КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
Можа скласціся ўражанне, што мэтай усяго свайго жыцця Кудьнеў бачыў вайну. Аднак гэта не так. Сведчаннем таму — яго сдовы, радкі аднаго з дістоў да брата Івана: «...у самой сутнасці сваёй вайна самая найпаспяховая нішто іншае ёснь, як вынішчэнне роду чалавечага і разарэнне жыхароў, на што без уздрыгу сэрца нельга глядзець». Тым не менш яму давядося ўсё жыццё ваяваць. I жыццё гэтае стада сапраўдным прыкдадам сдужэння Радзіме. Кудьнеў пісаў: «Калі паду ад мяча варожага, то паду са славаю. Я лічу за шчасйе ахвяраваць апошнюю кроплю крыві маёй, абараняючы Айчыну». У час, калі ён пісаў гэтыя радкі, аўтарытэт Кульнева ў ваенным асяроддзі быў велізарным. Сведчаннем гэтаму можа быць адзін цікавы выпадак, які прыводзіць вядомы літаратар-храніст В. Пікуль. У студзені 1811 года Якава Пятровіча прызначыді шэфам Гродзенскага гусарскага палка. Таго самага, у шыхтах якога ён некалькі гадоў таму змагаўся з французамі. Першым сваім загадам новы шэф забараніў ліхачам-гусарам насіць завушніцы. Традыцыю гэту пераняді ад французскіх кавадерыстаў і надта ганарыдіся ёю. Афіцэры чакаді абурэнняў, але ніхто не запярэчыў. Загад дружна выканаді. «Для любнмого дружка н сережку нз ушка», — сказаді гусары. Прадчуванне жахдівай ваеннай навальніцы не падмануда Кудьнева. 12 чэрвеня 1812 года войска Напалеона пераправілася цераз Нёман. Памылка ў дыслакацыі расійскіх войскаў прывяла да таго, што ім давялося адыходзіць. Гродзенскі гусарскі полк ішоў у складзе 1-й арміі, якой камандаваў таленавіты палкаводзец Міхаіл Барклай-дэ-Толі. Аднак непасрэдным камандзірам быў Пётр Вітгенштэйн. Генерал-маёр Кульнеў узначальваў ар’ергард. Войскі Напалеона імкнуліся адрэзаць корпус Вітгенштэйна ад галоўных рускіх сіл. 16 чэрвеня маршал Нікаля Шарль Удзіно дагнаў ар'ергард пад Вількамірам і навязаў бой, які доўжыўся восем гадзін. Нягледзячы на тое, што французскі маршал кінуў у бітву вялікія сілы, атрад Кульнева здолеў адбіць усе атакі і далучыцца да корпуса. Гэта была першая перамога над французамі, якая паказала, што іх можна і трэба бінь. 5 ліпеня — новая схватка. Падчас разведкі каля вёскі Чэрнева Кульнеў з гродзенцамі напаў на два палкі кавалерыйскай дывізіі Себасцьяні і знішчыў іх. Узяў у палон болып за дзвесце чалавек, у тым ліку генерала. Дзеянні Якава Пятровіча былі такімі імклівымі і рашучымі, а ўдар такім моцным, што Себасцьяні вырашыў, нібыта Кульнеў мае чатырохтысячны атрад і не прыйшоў на дапамогу сваім палкам, якія знішчаліся. Потым былі яшчэ бойкі. Яшчэ перамогі. 19 ліпеня атрад Кульнева адбіў у французаў захопленую імі вёску Клясціцы. Пры гэтым ён захапіў увесь абоз Удзіно і больш за тысячу салдат праціўніка. На наступны дзень герой у азарце працягнуў наступ. Ён разлічваў, што перад ім знаходзіцца тодькі авангард французаў. I памыдіўся, нарваўшыся на гадоўныя сіды Удзіно. Варожы авангард быў разбіты. Гусары стаді прасдедаваць тых, хто пабег, і патрапіді ў пастку. Па іх ударыді карцеччу французскія батарэі, а з фдангаў атакавала пяхота. Параза падка падавадася несумненнай. Аднак апантанасць камандзіра ўратавада гусараў і на гэты раз. Ён сабраў іх у кудак і вырваўся. Адбіваючыся ад праціўніка, які літаральна вісеў на хвасйе, атрад Кудьнева адыходзіў да Сівошына. Тут яго і знайшда смерць... Як тое здарыдася і якімі быді апошнія мінуты аднаго з самых папудярных у расійскіх войсках генерада, сказаць немагчыма. Француз Марбо, які бачыў смерць Кульнева на ўдасныя вочы, сцвярджае, што той быў забіты конным нападеонаўскім страдком ударам шабді ў горла. Пётр Вітгенштэйн у сваёй рэляныі кажа, што «храбры генерал Кульнеў забіты ядром». Большасць даследчыкаў схіляюцца да гэтага варыянта. Прычым сцвярджаюць, што Кульневу ядром адарвала абедзве нагі. Аднак падрабязнасні кожны апісвае па-свойму. В. Пікуль, напрыклад, сцвярджае, што Якаў Пятровіч быў смяротна паранены ў той момант, калі агнём з кінутай рускай марніры прыкрываў адыход свайго атрада. Б. Кострын у зборніку «Героі вайны 1812 года», спасылаючыся на аповеды відавочцаў, піша, што Кульнеў, перапраўляючыся пад непрыяцельскімі стрэламі цераз раку Дрысу, «сышоў з каня і моўчкі ішоў за атрадам, каді французскае ядро адарвада яму абедзве нагі вышэй за калені». Яшчэ больш разыходжанняў пры перадачы апошніх слоў героя. Згодна з адной версіяй, ён вымавіў: «Сябры, не саступайце ворагу ні кроку роднай зямді! Перамога нас чакае!» Паводле другой, ён сарваў з сябе ўсе ордэны і сказаў ад’ютанту: «Трымай. Няхай франдузы не ведаюць, што ім удалося забіць самога Кульнева». Згодна з трэняй, сарваў з сябе крыж святога Георгія і кінуў воінам, якія стаяді побач са сдовамі: «Вазьміце! Няхай непрыянедь, калі знойдзе мой труп, прыме яго за труп саддата і не ганарыцца тым, што забіўрускага генерада...» Хутчэй за ўсё, кожная з версій гэтых — дегенда. Справа ў тым, што французы цудоўна бачыді, як варожы генерад упаў, і кінудіся да яго. Аде гусары ў гарачай бойіды адстаяді цеда свайго камандзіра. Гэткім быў канец генерада-рыцара, дегендарнага чадавека, пра якога такі ж дегендарны герой Дзяніс Давыдаў пісаў: «Смеда можна сказань, што Кульнеў быў апошнім чыста рускай ўдаснівасні воінам, як Брут — апошнім рымдянінам». Своеасабдівай эпітафіяй герою можа быць тэкст спецыядьнай дэпешы, якую адразу ж пасдя гэтых падзей пасдаў у Парыж Нападеон: «Адзін з найлепшых афінэраў расійскай лёгкай кавадерыі генерал Кульнеў забіты пад Дрысаю». У 1830 годзе на месцы гібеді Кудьнева быў устадяваны помнік. На ім выбіты ўрывак з верша В. Жукоўскага: Где Кульнев наш, рушнтель смл, Свнрепый пламень бранн? Он пал, главу на шмт склоннл Н стнснул меч во дланн. Где жлзнь судьба яму дала, Там брань его сразнла. Где колыбель его была, Там днесь его могпла. Жыццё і nog^&iz «кабалерыстд^яучьіны» Надзея Дурава Яе гісторыя ўзбударажыда расійскую арыстакратыю ў цяпер ужо дадёкім XIX стагоддзі пасдя з’яўдення ў друку мемуараў «Запіскі кавадерыст-дзяўчыны». Пасдя хвадя вострай цікавасці да яе схдынуда, і на гераіню забыдіся. Новае жыццё дегендзе даў папудярны кінафідьм «Гусарская бадада», дзе яна быда выведзена ў якасні гадоўнага персанажа — дзяўчыны, якая, апрануўшыся ў мужчынскае адзенне, ідзе абараняць Радзіму падчас французскага нашэсця 1812 года, аде пад зусім іншым імем — Шурачка Азарава. Сапраўды ж яе зваді Надзеяй. Надзеяй Дуравай. Зрэшты, жаночым імем сваім яна заўсёды пагарджада, упарта называючы сябе карнетам Адяксандрам Аляксандравым. Так ужо скдадася, што ваенная сдава напаткада Дураву менавіта на бедарускай зямді. Ды і да пачатку баявых дзеянняў сдужыда яна ў скдадзе Конна-Подьскага ўданскага падка, што базіраваўся ў Гродне і Відьні. Гераіня бедарускай гісторыі? Можна падічыць і гэтак. Аде — усё па парадку. Дзяцінства — гэта пачатак усяму. Фарміраванню характару і выяўденню східьнасцей, дюбові і нянавісці, сіде духу і сдабасці натуры. Дзяцінства Надзі быдо нядёгкім. Яна нарадзідася ў 1783 годзе ў сям'і гусарскага афіцэра Андрэя Васідьевіча Дурава. Банька багатым не быў. Вадо- даў толькі адной вёсачкай ў Сарапульскім павеце Вяцкай губерні. Аднак, мяркуючы па ўсім, з’яўляўся натурай харызматычнай. Бо здолеў закахаць у сябе багатую ўкраінскую панну — прыгажуню Надзею Адександровіч. Бацькі панны не зразумеді такога кахання. Стары Адександровіч патрабаваў, «...каб яна выкінула з галавы хімерычную думку выйсйі замуж за маскаля, асабліва за ваеннага». Мададыя павянчадіся таемна. Александровіч пракдяў дачку і абвясціў, што не згадае яе імя ў сваім тастаменце. На гэта панна Надзея ніяк не раздічвада. Мададая жанчына, звыкдая да шыкоўнага жыцця, сваё новае становішча ўспрымада дедзь не як жабрантва. Вельмі спадзявадася, што банька зменіць сваё стаўленне да яе шдюбу, каді яна народзіць прыгажуна-сына. Аде тое не спраўдзідася. На свет з’явідася дзяўчынка, Надзея-мадодшая. Прымірэння не адбыдося. I маці ўзненавідзеда сваю дачку. Дайшдо да таго, што, знаходзячыся на мяжы нервовага зрыву, жанчына выкінуда крыкдівае немаўдя з акна карэты. На шчасце, гэта заўважыді гусары з эскадрона Дурава. Яны падабраді скрываўденую Надзю і перадалі бацьку. Ён даручыў догляд дачкі дзеншчыку Астахаву, чалавеку добраму і вернаму, які меў толькі адзін недахоп — нічога, акрамя ваеннай справы, не ведаў. Астахаў вазіў дзяўчынку на сваім кані, навучаў яе камандным словам і прывіў любоў да ваенных маршаў. Нядзіўна, што пры такім выхаванні ў Надзі з’явіліся вайсковыя схільнасці, гусарскія манеры і звычкі. Паходнае жыццё Надзеі доўжылася шэсць гадоў і скончылася пасля таго, як банька яе выйшаў у адстаўку і пасяліўся ў Сарапуле, атрымаўшы пасаду гараднічага. Тым часам у сям’і ўжо было тры дзяўчынкі і хлопчык. I маці ўрэшце вырашыла звярнуць увагу на выхаванне старэйшай дачкі. Паспрабавала зрабінь з яе «кісейную паненку». Але хутка зразумела, што намаганні марныя. Тым не менш, пэўна, працягваючы за штосьці помсціць дачцэ, пані Дурава рэгулярна зачыняла Надзею ў яе пакоі, прымушаючы плесці карункі. Карункі гэтыя атрымліваліся непрыгожымі і неахайнымі. Надзю папракалі «няўмеласцю» і «нікчэмнасцю» і зноў зачынялі. А яна зусім не была няўмекай. I бацька, як ніхто іншы, разумеў тое. У дванаццань гадоў дзяўчынка атрымала ад бацькі ў падарунак раскошнага чаркескага жарабна Адкіда, які стаў яе адзіным сябрам. Па начах таемна ад маці Надзея выводзіда Алкіда са стайні ў поле і імчадася на ім, падобная да ваяўнічай амазонкі. У майстэрстве кіраваць канём з ёй не мог спаборнічаць ніводны хдопчык яе гадоў, гэтаксама як у трапнасці стральбы і ў вадоданні шабдяй. Аднак, даведаўшыся пра даччыны сваводьствы, маці паспяшалася адабраць у яе каня і сасдаць яе да бабуді ў Мадаросію. Гэта аказалася не такім ужо і дрэнным рашэннем. Ва ўсякім разе, дзяўчынку ўжо не караді за любы ўчынак. Бабудя быда добрая і амаль што здодеда адагрэць заледзянедае быдо сэрца Надзеі. Тут жа здарыдася і першае каханне юнай Дуравай. Сын памешчыцы-суседкі зразумеў яе і, здаецца, адказаў узаемнасцю. Аднак бацькі яго не адобрыді такі выбар, а юнак аказаўся не такім рашучым і діхім, як некаді Надзеін бацька. Рамэа, праўда, са слязьмі і ўздыхамі, адмовіўся ад Джульеты. I Джульета, пэўна, з гора і ад расчаравання зрабіла вялікую памылку — дала згоду на шлюб дробнаму сарапульскаму чыноўніку Васілю Чарнову, які неўзабаве прасіў рукі дачкі гараднічага. Праз год яна нарадзіла сына, якога назвала Іванам. А хутка пасля гэтага, у верасні 1806 года, пакінуўшы дзіця на руках у старога Дурава, збегла з сям’і.