КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
Уражаны Дмахоўскі пахаваў сваю сям’ю ў Філадэльфіі на высокім ўзгорку ля ракі, паставіўшы помнік, выкананы са снежна-белага мармуру, — выяву незвычайна прыгожай жанчыны з двума немаўлятамі на руках... Сям’я была адзіным, што ўтрымлівала Генрыка ў Злучаных Штатах. Да таго ж пасля смерці Мікалая 1 была аб’яўдена ўсеагудьная амністыя палітычным здачынцам. Дмахоўскі падаў прашэнне аб дазводе вярнуцца на радзіму. Амаль чатыры гады цягнудася чыноўнінкая цяганіна, і тодькі ў маі 1861 года скудьптар змог пабачыць родныя мясціны. Адразу пасдя прыезду за ім арганізаваді сакрэтны падіцэйскі нагдяд. Хаця ні ў чым заганным заўважаны ён не быў, аде супраць яго прозвішча жандары пазначыді: «нядобранадзейны». Трэба сказаць, што, як паказаді дадейшыя падзеі, яны меді раныю. Неўзабаве Дмахоўскі адкрыў у Відьні скудьптурнае атэдье. Сярод найдепшых твораў, зробденых ім у гэты час, можна назваць мадэдь надмагідьнага помніка Барбары Радзівід, фігуру Святога Удадзісдава ддя віденскай катэдры, помнік паэту Удадзісдаву Сыракомдю. Яго тадент і веды атрымаді прызнанне сярод мясцовай інтэдігенцыі. Навуковае і творчае грамадства настодькі высока ацаніда яго дзейнасць, што абрада правадзейным чденам Віденскай археадагічнай камісіі. I тут пачадося паўстанне пад кіраўніцтвам Кастуся Кадіноўскага. Генрык, мяркуючы па ўсім, удзедьнічаў у яго падрыхтоўцы, бо быў прызначаны камісарам Дзісненскага павета. Ен сфарміраваў атрад паўстанцаў пад Мёрамі і накіраваўся з ім у Відейскі павет ддя здучэння з Вінцэнтам Козедам. Па шдяху Дмахоўскі рабіў намаганні павядічыць свой атрад у сучасным Докшыцкім раёне, і ўрэшце кодькаснь яго скдада 280 чадавек. 26 мая 1863 года кадя вёскі Парэчча (сучасны Докшыцкі раён) на паўстаннаў Дмахоўскага нечакана нападі царскія войскі. У гэтай бітве Генрык Дмахоўскі быў забіты. Напэўна, ворагі апазнаді ў ім кіраўніка бою, бо, паводде сведчанняў відавочцаў, неда яго быдо зрашэчана кудямі... Палюбіць лштэтатыку Соф 'я Кавалеўская Сям'я генерада Васіля Корвін-Крукоўскага абедада за вялікім доўгім стадом у сваім радавым маёнтку Падібіна на Віцебшчыне. Генерад быў дэмакратычным чадавекам, і таму выхавацеді яго дзяней і сдугі сядзеді тут жа. Распытваючы дзяцей пра вучобу, генерад звярнуўся ўрэшце да другой сваёй дачкі: — Ну што, Софа, ні падюбіда ты матэматыку? — He, татудя, — адказвада яна. — Дык падюбіце ж яе! I падюбіце бодьш за іншыя навуковыя прадметы! — ускдікнуў хатні настаўнік Іосіф Малевіч. 3 гэтага часу ўрокі арыфметыкі ддя дзяўчынкі стаді падобнымі да чароўных падарожжаў у таямнічы нетутэйшы свет лічбаў. Настаўнік паставіў перад сабой задачу занікавіць вучаніцу. Аде нечакана выявіў у яе цудоўныя здодьнасці да дакдадных навук. Дадейшы дёс юнай КорвінКрукоўскай вырашыў сябра сям’і прафесар фізікі марской акадэміі Мікадай Тыртаў. Выдаўшы ўдасны падручнік фізікі, ён падарыў адзін экзэмпдяр бацьку Соф’і. Якім жа быдо здзіўденне аўтара, каді падчас наступнага свайго візіту ён убачыў свой падручнік у руках шаснацйайігадовай дачкі генерада. Кніга гэтая была раздічана на тых, хто ўжо меў адпаведны ўзровень ведаў, і таму Тыртаў запэўніў сябе, што дзяўчына, хутчэй за ўсё, кіне падручнік, не дайшоўшы і да сярэдзіны. Але атрымадася інакш. Соф’я чытада, спыняючыся на цяжкіх ддя яе разумення месцах, і спрабавада сама знайсці адказ на ўзніклыя пытанні. Так, напрыклад, у раздзеле оптыкі яна сустрэла незнаёмыя тэрміны «сінус» і «тангенс». Пасдя доўгіх роздумаў над таямнічымі формудамі, яна разгадада іх сэнс, прыняўшы за сінус мадога вугда яго хорду. Тыртаў быў уражаны. Ён назваў Соф'ю «новым Паскадем» і настаяў, каб генерад даў магчымасць дачцэ займацца вышэйшай матэматыкай. У настаўнікі быў рэкамендаваны Адяксандр Страннал юбскі. Адначасова з урокамі вышэйшай матэматыкі Соф’я займадася фізікай у магістра Пецярбургскага ўніверсітэта Фёдара Шведава. Паводьна ў гадаве дзяўчыны выспеда думка пра тое, што яна павінна «адкрыць новую дарогу ддя жанчын, дарогу ў навуку, стаць вучонай». Аде ддя гэтага трэба быдо сдухаць лекцыі ў якім-небудзь універсітэце. У Расіі гэта было немагчыма — жанчынам не дазвалялася вучыцца ў вышэйшых навучальных установах. Але можна было паспрабаваць набыць неабходныя веды за мяжой. У тыя часы бацькі рэдка давалі дазвол і грошы разумным дочкам сваім дзеля чужаземнай навукі. Жанчына, нават знатная і багатая, мусіла ведаць сваё месца — месна жонкі, маці, захавальніцы сямейнага ачага. Толькі прагрэсіўны муж мог паспрыяць навучанню жонкі. На жаль, такія мужы былі вялікай рэдкасцю. Аднак можна было дамовіцца з нігілістычна настроеным студэнтам пра фіктыўны шлюб. Менавіта такі шлях абралі Соф’я і яе старэйшая сястра Ганна, якая марыла стаць пісьменніцай. Сябры знайшлі для Ганны цалкам надзейную кандыдатуру — сына дробнамаёмаснага двараніна Віцебскай губерні Уладзіміра Кавалеўскага, які меў сваю справу — займаўся кнігавыдавецтвам. Але, пазнаёміўшыся з сёстрамі КорвінКрукоўскімі, малады чалавек раптоўна заявіў, што згодны стань фіктыўным мужам толькі малодшай сястры. Ен захапіўся сілай інтэлекту Соф’і. 3 вялікім скандалам, але шлюб адбыўся. А пасля маладыя, прыхапіўшы з сабою і Ганну Корвін-Крукоўскую, накіраваліся ў Пецярбург, дзе Кавадеўскі, якога цікавіді лекцыі па фізіядогіі і анатоміі ў медыка-хірургічнай акадэміі, дамовіўся са сдавутым акадэмікам I. М. Сечанавым, што лекцыі неафійыйна будзе слухаць і яго жонка. Як чадавек шырокай эрудыцыі Соф’я Васідьеўна жвава цікавілася ўсім, што выкдададі карыфеі медыцынскіх навук, але сэрца яе ўсё ж такі надежада матэматыцы. На жадь, дамовіцца наведваць заняткі па матэматыцы ў Пецярбургскім універсітэце Кавадеўскай не ўдалося. Таму фіктыўныя муж і жонка неўзабаве выехаді за мяжу. Соф’я Кавадеўская аказадася першай жанчынай, якой быдо дазводена наведвань лекцыі ў Гейдэльбергскім універсітэце. Вельмі хутка яна ператварылася ў мясцовую легенду дзякуючы сваім незвычайным здольнасцям і працавітасні. Побач з фіктыўнай жонкай займаўся вучобай і Кавалеўскі. Ён атрымліваў веды па геалогіі. А Ганна таемна ад бацькоў пакінула Гейдэльберг і паехала ў Парыж, дзе думала зрабіць літаратурную кар’еру. На жаль, ёй не дадзена было ў поўнай меры рэалізаваць сябе ў літаратуры, але яна пражыла даволі цікавае і насычанае жыццё. У Парыжы Ганна пазнаёмілася з маладым французскім рэвалюцыянерам Шарлем Вікторам Жакларам і хутка стала яго жонкай. Гэта сямейная пара праславілася як героі Парыжскай камуны. Соф’я ж ішла наперад, не здраджваючы сваёй мары. I яна заражала сваёй апантанасцю іншых. Хутка ў Гейдэльбергу з’явілася сяброўка Соф’і, Юлія Лермантава, якая марыла прысвяціць жыццё хіміі. Пасяліўшыся разам з Кавалеўскімі, яна па прыкладзе Соф’і пачала аддаваць усю сябе навуцы. Праз год да іх далучылася яшчэ адна сяброўка, Жанна Яўрэінава, якая пры садзейнічанні Соф’і Кавалеўскай збегла з дому, пешшу перайшла граніцу, ледзь уратаваўшыся ад куль пагранічнікаў, каб у Гейдэль- бергу слухаць лекцыі па юрыспрудэнцыі (у далейшым яна стала першай у Расіі жанчынай-юрыстам). Калі Кавалеўская зразумела, што мясновыя прафесары ўжо не могуць задаволіць яе навуковыя запыты, яна накіравалася ў Берлін, дзе выкладаў выдатны матэматык Карл Веерштрас. 55-гадовы вучоны прыняў 20-гадовую Кавалеўскую з непадробленай цікавасню. Паразмаўляўшы з ёю некаторы час на навуковыя тэмы, ён зразумеў, што «бачыць перад сабою унікум». I ён звярнуўся да савета Берлінскага ўніверсітэта з просьбай дазволіць таленавітай жанчыне наведваць яго лекцыі па матэматыцы, тым больш што ў выніку вайны Прусіі з Францыяй колькасць яго слухачоў з 50 знізілася да 20. Аднак савет адхіліў просьбу, і Веерштрас прыняў рашэнне займацца з Соф’яй прыватна. Іх супрацоўніцтва цягнулася з невялікімі перапынкамі чатыры гады, пачынаючы з 1870 года. А пасля настаўнік прапанаваў Соф’і паспрабаваць атрымаць дыплом доктара ў Гётынгенскім універсітэце. Перспектыва натхніла Соф’ю, і яна пачала старанна рыхтавацца для здзяйснення задуманага. I нават замест адной напісала тры навуковыя работы, дзве з якіх, прысвечаныя ўраўненням у частковых вытворных і абелевым інтэгралам, не страцілі навуковай каштоўнасці і ў нашы дні. Соф’я Кавалеўская атрымала ступень доктара філасофіі з найвышэйшай пахвалой — summa cum laude. Гэта адбылося ў ліпені 1874 года. Да гэтага часу фіктыўны шлюб Соф'і Васільеўны ператварыўся ўрэшце ў сапраўдны. Муж і жонка, якія пасля атрымання доктарскай ступені за мяжой сталі вядомымі ў навуковым свеце, вырашылі вярнуцца на радзіму. Разам з імі пакінула Германію і Юлія Лермантава, якая амаль адначасова з Соф’яй Кавалеўскай стала доктарам, зрабіўшы шэраг грунтоўных даследаванняў па хіміі. Сябровак сустракалі на радзіме як гераінь. I нават бацька Соф’і Кавалеўскай, які раней не разумеў сваёй дачкі, змякчыўся і арганізаваў у Палібіне сямейную ўрачыстасць у гонар атрымання «яго Софай» вучонай ступені. На вечары прысутнічалі шэраг вядомых расійскіх навукоўнаў, а таксама першы Соф'ін настаўнік, I. I. Малевіч. 3 вялікімі спадзяваннямі Кавалеўскія выехалі ў Пецярбург, дзе думалі асталявайца. Але, нягледзячы на іх вучоныя ступені, уладкавацца яны не здолелі. Жыць без працы было цяжка, тым больш што ў сям’і з’явілася дзіця — маленькая Соф’я, якую банькі ласкава называлі Фуфа. Стары генерал абяцаў дапамагаць дачцэ, але ён раптоўна памёр. Спроба наладзіць бізнес на грошы, атрыманыя Соф'яй Васільеўнай у спадчыну, скончылася няўдачай. Сям’я вымушана была пакінуць Пецярбург і шукаць шчасця ў Маскве, дзе Уладзіміру Кавалеўскаму абяцалі месца на кафедры геалогіі і палеанталогіі Маскоўскага ўніверсітэта. Аднак магчымасні зноў заняцца навукай у Соф’і не аказалася і тут. Пасля новай і зноў няўдалай спробы дабіцца здачы магістранкіх экзаменаў, у 1880 годзе Кавалеўская выехала разам з дачкой у Берлін да свайго настаўніка Веерштраса, які здолеў за кароткі тэрмін вярнунь вучаніны волю да барайьбы. Стаўшы на гэты шлях, Кавалеўская больш ужо з яго не звярнула, хаця лёс яшчэ неаднойчы жорстка выпрабоўваў яе. Каб мець магчымаснь рэгулярна дасылаць жонны і дачцэ грошы на жыццё за мяжой, Кавалеўскі зноў паспрабаваў заняцца бізнесам. I па нявопытнасці звязаўся з махлярамі, якіх хутка заклікалі да судовай адказнасці. Баючыся патрапіць разам з імі ў турму, 27 красавіка 1883 года ў Маскве Кавалеўскі добраахвотна развітаўся з жыццём, надзеўшы на твар маску з хлараформам.