Мой сябар Дон Кіхот
Аляксей Якімовіч
Выдавец: Мастацкая літаратура
Памер: 333с.
Мінск 2018
— He буду,— паабяцаў Андрэйка.— Маме не скажаш?
— He скажу. He бойся.
— Я паляцеў! — усміхнуўся Андрэйка і пабег, падскокваючы.
Усё-такі яны: Стасік, Валік і Алік. Нягоднікі! Што ў іх цяпер на душы? Няўжо кошкі не скрабуць?
Апусціўшы галаву, я паволі цягнуўся вуліцай.
— Санча Панса, ау! — раптам данёсся да мяне вокліч.
Я ўзняў галаву. Стасік стаіць, лёгкі на ўспамін. Быццам з-пад зямлі выскачыў. Глядзіць нахабна, хвігай носа не дастаць.
— Санча Панса, чаму ты такі перапалоханы? Ці не ад страляніны нядаўняй?
Цвіце, свеціцца. Трымае хвост трубою.
— He твайго носа палоса! — з выклікам прамовіў я.
Стасік ступіў на крок бліжэй. Вочы халодныя, працінае, нібы вострымі льдзінкамі.
— Несцерку сустрэнеш — прывітанне перадай!
— Якога Несцерку? — не зразумеў я.
— Дон Кіхота. Твайго начальніка.
Я адступіўся.
— Ён мне не начальнік.
Стасік патрос кулаком перад самым маім тварам.
— I чаго ты выслужваешся перад ім? Ты, ты!..
Я не вытрываў і на ўсю вуліцу гукнуў:
— Чаго тыкаешся? Я з табою свіней не пасвіў. Ён табе што-небудзь кепскае зрабіў? Ён вораг табе? Вораг?
Стасік, відаць, спалохаўся, бо азірнуўся.
— Трымай язык за зубамі. Я цябе папярэдзіў. Блін зраблю. Запомні!
Баюся цябе, як воўк ягняці! — ледзь раскрываючы вусны, прашаптаў я.
Стасік засунуў рукі ў кішэні, павярнуўся і пайшоў, задраўшы галаву.
Я паглядзеў яму ўслед і прагаварыў:
— He дарую!
Помста
Як я вырашыў адпомсціць Стасіку, Валіку і Аліку? Ведаў, што ў суботу яны начуюць у Аліка на гарышчы, на сене спяць. А ў нашай школе ў кабінеце біялогіі ёсць шкілет чалавека. Яго ўвечары задумаў паставіць у Аліка на гарышчы. Яны палезуць на гарышча, а там — шкілет. Перапалохаюцца, немаведама што ім здасца. Няхай згадаюць страляніну ў хаце, няхай успомняць і пра Несцерку, і пра мех ячменю. Няхай падрыжаць. Потым, канечне, шкілет у школу занясу. Але як вынесці яго са школы?
He папросіш жа ў дырэктара: «Дайце, калі ласка, на адну ноч ваш шкілет». Можна геаграфічную карту папрасіць, нават глобус. А шкілет? Яго, відаць, за ўсю гісторыю школы ніводнаму вучню не давалі на дом. Што заставалася зрабіць? Самому ўзяць. Так, каб не бачылі. У меху прынесці.
Я прыйшоў дадому і стаў шукаць мех. У адрыне ўсё перарыў, нават у хаце. Ёсць мяхі, ды невялікія, на пяцьдзясят кілаграмаў. У такія шкілет не ўлезе. Нарэшце ў каморку зазірнуў. I адразу пашанцавала. За куфрам, які калісьці вынеслі з хаты, убачыў вялікі белы мех з зялёнымі палоскамі. Яго, відаць, мама пашыла. Пасля кінула і забылася.
Я згарнуў мех, узяў пад паху і пацёпкаў у школу. Нязвыклая цішыня ў школе. Толькі цётка Ганна калідор швабраю старанна шаруе.
— Добры дзень,— прывітаўся, хоць сёння ёй вочы прамазоліў.
— Настаўнікі даўно дома, а яны ўсё ходзяць! — незычліва прамовіла цётка Ганна.
«Настаўнікі даўно дома...» Мне гэта якраз і трэба. Як жа забраць шкілет чалавека? Сказаць цётцы Ганне, што біялагічка папрасіла, каб ёй прынёс? А ці паверыць? Магчыма, паверыць, а магчыма, і не. Яшчэ патэлефануе біялагічцы, запытаецца.
Што ж прыдумаць? Што?.. Цётка Ганна хутка памые калідор, замкне дзверы і дахаты пойдзе. Тады ўсё прапала.
— Чаму ты з мехам прыйшоў? — зірнула на мяне цётка Ганна.
Я разгубіўся.
— Лопуху трусам хачу нарваць.
— Цэлы мех?
— Прывык у мех рваць.
— Дык ірві на двары. Чаго па школе поўзаеш? Тут лопух не расце.
— Ваш... Ваш Андрэйка плача! — вырвалася ў мяне. Відаць, таму, што часта бачыў, як сырасць разводзіць гэты хлопчык. Адклалася ў галаве.
— Мой Андрэйка плача?
— Плача, як бабёр. На выгане.
Праўду кажуць: калі пачаў хлусіць, то ўжо не спынішся. Вось і ў мяне цяпер. Словы з рота нібы самі сабою вылятаюць. Нібыта хто за язык цягне.
— Плача. Яго, напэўна, пакрыўдзілі. Можа, пабілі.
— Ён, злыдзень, заўсёды плача, калі што-небудзь кепскае зробіць. Ратуецца слязьмі!
— Відаць, ратуецца,— пагадзіўся я.— Моцна плача!
— Пабягу! Пагляджу! Спакою не дае. Яму хоць галаву прабі, а ён усё роўна сваё права будзе правіць.
Цётка Ганна выбегла са школы. А я, азірнуўшыся, як злодзей, у кабінет біялогіі шмыгануў. Паваліў шкілет на падлогу — і ў мех. Ногі ўлезлі, а рукі... To правая, то левая не лезе. Разагнуўся на хвілінку. Ну й змакрэў! Відаць, больш, чым тады, калі на возіку ячмень вёз. Змахнуў з ілба пот і зноў за сваю працу ўзяўся. Нарэшце ўмясціў шкілет, закінуў мех за плечы і з усіх ног на двор. Выскачыў на вуліцу і трушком-трушком.
— Міколка, пачакай! — пачулася ззаду.
Ад страху здалося, што нехта з настаўнікаў даганяе. Я шпарчэй прыпусціў. Як там кажуць? Горш, калі баішся: і ліха не мінеш, і надрыжышся. Так і ў мяне выйшла.
— Міколка, пачакай! Куды ляціш?
Азірнуўся — дзядзька Тодар, загадчык вытворчага ўчастка, на возе едзе, гнядога коніка паганяючы.
— Тпру-у-у! — спыніўся каля мяне.— Залазь на воз.
— На сваіх двух прайдуся,— пакруціў я галавой.— Вам, мабыць, на поле трэба?
— Дадому еду,— весела сказаў дзядзька Тодар.— Па дарозе нам. Сядай. Падвязу.
«Сядай. Падвязу...» Залезь — пачне распытваць. Што? Адкуль? Куды? Дарослыя гэта любяць. Але здзівіцца, калі
не сяду. Як у нас разважаюць? Ісці добра, а ехаць яшчэ лепей.
— Сядай! Чаго топчашся?
Уздыхнуўшы, я паклаў мех са шкілетам ззаду, а сам сеў каля дзядзькі Тодара.
— Но! — махнуў пугаю дзядзька Тодар і пачаў: — Міколка, што табе такое вялікае ў школе далі?
Як жа змахляваць, каб паверыў? Цяжка, вой як цяжка махляваць!
— Што ў меху? Пахваліся.
— Робат,— сказаў я і павесялеў.
— Робат? Сапраўдны?
— Сапраўдны. Мы яго ў школе зрабілі. Ды не вельмі... He вельмі слухаецца нас. Гэтыя, як іх... каманды не жадае выконваць. Настаўнікі папрасілі, каб падвінціў.
— Падкруціў? — паправіў мяне дзядзька Тодар.
— Але, падкруціў. Розныя гайкі каб падкруціў.
Лепей не казаў бы, што робат у меху ляжыць. Зарупіла дзядзьку Тодару паглядзець, які ён, гэты робат.
— Міколка, пакажы!
— Па тэлевізары часта паказваюць. Хіба не бачылі? — сказаў я дапытліваму загадчыку ўчастка.
А ён мне ў адказ:
— Па тэлевізары чужыя паказваюць, а тут, можна сказаць, свой. Пакажы! Чаго нос задзіраеш?
He, не адчэпіцца. Вунь як вочы гараць! I сам аж трымціць, аж падскоквае. Нічога не зробіш. Трэба паказваць.
Я крыху расхінуў мех.
— Дзівіцеся.
— Лысы! — усклікнуў дзядзька Тодар.
— А як жа! — прамовіў я.— У робатаў валасы не растуць.
— У такога яны ніколі не вырастуць,— скрывіўся дзядзька Тодар.— Міколка, болей не паказвай яго, бо конь спалохаецца, панясе.
Далей дзядзька Тодар ехаў моўчкі. Hi слова не сказаў.
— Тпру! — спыніў каня каля нашай хаты.— Злазь, Міколка. I свайго робата хутчэй забірай.
Я саскочыў з воза і закінуў мех за плечы. Але ў гэты дзень мне не вельмі шанцавала. Як знарок, мама з хаты выйшла.
Маруся, твой Міколка робата са школы прынёс! — паведаміў ёй загадчык участка.
— Якога робата?
— Лысага. Но-о-о! — свіснуў пугай дзядзька Тодар.
Мінуўшы хату, я рвануў у адрыну. Думаў, што схаваюся. Але мама мяне і там знайшла.
— Міколка, якога робата ты прынёс?
Зараз і яна пачне: «Пакажы. Пакажы, не хавай». Як у ваду глядзеў.
— Міколка, пакажы. He хавай у меху.
— Мама, не трэба. Спалохаешся, калі пакажу,— ледзь чутна прагаварыў я.
— Пакажы. He спалохаюся.
— Мо не трэба?
— Пакажы!
Я паставіў шкілет чалавека на ногі, прыхінуў да сцяны і сцягнуў мех.
— Авой! — войкнула мама, закрыўшы твар рукамі.
Спалохалася. Яшчэ не цёмна, а спалохалася. Што калі Алік, Стасік і Валік увечары ўбачаць гэтае страшыдла? Відаць, адзін за адным пападаюць з лесвіцы, як даміно.
— Міколка, што гэта?
— Шкілет чалавека. Ты не бойся,— супакоіў я маму.— Яго першакласнікі паламалі, а настаўніца папрасіла мяне, каб адрамантаваў.
— Міколка, у школе яго рамантуйце,— прагаварыла мама і пайшла на двор.
А ў мяне на душы стала цяжка. Я сеў на парог і заплакаў. Гарачыя слёзы цяклі па шчоках, спаўзалі на падбародак. Я выціраў іх рукамі, а яны ўсё цяклі. Няма з каго спаганяць, калі сам вінаваты. Горка было мне. Я ж ніколі не
хлусіў гэтулькі, як сёння. Усім-усім, каго ні сустрэў. Горка, цяжка... Раз няпраўда ці ашука, а сумленню на век мука.
Доўга сядзеў і плакаў. А ўвечары... Увечары закінуў мех са шкілетам за плечы і агародамі панёс да Аліка.
СпРЭЧКА 3 ДОН КІХОТАМ
Гэтым вечарам я здзейсніў задуманае. Але асаблівай радасці не адчуваў. А вось выказацца хацелася. Вельмі доўга насіў у сабе тое, што было на душы. Я пайшоў да Дон Кіхота. Убачыўшы мяне, ён, як заўсёды, радасна ўсклікнуў:
— А-а, Санча Панса!
— Выйдзем на хвілінку,— папрасіў я.
— Пачакай, пачакай! — замітусіўся Дон Кіхот.
Ён адчыніў шуфляду і... дастаў Несцерку. Саламяны брыль, вышываная кашуля, доўгі каптан, торба праз плячо, рудыя вусы, вочы з хітрынкаю. На якую секунду падумалася, што Несцерка не гарэў, абліты бензінам, што цэлы застаўся. Але я адагнаў гэтую думку. Цудаў, як вядома, не бывае.
— Новага Несцерку зрабіў? — запытаўся.
Бровы ў Дон Кіхота сышліся на пераноссі.
— Чаму новага? Несцерка жывы і будзе жыць, пакуль мы ўсе жывём.
Так, будзе жыць. У легендах, у паданнях. У маёй душы. У душы Дон Кіхота. Мы пранясём яго, зберажом, як людзі некалі зберагалі агонь, той маленькі вугольчык, які, разгараючыся, даваў цяпло.
— Доўга стараўся?
— Стараўся! — прамовіў Дон Кіхот.— У нас неўзабаве будзе свая батлейка. Цяпер нам не толькі інтэрмедыі, але і цэлыя п’есы патрэбныя. Дапаможаш напісаць?
— Выйдзем на хвілінку,— у другі раз папрасіў я.
— Нешта па сакрэце скажаш? — здагадаўся Дон Кіхот.— Тут кажы, не бойся. Бабка Волька да суседзяў пайшла.
Я сеў на табурэтку.
— Можна і тут.
— Ну, ну,— падахвоціў мяне Дон Кіхот.
— Ведаеш,— пачаў я,— быць бычку на лычку, а кароўцы на вяроўцы.
— Што? — наставіў вуха Дон Кіхот.
— Сёння Аліку, Валіку і Стасіку бокам нахабства вылезе. Ад страху заікамі стануць.
— Чаму?
— Я да Аліка на гарышча шкілет зацягнуў. Яны палезуць на гарышча, а перад імі шкілет, быццам прывід. Як мяркуеш, спалохаюцца?
— Які шкілет? Дзе ты яго выкапаў? — скорагаворкаю прагаварыў Дон Кіхот.
— Шкілет чалавека,— усміхнуўся я.— У школе ўзяў, у кабінеце біялогіі. Нядаўна на гарышча да Аліка зацягнуў. Там Алік, Стасік і Валік кожную суботу начуюць.
Дон Кіхот схапіў мяне за плячо.
— He жартуеш? He хлусіш?
КНІГІ ОНЛАЙН
