КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
8 лістапада 1824 года паэт разам з таксама асуджаным да высыдкі Францішкам Малеўскім прыбыў у Пецярбург за прызначэннем. У чаканні прысуду Мінкевіч сышоўся з дюдзьмі, якія цудоўна разумеді яго і спачуваді дёсу віленскіх студэнтаў. Гэта быді будучыя дзекабрысты К. Рыдееў і А. Бестужаў. Вырашэнне з прызначэннем месца ссыдкі занягнудася, і Міцкевіч паехаў у Адэсу, спадзяваючыся ўдадкавацна там на прану ў мясновы діцэй. Новыя сябры падказваді, што каді тое ўдасца, то яго могунь саслаць менавіта ў Адэсу. Акрамя таго, Адам атрымаў тайнае даручэнне — зблізіць рускіх дзекабрыстаў з патрыётамі Польшчы, Беларусі і Літвы. I ён актыўна ўдзельнічаў у так званых «руска-польскіх перагаворах» паміж дзекабрысцкім «Паўднёвым» і «Польскім патрыятычным» таварыствамі. Пра гэтую дзейнасць, магчыма, здагадвалася Тайная канцылярыя, якая сачыла за нядобранадзейнымі расіянамі. Таму ў Адэсе побач з Адамам з'явілася прывабная шпіёнка Караліна Сабаньская, якая, прыкідваючыся польскай патрыёткай, спрабавала вызнаць у паэта імёны змоўшчыкаў і іх бліжэйшыя намеры. Міцкевіч закахаўся ў Караліну, але ніколі не назваў ёй ніводнага імені. Нягледзячы на ўсе намаганні рускіх сяброў, у ліцэй Мінкевіч прыняты не быў. Таму паэт палічыў для сябе магчымым неўзабаве пакінуць Адэсу і здзейсніць невялічкае падарожжа па Крыме. Вынікам паездкі стаў цыкл рамантычных «Крымскіх санетаў». У гэты час ужо даваў пра сябе знаць настальгічны смутак аб страчанай радзіме. Таму Адама вельмі ўразіла легенда пра прыгожую польку Марыю Патонкую, якая памерла ад суму ў гарэме крымскага хана Гірэя недзе ў XVII стагоддзі. Але ён не змірыўся з наканаванасцю. У вершы «Марак» паэт ўсклікае: Навошта спагады словы Плыўйу, што страйіў усе спалзяванні? Яму лепш бура, яму лепш мукі, /Іепш яму грозны ўдар нечаканы, Чым недзе ў цішы заламваць рукі, Гдядзейь у даль ды падлічвайь раны... Нарэшце Міцкевіч паступіў на службу ў канцылярыю маскоўскага ваеннага генерал-губернатара. У Маскве Міцкевіч даведаўся пра паўстанне на Сенацкай пдошчы і жорсткую расправу над дзекабрыстамі. Але расіяне не даді яму апдакваць лёс сяброў-паўстанцаў у адзіноце. Вясной 1826 года рэдактар «Московского тедеграфа» М. Падявы увёў Міцкевіча ў маскоўскае дітаратурнае асяроддзе, і ён стаў частым госцем сдавутага садона княгіні-паэтэсы 3. Вадконскай, збдізіўся там з Я. Баратынскім, Д. Венявіцінавым, П. Вяземскім, М. Пагодзіным, пазнаёміўся з А. Пушкіным. Гэтак пачадося іх доўгае сяброўства. Перакдады твораў А. Міцкевіча на рускую мову з’явідіся ў «Московском тедеграфе» і меді вядікі поспех у расійскай пубдікі. Каб бодьш збдізіць дзве суседнія кудьтуры, Міцкевіч меў намер пачаць выданне часопіса або газеты на подьскай мове, але ўдады адмовіді яму. У гэты час пісьменнік перажыў яшчэ адну драму. У садоне Вадконскай ён пазнаёміўся з Карадінай Яніш (пазней вядомая паэтэса Паўлава) і вырашыў ажаніцца з ёй, але яе бацькі адмовілі яму. У лютым 1829 года дзякуючы хадайніцтву паэта В. Жукоўскага і князя С. Галіцына атрымаў дазвол выехаць за мяжу. Больш за чатыры месяны Мінкевіч вандраваў па Еўропе, пабываў у многіх гарадах Германіі, Чэхіі, Швейцарыі. У час падарожжа ён пазнаёміўся з I. В. Гётэ. 18 лістапада 1829 года прыбыў у Рым, куды запрасіла яго на сваю вілу 3. Валконская. Тут ён пасябраваў з мастаком К. Бруловым, дацкім скульптарам Б. Торвальдсенам, амерыканскім пісьменнікам Ф. Куперам. Адсюль ён сачыў за ходам рэвалюцыйных падзей у Францыі і паўстання 1830 года ў Варшаве. А між іншым гераічныя паўстанцы ішлі ў бой, распяваючы гімн на словы Міцкевіча: Ізяслаў Уладзіміравіч Брачыслаў Ізяславіч Усяслаў Брачыславіч Зоя (Соф’я) Усяслаўна Святая Ефрасіння Полацкая і майстар Лазар Богша Святы Кірыл Тураўскі Уладзімір (Валодша) Полацкі Гедымін Давыд Гарадзенскі з жонкай Бірутай Вітаўт Вялікі Анастасія Алелькавіч Лізавета Астрожская Ганна Катажына Радзівіл Ганна Паўліна Сапега Андрэй Тадэвуш Касцюшка Адам Міцкевіч У шчасці для ўсіх — нашы мэты святыя, Розумам дужыя, у цвейе і сіле, Разам, сябры маладыя... / той шчаслівы, хто ў бойцы загінуў, /Іёгшы ў брайкай магіле, Славу ўздымае краіны, Разам, сябры маладыя! У гэты час Міцкевіч распачаў працу над галоўным сваім творам — паэмай «Пан Тадэвуш», якую нашчадкі назвалі «энцыклапедыяй жыцця літвінаў». У 1834 годзе Адам ажаніўся з Цэдінай, дачкой польскай піяністкі Марыі Шыманоўскай, распачаў працу над «Псторыяй Польшчы», фантастычным творам «Гісторыя будучага», драмамі «Барскія канфедэраты» і «Якуб Ясінскі». Ен вельмі сумаваў па сваёй радзіме, куды не мог вярнуцца, і адчуваў, як павольна губляе паэтычнае натхненне: О Матка Боская, што ў Чанстахове ў храме Глядзіш спагадліва, што ў Вострай свейіш Браме, Што беражэш Навагрудак мой з верным людам! Як ты ў жыццё мяне калісь вярнула йудам... Так нас вярні з выгнання на зямлю Айчыны, Перанясі душу маю адсюль, з чужыны... Гэтыя радкі з «Пана Тадэвуша» адпавядалі тагачаснаму душэўнаму яго стану. Каб палепшыць матэрыяльнае становішча сям’і, Міцкевіч чытаў лекцыі па лацінскай літаратуры ў Лазанскай акадэміі, потым у Парыжы на кафедры ў Калеж дэ Франс — па гісторыі літаратур славянскіх народаў. Дзякуючы Міцкевічу прагрэсіўная грамадскасць Францыі звярнула ўвагу на духоўную і гістарычную культуру Польшчы і Літвы-Беларусі. Але хутка паэту забаранілі чытаць лекцыі, бо ён неабачліва пахваліў Напалеона. У 1848 годзе, калі хваля рэвалюцый ахапіла Францыю і Італію, Адам прыкладаў вялікія намаганні, каб стварыць у Італіі польскі легіён, які, уліўшыся ў армію Гарыбальдзі, да канца змагаўся супраць агульнага прыгнятальніка — Аўстрыйскай імперыі. Еўрапейскія рэвалюцыі 1848-1849 гадоў пацярпелі паражэнне, але Мінкевіч не страціў веры. Ён пісаў у гэтыя дні: «Трыумф зла не канчатковы, і ўсё добрае, што засталося ў душах нашых, дачакаецйа адраджэння». У 1854 годзе, калі пачалася Руска-турэцкая вайна, польскія эмігранты, памятаючы, як змагаўся Польскі легіён, вырашылі стварыць аналагічнае ваеннае фарміраванне ў Турцыі, каб яно ваявала пад кіраўніцтвам англічан і французаў супрайь Расійскай імперыі. Асноўны ініцыятар гэтай акцыі князь Чартарыйскі прапанаваў Міцкевічу далучыцца да дзейнасці па стварэнні такога легіёна. Адам накіраваўся ў Стамбул, але распачатай працы да канца давесні не здолеў. Ен нечакана памёр ад халеры. Цела вялікага паэта было перавезена ў Парыж і пахавана на могілках у Манмарансі. 4 ліпеня 1890 года астанкі Міцкевіча перавезены ў Полынчу і пахаваны ў нішы кафедральнага касцёла на Вавелі побач з Тадэвушам Касцюшкам. Але, мабыць, вялікі паэт і змагар марыў аб іншым супакаенні? Як стогн спустошанага сэрца гучыць праз стагоддзі яго голас, напоўнены сумам па роднай Літве-Беларусі: Літва, о айчына мая! Ты што здароўе... Як йанійь цябе трэба, той толькі спазнае, Хто нябе страніў... «Грандэ Эдукадор» Ігнайый Дамейка Яго імем названы фіядка і горны хрыбет, мінера/і і выкапнёвы мадюск. А яшчэ — рабочы пасёдак, порт і горад у адной з дацінаамерыканскіх краін. У гэтай краіне ў яго гонар быў выпушчаны памятны медадь, а дзень яго смерці абвешчаны днём нацыянадьнай жадобы. Чадавек гэты — наш зямдяк Ігнацый Дамейка. Нарадзіўся Дамейка ў маёнтку Мядзведка недадёка ад Міра 31 діпеня 1802 года. Некадькі гадоў пражыў ён у маёнтку свайго бацькі старшыні Навагрудскага земскага суда Іпадіта Дамейкі. Вясной 1809 года Іпадіт памёр, і дзяцей (разам з Ігнацыем іх быдо пяцёра) узяді пад сваю апеку браты яго, таксама Ігнацый і Юзэф. Апошні кадісыці вучыўся ў Горнай акадэміі ў нямецкім горадзе Фрайбергу. Магчыма, менавіта яго расказы выкдікаді інтарэс да мінерадогіі ў будучага вучонага. Першапачатковую адукацыю Ігнаный атрымаў у кадегіуме манахаў-піяраў у Шчучыне, які быў падведамасны Віденскаму ўніверсітэту. Піяры выдучадіся прагрэсіўным выхаваннем і шырокімі ведамі, якія даваді сваім выхаванцам. Яны адразу заўважыді надзвычайныя здодьнасці юнага Ігнацыя. У 1816 годзе настаўнікі заявіді, што чатырнаццацігадовы вучань ужо прайшоў усю праграму навучання і парэкамендаваді ўніверсітэнкаму кіраўніцтву залічыць яго ў студэнты фізіка-матэматычнага факультэта. Ён быў самым юным са студэнтаў Віденскай адьма-матар за ўсе часы яе існавання. Таденавіты юнак сапраўды паступіў на фізіка-матэматычны факультэт. Аде гэтымі дысцыпдінамі яго інтарэсы не абмяжоўваліся. У чэрвені 1817 года Ігнаный ужо атрымаў ступень кандыдата філасофіі. Безумоўна, ён звяртаў на сябе ўвагу і прафесараў, і іншых студэнтаў. Самыя депшыя з іх, Ян Чачот, Тамаш Зан, Адам Міцкевіч, Антон Адыней, пасябраваді з Ігнацыем. Якраз у 1817 годзе яны арганізавалі таемнае таварыства фідаматаў, якое напачатку ставіда перад сабою асветнінкія мэты — папудярызацыю здабыткаў французскіх асветнікаў, вызначэнне роді чадавека і грамадзяніна. Аде пазней фідаматы прыйшлі да ўсведамлення неабходнасці палітычнай барацьбы. Яны выступілі супраць феадальных абсалютысцкіх парадкаў, выказваліся за адмену прыгоннай залежнасні сялян, лічачы, што ганебнае прыгонніцтва супярэчыць цвярозаму розуму. Распрацоўвалі праграму палітычнай барацьбы за сацыяльнае і нацыянальнае вызваленне. У 1820 годзе старэйшыя таварышы прапанавалі Дамейку ўвайсці ў кола членаў таварыства, дзе Ігнацый атрымаў канспіратыўнае імя Жэгота. Ігнацыю было даручана кіраваць філамацкай бібліятэкай. У гэтым годзе падыходзіў да канна тэрмін навучання Дамейкі. Аднак сам Ігнацый не лічыў, што ўжо атрымаў усе патрэбныя яму веды. Ён запісаўся на лекцыі прафесара астраноміі Пятра Славінскага, а пазней — на лекцыі філосафа Юзэфа Галухоўскага і гісторыка Яўхіма Лялевеля. У чэрвені 1822 года Дамейка атрымаў ступень магістра філасофіі. Тым часам паліныя даведалася пра дзейнасць філаматаў. Члены таварыства былі арыштаваны. У лістападзе 1823 года Ігнайыя Дамейку ўзялі пад ахову і адправілі ў базыльянскі кляштар Святой Тройцы, дзе ў келлях, як у турэмных камерах, ужо ўтрымліваліся яго ўніверсітэнкія сябры. Філаматаў прыгаварылі да высылкі. Ігнайый жа пазбег гэтага тодькі таму, што за яго ўступіўся яго аўтарытэтны дзядзька. У выніку мададога чадавека выправіді пад нагдяд падіныі ў дзядзькавы маёнтак Заподде на Дідчыне, адкудь забаронена быдо выязджаць. Праз пэўны час Ігнацый атрымаў дазвод перабрацца ў другі маёнтак, Жыбуртоўшчыну, недадёка ад Дзятдава.