КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
Шэснь гадоў цягнуўся перыяд гэтага вымушанага пустэдьніцтва. Аднак атрыманыя ва ўніверсітэце рознабаковыя веды не даваді права маладому чадавеку сумаваць. 3 дазводу дзядзькі Ігнацый узяў у свае рукі кіраванне маёнткамі і добраўпарадкаваў іх гэтак, што зайздросніді ўсе суседзі. Пабудаваў два мдыны, вінакурню, адкрыў у дзядзькавым маёнтку сядянскую шкоду, зменшыў паншчыну настодькі, накодькі гэта дазвадяді тагачасныя законы. А вечары свае Дамейка прысвячаў чытанню кніг і перакдаду замежных твораў на подьскую мову. Самым значным з перакдадаў гэтых стаў шматтомны Каран. У 1829 годзе падіцэйскі нагдяд быў зняты. 1830 год. Рэвадюцыя ў Францыі. Як водгук на яе — паўстанне модадзі ў Варшаве. Пасдя яго перамогі подымя барацьбы распаўсюдзідася дедзь не па ўсёй Подьшчы. У наступным годзе яно перакінудася на Бедарусь. Ігнацый Дамейка дадучыўся да паўстанцаў. Ен змагаўся ў атрадзе генерада Дэзідэрыя Хлапоўскага побач з народнай гераіняй Эмідіяй Пдятэр і яе стрыечным братам Цэзарам. Аде не падтрыманае народнымі масамі паўстанне быдо задушана. Хдапоўскі вывеў сваіх ваяроў таемнымі сцежкамі за мяжу. Сярод іх быў і Дамейка. Ігнаный патрапіў у Дрэздэн, дзе сустрэўся з Адамам Мінкевічам і Антонам Адынном. Яны застадіся верныя сваёй юнанкай дружбе, якая ў выгнанні стада асабдіва моцная і цёпдая. Некаторы час сябры разам вандраваді. Наведаді Саксонію, Швейцарыю. У жніўні 1832 года Ігнацый і Адам прыехаді ў Парыж. У Парыжы ў гэты час сабрадася мноства быдых паўстанцаў. Усе яны спадзяваліся хутка вярнуцца на радзіму, каб працягваць барацьбу з царызмам. Ігнацыя часта можна быдо бачыць на мітынгах, чуць там яго прамовы. Адначасова з гэтым ён працягваў сваю адукацыю, наведваючы цяпер лекцыі ў славутым Сарбонскім універсітэце і не менш вядомым Калеж дэ Франс. He забываў за ўсімі гэтымі справамі і Мінкевіча. Дапамагаў сябру перапісваць начыста рукапіс тодькі што скончанай паэмы «Пан Тадэвуш». У 1834 годзе Ігнацый вырашыў паступіць ў Горную акадэмію ў Фрайбургу. Скончыўшы навучанне, шукаў, дзе б выкарыстаць свае веды. Пабываў дзедя практыкі на поўдні Франныі, працаваў у Эдьзасе, аде ўсё гэта быдо яму не па душы. Дапамог выпадак. У асяроддзі эмігрантаў стада вядома, што горнай шкоде ў Какімба (Чыді) патрэбны выкдадчык хіміі і мінерадогіі. 3 дапамогай Міцкевіча Дамейка атрымаў кантракт. Ён абавязаўся за шасцігадовы тэрмін стварыць у Какімбскай горнай школе хімічную лабараторыю і навучаць студэнтаў хіміі. У студзені 1838 года Дамейка накіроўваўся на месца будучай працы. Са шматдікімі прыпынкамі, перасадкамі дабіраўся ён да стадіцы Аргенціны Буэнас-Айрэса. Дадей можна быдо рухацца тодькі па сушы. Даводзідася спяшацца, бо набдіжадася зіма і ўзнікда небяспека закрыцця снегам перавадаў праз Анды. Дамейка са сваім спадарожнікам, жыхаром Чыді Карда Дамбертам, рухадіся верхам на конях праз пампасы (паўднёваамерыканскія стэпы). Ім прыходзідася перапраўдяцца праз рэкі, начаваць на паштовых станцыях, у хатках, скдадзеных з неабпаденай цэгды. Неаднойчы дахам ім сдужыда зорнае неба. 1, нягдедзячы на ўсе цяжкасці, Ігнацый не забываўся пра навуку — збіраў па дарозе мінерады, апісваў геадагічную будову гдебы. 3 вядікімі цяжкасцямі пераадодеўшы Анды, Дамейка ўрэшце апынуўся ў Какімба. 3 Францыі да новага месца працы ён дабіраўся цэдыя паўгода. Наш зямдяк нададзіў свой побыт, з дапамогай вучняў пабудаваў памяшканне для лабараторыі, чытаў лекцыі на іспанскай мове (якую вывучыў за тры месяцы). Акрамя таго, ён ажыццявіў са сваімі вучнямі шэраг экспедыцый у горы. У час гэтых вандровак нястомны вучоны адкрыў некадькі радовішчаў карысных выкапняў: срэба, медзі, зодата, вугалю. Яшчэ яму надежыць адкрыццё сусветна вядомых у наш час радовішчаў садетры. Ігнацый атрымаў шырокую вядомасць як сярод мясцовых вучоных, так і ва ўрадавых кодах. У 1848 годзе тэрмін кантракта скончыўся. У мададой Чыдійскай рэспубдіцы, якая тодькі за чвэрць стагоддзя да гэтага вызвалідася ад каданіяльнага прыгнёту, па-ранейшаму неставала спецыялістаў. Дамейку прапанавалі месца прафесара хіміі і фізікі ў незадоўга да таго адкрытым у сталіны краіны нацыянальным універсітэце. Ігнацый згадзіўся і неўзабаве пабудаваў на ўскраіне горада невялікі ўтульны дамок, абсадзіўшы яго экзатычнымі (для нас) дрэвамі. Тут неўзабаве пачалі збірацна лепшыя людзі краіны: вучоныя, дзяржаўныя дзеячы. Яны вялі шматгадзінныя гутаркі, якія часам перарасталі ў гарачыя спрэчкі, абмяркоўвалі навіны навукі, разважалі пра тое, што яшчэ трэба зрабіць для развіцця рэспублікі. Усё было добра. Толькі ў доме 48-гадовага прафесара не гучаў дзіцячы смех. He было ў ім і добрай, ласкавай гаспадыні. Ігнацый Дамейка, прысвяціўшы сябе навуцы, лічыў, што яму ўжо занадта позна думаць пра асабістае шчасце. Але чылійскія сябры яго гэтак не лічылі. I вось аднойчы садоўнік «дона Ігнасіа» звярнуў увагу гаспадара на юную суседку, дачку добрых і паважаных бацькоў Энрыкету Гюзман дэ Сатамаёр. Дзяўчыне было «ажно пятнаццаць гадоў». I садоўніку падалося, што яна заўжды чырванее, калі ёй даводзіцца пабачыць пана прафесара. Дамейка здзівіўся, але не адмовіўся ад запрашэння сям’і Энрыкеты наведаць іх дом. Хутка пятнаццацігадовая прыгожанькая чылійка, якая сапраўды закахалася ў дона Ігнасіа, стала яго жонкай і вернай памочніцай. Яны пражылі ў любові і разуменні пятнаццаць гадоў. Траіх дзяцей нарадзіла Энрыкета Дамейыы: дачку Аніту і хлопчыкаў Эрнана і Казіміра. Памерла яна ў 1870 годзе. Ігнацый Дамейка шмат падарожнічаў. To на кані, то пешшу ён забіраўся ў самыя далёкія куткі краіны. Hi ходад, ні спёка, ні прадіўныя дажджы не магді спыніць нястомнага дасдедчыка. Змораны, а здарадася, і хворы, вяртаўся ён пад родны дах і, адпачыўшы дзень-два, зноў працягваў свае досдеды. Яго праны амадь адразу прыцягнулі ўвагу вучоных усяго свету. Дамейка першым скдаў падрабязную карту распрацовак каменнага вугадю ў Кансепсьёне, першым зрабіў геаграфічнае апісанне Аракуанскіх стэпаў. Дзедя таго каб з’явідася апошняя праца, Ігнацый наважыўся здзейсніць падарожжа, ад якога яго адгаворваді ўсе сябры. Гэту задуму дічыді вар’яцтвам. Ніхто не спадзяваўся, што «дон Ігнасіа» вернецца з гэтай вандроўкі жывым. I не дзіва, бо шдях яго ляжаў за раку Біа-Біа. Тэрыторыя, што знаходзілася за ёй, толькі намінальна лічылася чылійскай, бо жыло тут няскоранае індзейскае племя араўканцаў, якое шмат стагоддзяў не дапускала да сябе белых людзей. Аднак індзейцы, якіх усе лічылі амаль дзікунамі, сустрэлі бледнатварага госця вельмі зычліва. Яны дапамагалі яму ў падарожжы, дзяліліся ежай. He раз начаваў Ігнаный у іх паселішчах. I ўсюды мясцовыя жыхары гаварылі яму аб жаданні жынь з еурапейнамі ў міры. Вось пасля гэтай вандроўкі Дамейка і напісаў сваю кнігу «Араўканія і яе жыхары». Там ёснь такія радкі: «Араўканскія індзейны не з’яўляюцца дзікунамі. Я лічу іх цывілізаванейшымі за іх прыгранічных цывілізатараў». Зыходзячы з гэтага, Ігнацый заўважаў: «Не бачу ніякай неабхолнасці, каб настойваць на каланізацыі гэтых зямель. якія належаць не ўраду, а прайавітаму і мужнаму народу, калі побач знаходзяцца такія ж абшары, якія з’яўляюцца ўласнасню рэспублікі». Акрамя падарожжаў і выкладчыцкай дзейнасці дон Ігнасіа займаўся навуковымі даследаваннямі. Кола яго інтарэсаў было велізарным: мінералогія, батаніка, хімія, этнаграфія, эканоміка, геаграфія... Па просьбе ўрада ён распрацаваў і ажыццявіў школьную рэформу, зрабіўшы навучанне дзяцей болып дэмакратычным і агульнадаступным. Стварыў мінерадагічны і этнаграфічны музеі, хімічную і горную дабараторыі, арганізаваў метэарадагічную сдужбу. У сталіцы краіны Сант’яга кіраваў працамі па забеспячэнні горада вадой. Дамейкам жа быда распрацавана і аснова навуковай экспдуатацыі прыродных рэсурсаў Чыді. Нястомная навуковая, экспедыцыйная і грамадзянская дзейнаснь «дона Ігнасіа» выклікала вядікую павагу чыдійскага грамадства. Яго выбіраді рэктарам універсітэта ў Сант’яга чатыры разы запар. Тодькі ў 1884 годзе Дамейка адмовіўся ад гэтай пасады, выказаўшы такім чынам пратэст ураду Чыді, які развязаў захопніцкую вайну супраць Перу. Нягдедзячы на гэта, у гонар вучонага вырашана быдо выпусціць памятны медадь. А яшчэ яму прызначыді самую вялікую ў краіне пенсію — 6000 піястраў у год. I ўсё ж такі ён ніколі не забываўся пра сваю радзіму. «Калі была б магчымаснь вярнуцца і паслужыць яшчэ, ханя б на старасці гадоў, сваёй Радзіме, то не ўсядзеў бы, не ўсядзеў бы тут, хаця я даўно ўжо стаў грамадзянінам іншай краіны, уладальнікам маёнтка і бацькам», — казаў ён. Урэшне ў васьмідзесяцігадовым узросце Дамейка вырашыў пабываць на радзіме. Ен спадзяваўся, што нарскія чыноўнікі яго, вучонага з сусветным імем, прасдедавань не будуць, тым бодьш што пасдя смерці цара Мікадая I быда аб’яўдена амністыя ўсім былым «палітычным злачынцам». У якасні багажу ўзяў толькі цудоўную калекцыю мінералаў у падарунак еўрапейскім універсітэтам. У Еўропе Дамейку сустрэлі з захапленнем. У Парыжы яго ўрачыста віталі прафесары Сарбоны. У Кракаве прысудзілі вучоную ступень ганаровага доктара навук. У Варшаве на пероне са слязьмі радасні на вачах Ігнацыя сустрэў Антон Адынен, сябра студэнцкіх гадоў, апошні філамат, што застаўся ў жывых, акрамя Дамейкі. А дома... цар- скія чыноўнікі на чатыры месяцы затрымалі яго пашпарт. У пронілегласць уладам мясцовая інтэлігенцыя і сяляне сустракаді свайго славутага земляка сардэчна, з хлебам-соллю. Ігнацый наведаў мясціны, дзе прайшлі яго дзяцінства і юнацтва. У яго нават з’явілася думка застацца тут. Але хіба нарскія бюракраты дадуць яму спакойна працаваць і жыць? I Дамейка пасля Расіі, пабываўшы ў Італіі і Палясціне, вярнуўся ў Чылі. У Сант’яга ён прыехаў у канцы 1888 года і неўзабаве, 23 студзеня 1889 года, памёр. А ў хуткім часе пасля гэтага на адной з цэнтральных плошчаў чылійскай сталіцы з’явіўся помнік. На п’едэстале — лаканічны надпіс: «Грандэ Эдукадор». I кожны, хто бачыў яго, разумеў — гэта помнік Вялікаму Настаўніку дону Ігнасіа Дамейцы. Злшгар і скульптар Генрык Дмахоўскі Паўстанне 1863-1864 гадоў... Чалавек, прызначаны камісарам Дзісненскага павета, вымушаны быў сам узначаліць атрад паўстанцаў. У самым пачатку бою з царскімі войскамі ён быў забіты. У яго трапіла восем куль. Звалі гэтага чалавека Генрык Дмахоўскі, хаця ў свеце ён больш вяломы як Генры Д Сандэрс.