просты і суровы дад жыцця». Тдумачыў гэта тым, што чадавека ўзвышае «... добдеснь, робіць непераможным, ведічным і дабрадзейным. Вось да чаго я імкнуся. бо аскетызм быў першай дабрадзейнасню рымлян, якія перамаглі сусвет, але якіх урэшце багацце, што патрапіла ў іх рукі, разбэсціла». Брату ён пісаў: «Я жыву па-старому, сплю на сене і апранаю алзін падраны і прапалены шынель, а дзе становішча патрабуе — там увесь у срэбры». Пасля заканчэння турэнкай кампаніі Кудьнеў вырашыў урэшце прызнацца ў каханні адзінай жанчыне, якая здодеда абудзіць у ім гэтае пачуцце. Ен кахаў яе шмат гадоў. Імя гэтай жанчыны, вядомай дасдедчыкам як «мадэмуазэдь Г. Пуд...ва», так і застадося невядомым. Надежада яна да ведьмі знатнай сям'і. Герой не быў адхідены, справа ішда да заручын. Аднак нявеста раптам пачада настойваць на неадкдадным, яшчэ да вяседдя, сыходзе Якава Пятровіча ў адстаўку. Ён запэўніваў яе, што гэта пакудь немагчыма. Тдумачыў, што над радзімай збіраецца навадьніца вайны з Нападеонам. I, каді інакш недьга, прасіў адкдасці вянчанне да депшых ддя дзяржавы часоў ўКалі Бог захавае маю галаву...»). Аднак мадэмуазэдь быда няўмодьная. Яна патрабавада яго адстаўкі як доказу кахання. Адбыўся разрыў. У апошнім сваім дісце да яе ён піша: «...нішто на свеце, нават само каханне, якое я да Вас адчуваю, не здолее ніколі адвярнуць мяне ад сардэчных пачуццяў бязмежнай любові да Банькаўшчыны... зрабіўшы інакш, я заслугоўваў бы больш Вашу пагарду, чым каханне».