КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
— Спадабаліся! — дружна закрычалі яны. Алік тупнуў нагою. — Акыш! Малыя сціхлі, моўчкі пазіраюць на яго. — Я два разы не люблю паўтараць. Акыш! He блытайцеся пад нагамі!.. Малыя адбегліся, спыніліся воддаль. Алік глянуў на мяне і працадзіў праз зубы: — А ты, Санча Панса, чаго стаіш? Акыш! Прывык горлам браць. Хіба дасі рады такому, як ён? Я апусціў галаву і падышоў да дзяцей. Алік у Стасіка і Валіка пачаў дапытвацца: — I вам спадабалася? — He ведаю,— разгубіўся Стасік. А Валік адказаў: — Добрыя лялькі Дон Кіхот зрабіў. Асабліва Несцерку. — Лялечкі падабаюцца? Малым дзеткам з лялечкамі пагуляць захацелася! Сёння ж у краме куплю.— Алік злез з матацыкла, адкінуў сядзенне і дастаў бутэльку. «У бутэльцы бензін!» — тахнула ў галаве. Я не ведаў, што ён думае рабіць, але прадчуваў нешта нядобрае. Алік працягнуў бутэльку Стасіку. — Бяры! Стасік адступіўся назад. — Навошта? — Бяры! Два разы не люблю паўтараць. Стасік абедзвюма рукамі ўзяў бутэльку. Трымае перад сабою, нібы гранату. Алік тым часам выняў з кішэні запалкі і працягнуў іх Валіку. — Бяры! Валік паглядзеў на яго як баран на новыя вароты. — Можа, не трэба? — Бяры! Лялькі кінеш на дэкарацыю. Я ступіў наперад. А ногі як здранцвелыя. He, не змагу перашкодзіць. Дон Кіхот змог бы, а я не змагу... — Палівай бензінам! — крыкнуў Алік. Я сеў на траву і закрыў рукамі вочы. Кідай запалку!.. Адыдзіся, бо згарыш, дурань! Устаць? Кінуцца на іх? He змагу. Дый позна. Позна ўжо... — Дзядулю спалілі! — заплакаў нехта з малых. «Дзядулю спалілі»... Несцерку. Я на секунду расплюшчыў вочы. Гарыць зыркае полымя. Алік, Стасік і Валік садзяцца на матацыкл. Алік усміхнуўся. Мароз прабег па маёй скуры... Я плакаў і ад болю, і ад бяссілля, і ад сораму. Ведаў, што гэты плач назаўжды застанецца ў маёй памяці... Спалілі Несцерку, селяніна, у якога саламяны брыль, вышываная кашуля, рудыя вусы, вочы з хітрынкаю. Усё згарэла. Усё-ўсё. I вышываная кашуля, і доўгі каптан, і торба — ягоная спадарожніца. Нічога не засталося. Я плакаў, плакаў несціхана. Ачуўся, калі да маёй галавы хтосьці дакрануўся. Падняў вочы — Дон Кіхот каля мяне стаіць. — Яны Несцерку спалілі! — сказаў я праз плач. — Ведаю! — нейкім каменным голасам вымавіў Дон Кіхот.— He плач! Мы будзем змагацца. Я выцер слёзы. — Дон Кіхот, што табе з дзяцінства найбольш запомнілася? — Што? — Дон Кіхот глядзеў кудысьці ўдалячынь. — Што? — паўтарыў я. — Цяпло суніц. — Цяпло суніц? — Але, цяпло суніц. Ты аднаго разу пытаўся, як я стаў такі. Тады не ўсё расказаў Цяпер хочаш паслухаць? — Хачу,— прамовіў я. Во што апавёў мне Дон Кіхот. Цяпло СУНІЦ Колы павольна перамолваюць сухую, выезджаную каляіну, падбіраючы пад сябе затоеную ў маўклівасці лясную дарогу. Усё жывое зашылася ў цень, толькі авадні не даюць спакою. Як ашалелыя, носяцца ў паветры, хмараю апускаюцца на бліскучую спіну Гнядога, на ногі, лезуць у вочы. Дзяніска сядзіць высока на сене. Яму добра відаць, як конь у адчаі адмахваецца хвастом, касавурыць слязлівыя вочы. — Каб на вас немач, ненажэрныя! — часам усклікае бацька, спрабуючы адагнаць аваднёў альховаю галінаю, лісце на якой, нядаўна зялёнае, сакавітае, на вачах звяла, страціла сваю жывую пругкасць. Як ні ўвіхаецца бацька, цяжка яму ўратаваць Гнядога. Дзяніску шкада і каня, і бацьку, які ўжо каля гадзіны тупае спякотаю за возам. Удвух, вядома, было б лягчэй бараніцца ад аваднёў, ды вельмі ж добра прымасціўся на сене. Злазіць з воза і таптаць босымі нагамі гарачы пясок не дужа хочацца. — Тата, а мо дапамагчы табе? — усё ж не вытрымаў, спытаў хлопчык, зірнуўшы на бацьку з воза. — He трэба,— махнуў рукою бацька. А сонца паліць, перасохла ў горле, мучыць смага. Маці, выпраўляючы іх на сенажаць, наліла трохлітровы слоік вады, але там яны да кропелькі асушылі яго. — Піць захацеў? — заўважыў бацька.— Пацярпі крыху. Хутка нап’ешся з ляснога ручая. Калі глядзець згары, бацька здаецца малым, нязграбным. Дзяніска бачыць яго прапыленыя, цяжкія кірзавікі і дзіву даецца, што бацька можа мераць імі дарогу, што яму зусім не хочацца залезці на воз, на мяккае сена. Калі шчыра прызнацца, Дзяніска хацеў бы бачыць свайго бацьку не гэткім. Вунь у іншых бацькі на трактарах, грузавіках працуюць, а ягоны, апрача лейцаў, ніводнага разу нічым і не кіраваў. Хаця б матацыкл прыдбаў. Тады і Дзяніска, з гонарам гледзячы на сяброў, пракаціўся б вуліцаю. Спытаў неяк пра гэта Дзяніска, а бацька сказаў яму: — Мне матацыкл не даспадобы. Ты вучыся добра. Табе і куплю. He хутка яшчэ тое будзе. Але Дзяніска верыць, што бацька стрымае слова, бо, як кажа маці, на чым ён стаіць, з таго не сыдзе. Так і вясною было. Грушу-дзічку, якая за прыгуменнем на мяжы расла, у гародчык перасадзіў. Паўдня выкопваў, бо ў сілу ўвабралася, паспела добра ўкараніцца. Потым у гародчыку да поўначы яму капаў. Маці падыходзіла колькі разоў, прасіла: «Пакінь. Трускалкі загубіш». Бацька ж казаў упарта: «Там межы заворваць будуць. Прападзе груша». I суседзі, прыходзячы, на яму дзівіліся: «Ці не намерыўся ты, Іван, сюды бульбу сыпаць?» А бацька шпурляў моўчкі зямлю ім пад ногі. I Дзяніска таксама побач круціўся, пакуль маці ў хату не загнала. Карцела спытаць, чаму добрую садавіну бацька тут не пасадзіць, ды пабаяўся, што ўгневае. Калёсы ж, як цягавіты працаўнік, тым часам адольваюць нялёгкія метры дарогі. Дзяніска паглядае на кучаравы бярэзнік, праз які пралягла высакавольтавая лінія. Крайнюю апору шапкаю пакрыла буслінае гняздо. Самога бусла, праўда, не відаць. Дый дзіва было б, каб сядзеў тут спякотаю. «Вух, вух!» — нечакана данесліся два выбухі. За імі — яшчэ два і, счакаўшы, зноў некалькі. — Каб дажджу не было,— выказвае ўголас Дзяніска трывожную думку. — Гэх ты,— пасмейваецца бацька,— хіба не разабраўся, што карчы рвуць? Дарога ўжо спадае ў нізіну. Паабапал стаяць, дружна пабраўшыся адна за другую, разгалістыя камлюкаватыя яліны. Сям-там між іх, заціснутыя, адзінока гараць свечкамі каржакаватыя, у плямінах счарнелай кары бярозы. «Дзінь-дзінь, дзінь-дзінь!» — весела будзячы лясную дрымоту, зазвінелі цуглі. — Тпру-у-у! — нацягвае лейцы бацька і, наматаўшы іх за хваінку, што прыткнулася да дарогі, выстаўляе рукі і кажа: — Скачы жвавей. Лясной вады пакаштуеш, а заадно і падсілкуемся. Дзяніска забірае сетку-клумачак, куды маці напакавала сняданак, і нехаця спаўзае з воза. У целе млявасць, якая звычайна бывае пасля неспакойнага сну, і няма аніякага жадання ісці куды. — He раскісай, мужчына! — падбадзёрвае бацька, апускаючы Дзяніску на зямлю. Ледзь прыкметная сцяжынка, аббягаючы стромкія дрэвы, бухматыя лазнякі, вядзе за сабою ў лясную глыб. Праз які дзясятак крокаў бацька, неспадзявана для Дзяніскі, кленчыць каля купкі кветак. — Ты нічога не заўважаеш? — пытаецца ён, не адрываючы ад кветак позірку. Дзяніска стаіць воддаль. За цалюткае лета паспеў наглядзецца на кветкі. — Хіба не бачыш пчолку? — зноў турбуе бацькаў устрывожаны голас. Перасільваючы млявасць, Дзяніска ступае на крок бліжэй. Сапраўды, на жаўтаватай, прыплюснутай да зямлі кветачцы, прымасцілася пчолка, нямоглая, з натапыранымі крыльцамі. Здаецца, ледзьве трымаючыся на гэтым жаўтаватым вяночку, яна чарапахаю паўзе ўкруга. Часам спыняецца, нібы прынюхваючыся. Ды гэты вяночак ёй, відаць, не даспадобы. Узмахнула крыльцамі і пераскочыла на другі. — Э-э-эх! — працягла ўздыхае бацька. I гэтае «э-э-эх» вырываецца нечакана, як сонны дзіцячы крык. Тут перапляліся разам і невыказная турбота, і адчай, што палоніць душу тады, калі ўсё ідзе насуперак тваім жаданням. Вочы ў бацькі затканы смуткам і, перш чым адысці ад гэтай адзінокай пчолкі, ён глядзіць на Дзяніску, быццам чакаючы якое спагады. — Пажывы знайсці не можа. Кветка і тая без дажджу гіне,— ціха шэпча ён. Чым далей ад дарогі, тым болей аддае вільгаццю, прахалодаю. — I дзе ж тая рачулка? — пакутуе ад нецярплівасці Дзяніска. А яна, схаваная ў густым арэшніку, выбліснула неспадзявана, зачараваўшы міжволі пагляд. Праўда, невялічкая. Разагнаўшыся дык і пераскочыць можна. Вады недзе па калена, але чыстая, нават бачны жучок, што стаіўся каля гнілушкі, абведзенай зялёнаю раскаю. Крыху воддаль прабег даўганогі павучок, пакінуўшы на момант рабацінне-дарожку. Далей копкаю сена высіцца невысокі зруб. Бярвенні, счарнелыя ад дажджоў, дбайнаю рукою шчыльна прыгнаны адно да другога. Зверху прыціснула яго да зямлі накрыўка. Крайняя дошка, нядаўна даточаная, бліскаціць габляванаю навізною. — Тут і прыпынімся,— з палёгкаю ўздыхае бацька, кіруючыся да зруба. — Стой! Назад! Узарвешся! — пачуўся гучны крык. Бацька, які ішоў наперадзе, застыў ад неспадзеўкі. — Кладзіцеся!.. Зруб!.. Узарвецца!.. Перш чым Дзяніска паспеў разгледзець бікфордаў шнур, які гадзюкаю стаіўся пад счарнелымі бярвеннямі і там дыміўся, тлеючы, са злосным шыпеннем, бацька знячэўку тузануў яго за плячо: «Не падыходзь!», а сам кінуўся да зруба, ірвануў шнур... «Тол закладзены»,— дайшло да Дзяніскі. 3 прыбярэжнага алешніку выйшлі два маладыя хлопцы. Адзін высокі, кучаравы, другі менш зграбны. «Тыя, што карчы рвуць»,— мільганула думка. — Крычу, а ты лезеш. Жыць надакучыла? — працадзіў праз зубы кучаравы, нядобра зіркаючы на бацьку. — А ты, паганец, што сярод белага дня вырабляеш? У міліцыю захацеў? — бацькаў твар збялеў, ніжняя губа дрыжыць ад гневу. Кучаравы, відаць, узяў сябе ў рукі, сказаў наўмысна абыякава: — Гэтае дапатопнае стварэнне ў паветра хацелі пусціць. Было б чаго сварыцца. — У паветра?.. Чаму?.. Перад законам адкажаш! — бацьку не хапала слоў, не хапала паветра, і ён задыхаўся. — Ты нас, дзядзька, не палохай законам. Мы яго і самі добра вывучылі. Ніхто за такую старызну цягаць не будзе. Інакш мы не збіраліся б пускаць яе ў паветра. Дый не тваё яно, нічыйнае, можна сказаць, і ты нам не ўказ. — He ўказ? Нічыйнае? Ёсць закон! — Бацька схапіў за грудзі кучаравага. Спрытна выслізнуўшы з бацькавых рук, кучаравы з сілаю штурхануў бацьку, і той, падаўшыся назад, асеў на зямлю. — Ану іх, не звязвайся! — Пацягнуў кучаравага за руку другі хлопец. Таропка збочыўшы ў кусты, праз хвіліну яны схаваліся ў гушчары. На душы ў Дзяніскі разгубленасць, а вочы, дагэтуль сухія, дапытлівыя, цяпер — два салёныя маленькія азярцы — з жалем пазіраюць на бацьку.