КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
Аляксей Якімовіч НГІ Мой сябар Дон Кіхот Аляксей Якімовіч Мой сябар Дон Кіхот Аповесці «Мастацкая літаратура» Мінск 2018 УДК 821.161.3-93 ББК 84(4Бен)-44 Я45 Серыя заснавана ў 1982 годзе Выпуск выдання ажыццёўлены па заказе Міністэрства інфармацыі Рэспублікі Беларусь ISBN 978-985-02-1878-0 © Якімовіч A. М., 2018 © Афармленне. УП «Мастацкая літаратура», 2018 МОЙ СЯБАР ДОН КІХОТ Аповесць пра школьныя гады НеЧАКАНАЯ АБ’ЯВА Звычайна мяне будзіць наш чырвоны, як зыркае полымя, певень: залазіць на лаўку перад самым акном і на ўсю сілу крычыць: «Ку-ка-рэ-ку-у...» А потым, залопаўшы крыламі, яшчэ некалькі разоў запар: «Ку-ка-рэ-ку-у... ку-ка-рэ-ку-у...» Хоцькі-няхоцькі праціраеш вочы і гукаеш да таты ці мамы: «Кукарэку каля акна стаіць. Хутчэй зерне нясіце». Мама ці тата адчыняе акно і сыпле зерне. Шчыра прызнаюся, надакучыла гэта: нават на канікулах не дае паспаць. He раз прасіў тату: «Давай лаўку перанясём». He пагаджаецца. Кажа, што пад акном заўсёды стаяла лаўка, нават калі яшчэ прадзед жыў. Кажа, што так заведзена ў нашай сям’і. He верыцца, што заведзена. Хіба тата памятае, дзе стаяла лаўка, калі прадзед жыў? Гэтым ранкам, з якога пачалася мая гісторыя, пабудзіў мяне не певень, а тата. — Міколка,— крануў мяне за плячо,— нашто глупствам займаешся? Я спрасонку кволым голасам вымавіў: — Спаць хочацца. Яшчэ і Кукарэку спіць. А тата не адчапляецца, будзіць як на злосць. — Расплюшчы вочы, сынок. «Расплюшчы вочы...» Цяжка расплюшчыць. Павекі быццам склеіліся, спіцца соладка-соладка. — Кукарэку закрычыць, і я адразу расплюшчу! — Паглядзі, што ў мяне! — ужо з пагрозаю прамовіў тата. Я расплюшчыў спачатку адно вока, тады другое. Стаіць тата каля ложка, як няўмольны старажытны рыцар, нейкі аркушык трымае, мне паказвае. Спрасонку здалося, што сшытак. — Тата, сёння нядзеля, у школу ісці не трэба. Пазней зраблю хатнія заданні. Тата паківаў. — Усё-ткі не прачнуўся!.. Расплюшчы вочы! Добра расплюшчы. Бачыш, што тут напісана?.. Прызнавайся, сынок! «Прызнавайся...» Чаго ён хоча ад мяне? Я спусціў ногі, узяў у таты аркуш і пачаў чытаць, бязгучна перабіраючы вуснамі: «3 гэтага дня я буду тут, у вёсцы, змагацца са злом за праўду і справядлівасць. Буду абараняць слабых і пакрыўджаных. Але зло нялёгка перамагчы, таму шукаю сабе збраяносца, таго, хто падзеліць са мною гонар перамогі. Збраяносец будзе звацца Санча Панса. Хто хоча стаць маім збраяносцам? Паведамі, Санча Панса! Дон Кіхот». Я пачухаў патыліцу. Дон Кіхот — герой кнігі іспанскага пісьменніка Сервантэса. Ён рыцар, які рашуча кідаецца ў бой, каб абараніць слабых і пакрыўджаных. 3 Дон Кіхота смяюцца, нават б’юць яго, а ён усё змагаецца. Заўсёды побач ягоны збраяносец Санча Панса. Санча Панса разумее, што цяжка перамагчы зло, але не пакідае Дон Кіхота. Няўжо і ў нашай вёсцы Расінка з’явіўся нейкі рыцар Дон Кіхот? Нашая вёска на гэтай зямлі не адно стагоддзе стаіць, але, відаць, ніколі не было ў нас Дон Кіхотаў. He чуў, не захавалася паданняў. Адкуль жа гэты з’явіўся? — Прачытаў? — парушыў маўчанне тата. — Прачытаў. — Што скажаш? Я паціснуў плячыма. — Нічога не скажу. Тата ўважліва паглядзеў на мяне. — Няўжо не скажаш? — Канеіпне, не скажу! Прытупала мама, стала побач з татам. — Сынок, Міколка, прызнайся! — пачала прасіць. Што з імі зрабілася? Разбудзілі раненька і ў адзін голас паўтараюць: «Прызнайся!» Няўжо я што-небудзь кепскае ноччу зрабіў? Здаецца, спаў як пшаніцу прадаўшы. Дык чаго хочуць ад мяне? «А-а,— здагадаўся,— лічаць, што гэта я напісаў». Я зірнуў на тату і маму. — Дзе вы знайшлі гэтую запіску? — He ведаеш? — кашлянуў тата. — Сынок, ты ж сам яе на сцяну нашай хаты наклеіў! — сказала мама. Вось дык раніца! Думалася, што адпачну нядзеляю. Каб хоць певень хутчэй закукарэкаў. Весялей было б. Міколка, што ты зноў прыдумаў? Раскажы.— Мама прысела на краёчак ложка. Я развёў рукамі. — Нічога не прыдумаў. — Маці зараз да слёз давядзеш. Сораму ў цябе няма! — папракнуў тата. «Маці зараз да слёз давядзеш...» Здараецца, даводжу. Нядаўна захацелася праверыць, як партызанам у лесе жылося: што адчувалі, пра што думалі. Як праверыць? Вырашыў на ноч у лес пайсці. 3 суботы на нядзелю. I павалокся, пакінуўшы на стале запіску: «Пайшоў у партызаны. На ўсю ноч. He хвалюйцеся». Hi запалак, ні хлеба знарок з сабою не ўзяў. Да цямна па ўзлеску туляўся. Есці так захацелася, што хоць воўкам вый. А яшчэ цемра ахутвае наваколле, халадком пацягнула. Перабягаю ад куста да куста, зуб на зуб не трапляе. Ці то ад страху, ці то ад холаду. У вёсцы агні свецяцца. Здаецца, такія цёплыя. Пазіраю на вёску, як галодны ліс. «Што калі сюды, на ўзлесак, прыблуда-воўк прыцягнецца? — думаю.— З’есць, не пашкадуе. Ён, напэўна, як і я, таксама галодны. На дрэва залезці, на дуб, напрыклад? He, не выйсце гэта. Засну, звалюся, усе костачкі паламаю». Няма мне прытулку ў лесе. Дадому вярнуцца? Брыдка. Напісаў, што на ўсю ноч пайшоў у партызаны. Цяжка сказаць, што рабіў бы, калі б не ўспомніў, што непадалёк ад вёскі стаіць сцірта саломы. Успомніў — і як на крылах туды паляцеў. Зрабіў норку і залез туды, згарнуўшыся ў клубочак, нібы вожык. I ў сцірце, скажу вам, не соладка. Мышы, здаецца, каля самых вушэй пішчаць. Бяссонне ў іх, ці што? Дый яшчэ такое думаецца: «А калі хто-небудзь прыйдзе салому красці і за нагу мяне схопіць? Я, вядома, толькі адбрыкнуся, а ён са страху самлее. Шкада. Хоць і злодзей, але чалавек». Ляжу, вушы натапырыўшы. Сам не заўважыў, як задрамаў. Усё-ткі стаміўся. Раптам чую праз сон: «Фу-фу-фу...» Лезе штосьці ў маю норку, саломаю шасціць. Ці спалохаўся? He памятаю. Напэўна, не паспеў спалохацца. А тое, нябачнае, усё лезе, лезе, усё бліжэй, бліжэй. Да нагі ліпкім языком дакранулася: «Фу-фу...» He вытрываў, выскачыў са сваёй норкі. Наш сабака Шарык стаіць! Кінуўся да мяне, лашчыцца. Такі радасны, такі вясёлы, быццам яму толькі што далі талерку смачнага супу. А непадалёк... тата. «Вось дзе ты схаваўся!» — прамовіў ён і, узяўшы мяне за руку, павёў дамоў. Так да самай хаты вёў, ні на секунду маю руку не адпускаў. Мабыць, баяўся, што ў лес уцяку. Вядома, чаму цяпер мама з татам расхваляваліся. Ім здаецца, што я зноў нешта падобнае прыдумаў. — He хвалюйцеся, ідзіце. Зараз паснедаю і ўрокі буду вучыць,— сказаў я, каб супакоіць тату і маму. Мама правяла рукою па твары і цяжка ўздыхнула. — Крыху павучыш, а пасля ў донкіхоты пабяжыш? «У донкіхоты...» Прыдумала слоўца! Хто ж запіску на сцяну прыклеіў? Хто? Відаць, нейкі жартаўнік. У кожнай вёсцы ёсць жартаўнікі. — Запіску дзеля жарту павесілі,— прамовіў я.— А вы на мяне наваліліся! — Мы цябе ведаем! — сказаў тата.— Друкаванымі літарамі напісаў, каб па почырку не пазналі. — Сынок, прызнайся,— папрасіла мама.— He муч нас і сябе. Мама і тата мне не вераць! Самыя блізкія людзі. Заслужыў! А калі сказаць, што я напісаў, што проста так, ад няма чаго рабіць — супакояцца? Павінны супакоіцца. — Ведаеце...— пачаў я. — Дзверы насцеж! — пачулася неспадзявана. Бабка Волька ў хату прыйшла. Яна жыве на канцы вёскі. Маленькая, сухенькая, старэнькая, але жвавая, як іртуць. Часта да нас прыходзіць. To просіць тату, каб бульбу дапамог пасадзіць, то каб сена прывёз, то гной з хлява выкінуў. Яе можна зразумець: жыве адна, без мужа, а дзеці, як цяпер часта бывае, па свеце разляцеліся. — Дзверы насцеж! Бяры і вынось з хаты ўсё па парадку,— ушчуваючы, прамовіла бабка Волька. «Праз гэтую запіску, праз гэтага жартаўніка Дон Кіхота мама пра ўсё на свеце забылася,— падумаў я.— Калі б ведаў, хто так жартуе, то паказаў бы дзе ракі зімуюць». Мама ўстала з ложка і звярнулася да бабкі Волькі: — Цётачка, мой Міколка Дон Кіхотам стаў! Глядзіць на бабку Вольку, нібы хоча сто даляраў у яе пазычыць. А тая прыклала руку да вуха і прамовіла: — Што-о? — У донкіхоты запісаўся! — гучна сказаў тата.— Хутка на ўсю вёску нас абняславіць. — Ён? — чамусьці засмяялася бабка Волька. — Ён,— упэўнена прагаварыў тата. Стаю ў трусах і майцы. To на тату, то на маму, то на бабку Вольку спадылба пазіраю. Збоку паглядзець — смешна і пацешна. А мне не да смеху. Трэба неяк ратавацца. — Ведаеце...— зноў пачаў я. А тут певень за акном як закрычыць: «Ку-ка-рэ-ку-у!..» — Міколка, што ты хацеў сказаць? — усклікнула мама. — Ведаеце... «Ку-ка-рэ-ку-у!..» — на ўсё горла завёў певень. У яго са мною нібыта спаборніцтва. — Васіль,— звярнулася мама да таты,— кінь зерня таму гарлапану. Наш Міколка прызнаецца. «Наш Міколка прызнаецца...» Быццам у кабінеце следчага, быццам сапраўды вінаваты. Вось як усё можа павярнуцца. Ірвануўся тата, па зерне пабег, як па снарады ў час бою. Певень жа проста ў акно лезе, крычыць безупынку, як заведзены: — Ку-ка-рэ-ку-у!.. Ку-ка-рэ-ку-у!.. Добра, што тата хутка зерне прынёс, праз акно кінуў, супакоіў яго. — Людзі, што ў вас нарабілася? — пацікавілася бабка Волька. Тата ўзяў у мяне аркуш і гучна прачытаў: — «3 гэтага дня я буду тут, у вёсцы, змагацца са злом за праўду і справядлівасць. Буду абараняць слабых і пакрыўджаных». — Пакрыўджаных! — чамусьці паўтарыла мама. А тата ўзняў угору выцягнуты палец. — Цётка Волька, як вам гэта падабаецца? Наш Міколка будзе змагацца са злом. Быццам у нашай вёсцы зло на зле сядзіць і злом паганяе. Зброя яму спатрэбілася! Узброіцца і па вёсцы стане хадзіць. Адну дубальтоўку за плечы павесіць, другую на грудзі. He падступішся да яго. Бабка Волька нечакана зайшлася ад смеху. Авой, Васілька! Нездарма кажуць: у страху вочы вялікія. У сям’і ўсяго бывае. Бачу, што твой Міколка зусім цябе перапалохаў. А ён жа і блыху не пакрыўдзіць. «Блыху не пакрыўдзіць...» Пагадзіцеся: не зусім добрае параўнанне знайшла бабка Волька. Магла б далікатней сказаць. Я расправіў плечы. — Ды я, ды я!.. — Сціхні, сціхні! — замахала рукамі бабка Волька.— Ведаю, хто напісаў. — Хто? — усклікнулі мы з татам і мамай. — Мой кватарант. — Хіба ў вас ёсць кватарант? — не паверыў тата. — Учора загадчык участка прывёз. Так прасіў, так прасіў, каб узяла!.. — Хто ж ён? — пацікавілася мама. — На трактарыста вучыцца. У нашу вёску на практыку прыслалі. Учора цэлы вечар гэткія пісулькі складаў. Мне чытаў. А досвіткам пабег і парасклейваў дзеля забаўкі. A потым загадчык участка ў хату заявіўся. Лаяўся!.. Майго