КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
Бацька падышоў да Дзяніскі і сваёю заскарузлаю, патрэсканаю далонню пагладзіў яго непадатлівы віхор. — Супакойся, Дзяніска.— I, хітра прыжмурыўшыся, засмяяўся: — Такі ж выйгралі мы бітву. Уцяклі яны, спалохаліся. Дык падсілкуемся, адзначым перамогу.— I смех яго, бездакорна чысты, звонкім рэхам азваўся ў Дзяніскавай душы. Бацька прыносіць аднекуль берасцяны кубак. Зачарпнуўшы да краёў, працягвае Дзяніску. — Пі! Чысцейшай, як тут, не знойдзеш. Нягледзячы на тое, што вада сцюдзёная, аж зубы заходзяцца, Дзяніска п’е прагна, не адрываючыся, і размяклае, стомленае цела ажывае, поўніцца сілаю. За ім п’е бацька, спакваля, не спяшаючыся, быццам робіць якую важную справу, толькі дробна, хутчэй за ўсё ад перажытага, дрыжаць кончыкі пальцаў. — Пакажы, Дзяніска, што маці для нас падрыхтавала,— далонню выцершы вусны, звяртаецца бацька, і сам, відаць, задаволены. Невялічкія, таўсматыя, як адзін, агуркі, у карычневых прожылках скрылікі сала, нарэзаны роўнымі лустачкамі хлеб — усё гэта бацька парадкуе на разасланую газету. Дзяніска, як і бацька, кладзе скрылікі сала на хлеб і есць з агурком. А высокая, парыжэлая на сонцы трава — пяшчотныя сястрыччыны пасмы — лашчыць вуха, і хацелася б так доўга ляжаць, нікуды не адыходзячы, ні пра што не думаючы. — Ты, Дзяніска, не ведаеш, чаму я дзічку ў агародчык перанёс,— раптоўна заводзіць гаворку бацька.— I маці не ведае. А яе мы з дзедам тваім на прыгуменні садзілі. Слабы ўжо ён быў. Кажа: «Хутка ўнучак падрасце, няхай ласуецца грушамі. Яны хоць і дзічкі, але не ад’есціся, як у сене паляжаць». Мудры быў твой дзед, Дзяніска. Вядома, культурная груша альбо яблык смачнейшыя. А з’еў, дык і забыўся. А дзічкі — зусім не тое. I на дрэве сядзяць як не да зімы, бы чакаюць, пакуль уся астатняя садавіна не з’есца. Там былі і яблыкі, там і грушы, там і слівы розныя. I ўсё смакам вабіць. Дык хіба выбераш што, ацэніш, як трэба. A дзічка — яна адна. Ды адразу, з налёту, яе не з’ясі. Яшчэ клопат патрэбны. Свежага сена падбярэш, пакладзеш туды грушы, у дзень па дзесяць разоў наведвацца станеш, на смак спрабаваць. А ці кепска пад такой грушай на лаўцы ў цяньку пасядзець? Тут і ўнукі сядзець будуць, пацікавіцца каторы, хто пасадзіў яе. А мне тут: «Хай карчуюць. He будзе страты». I тыя,— бацька з агідаю сплюнуў,— думаюць, што, разваліўшы зруб, нікому ад таго страты не прынясуць, бо, па-іхняму, нічыйны ён, нейтральны, гэта значыць. Маладыя, не разумеюць таго, што зруб здавён людскімі рукамі збудаваны і беражэцца рукамі людскімі. Яны, рукі, не для глуму дадзены. I той, хто зруб тут ставіў, можа, тое і нам падказаць хацеў. Дзяды нашы закону не ведалі, а мудра судзілі. Ды ці ёсць на зямлі што нічыйнае? Нават пустка і тая сваё прызначэнне мае. Значыць, патрэбны некаму і рачулка, і дзічка, і ягада, што каля рачулкі расце. Падняўшыся, бацька сарваў некалькі суніц-пацерак, што грэліся побач на сонцы, падаў Дзяніску: — Пакаштуй. Дзяніска моўчкі ўзяў спелыя ягады. — Заседзеліся мы, Гняды ўжо зачакаўся. У дарогу пара, а яна ў нас з табою нялёгкая,— ціха сказаў бацька і рушыў сцяжынкаю. Ідзе ён спаважна, па-гаспадарску, а за ім Дзяніска басанож крочыць. У роце растаюць прагрэтыя суніцы. I доўга яшчэ, едучы на возе, а, магчыма, і не толькі едучы на возе, будзе адчуваць ён іх цяпло, аддадзенае ці то шчодрым сонцам, ці то бацькавай напрацаванай далонню. Мех ЯЧМЕНЮ Увечары мама сказала мне: — Міколка, збегай да бабкі Волькі. Яна сёння ў горад ездзіла. Прасіла яе, каб нам бутэльку алею купіла. Забяры. Вядома, не хацелася бегчы да бабкі Волькі. Вось-вось цікавы фільм пачнецца. — У сваёй краме не маглі купіць? — заенчыў я. — Няма ў сваёй краме. Разабралі! — Заўтра збегаю! — А есці і сёння хочаш? — заявіла мне мама. — Мне алей не патрэбны,— адказаў я. — Табе нічога, акрамя танцаў, не патрэбна! — накінулася на мяне мама. «Нічога, акрамя танцаў, не патрэбна...» Быццам я кожны дзень на танцы хаджу. Знайшла танцора! Што ж, лепей прамаўчаць. Пачні спрачацца — такое пачуеш, што вушы звянуць. Дарослым заўсёды ёсць што сказаць. Я схапіў шапку і выскачыў з хаты. Цішыня на вуліцы. Толькі на балоце жабы крумкаюць ды за вёскай трактар тарахціць. Дон Кіхот працуе, ячмень перасейвае там, дзе вымак. Цяжка яму цяпер. Спалілі і Несцерку, і дэкарацыю. Пад дых Алік даў. Хоча, каб усе пад ягоную дудку скакалі. He супакоіцца, пакуль Дон Кіхота з вёскі не выжыве. Дон Кіхот яму што бяльмо на вачах. Я выйшаў на вуліцу. Каля плота, бачу, цёмныя постаці сунуцца. Прыгледзеўся: Алік і ягоныя ад’ютанты — Стасік і Валік! Мне з імі лепей не сустракацца. Яны скоса ў мой бок пазіраюць. Чаго добрага, дадуць па карку. Хіба будзеш скардзіцца? Прысеў у весніцах, пазіраю. А неразлучныя сябрукі ўтрох Алікаў матацыкл пхаюць. Наперадзе — Алік, ззаду — Стасік і Валік. Чаму ж яны не едуць на матацыкле, а пхаюць яго? Алік бензін эканоміць? He з эканомных ён. Здараецца, цэлы дзень па вёсцы гойсае. Сапсаваўся матацыкл? Магчыма. Але ж Алікаў дом ззаду застаўся. Калі б сапсаваўся, то дадому завёў бы. Я прыўзняўся і ўбачыў, што на багажніку матацыкла ляжыць мех. Што ж яны вязуць у меху? — Цяжка. Стаміўся! — пачуўся Стасікаў голас. — I з мяне пот градам коціцца. Хоць вядро падстаўляй,— азваўся Валік. — Перакурым! — прапанаваў Алік. Якраз насупраць весніц спынілася гэтая вясёлая кампанія. У мяне кроў прыліла да твару. Я імгненна апусціўся, нібы зверху па шапцы стукнулі. Алік дастаў цыгарэты. — Закурвайце, хлопцы. Мне не шкада. Закурылі. Мігцяць агеньчыкі ў цемры. — Дарагія цыгарэты! Такія не кожны купіць,— прамовіў Алік. — Ага! — падаў голас Валік.— У мяне аж у галаве закруцілася, як зацягнуўся. — Ты мацней, на поўны рот! — зарагатаў Алік. — Я стараюся, цягну, каб быў поўны рот. — I я стараюся! — пахваліўся Стасік. Некалькі хвілін яны маўчалі. Толькі агеньчыкі гарэлі, разгараліся. «Эй, табакуры! На адным сонцы анучы сушылі?» — ледзь не крыкнуў я. Ды стрымаўся. Вушэй пашкадаваў. — Гэты Дон Кіхот усюды свой нос суне,— парушыў маўчанне Стасік. — У кожную шчыліну лезе,— дадаў Валік і, нібы стогадовы дзед, закашляўся: — Кхі-кхі-кхі, кхі-кхі-кхі... — У горле дзярэ? — зарагатаў Алік. — Дзярэ, халера на яго! — Перадзярэ, не хвалюйся. А гэтага Дон Кіхота мы навучым, як на сабак брахаць. Заўтра як міленькага ў міліцыю павалакуць. Перакурылі? Ну, паехалі. Хопіць мазоліць языкі. «Заўтра як міленькага ў міліцыю павалакуць...» Выходзіць, плятуць павуціну. Нездарма матацыкл не заводзяць. He здагадваецца Дон Кіхот, што заварваецца каша. Што ж рабіць? Павярнуцца і пабегчы? Мая хата з краю? Заўтра згару ад сораму. Годзе іх баяцца. Трэба зблытаць ім карты. «Наперад, Санча Панса! He бойся!» — падахвоціў сам сябе. Ціснучыся да плота, я пайшоў за Стасікам, Валікам і Алікам. Неразлучная тройца спынілася каля хаты бабкі Волькі. Ціха, без слоў знялі з багажніка мех і панеслі. Куды ж панясуць? Няўжо ў хату? He. Мінулі хату, панеслі далей, туды, дзе хлеў, дзе адрына. Я перабег праз вуліцу, і, прыгнуўшыся, стаў каля плота. Вачэй не спускаю з неразлучнай тройцы. Адчынілі дзверы і кінулі мех у адрыну. Павярнуліся і, нібы здані, назад сунуцца. Я ўпаў на жывот і запоўз пад лаўку. Ляжу ні жывы ні мёртвы. Крокі бліжэй, бліжэй... — Аж у горле перасохла! — здаецца, над самаю галавою пачуўся голас Стасіка. — I ў мяне перасохла,— прамовіў Валік. — He бойцеся,— сказаў Алік.— Заўтра рукі будзем паціраць. Дзейнічаць так, як дамовіліся. Валік, з мехдвара патэлефануеш у міліцыю. Сваё прозвішча не называй. Скажаш, што гэты Дон Кіхот украў мех ячменю. Скажаш, што ў адрыне схаваў. 3 самага ранку патэлефануеш. Няхай цёпленькага забяруць. He выкруціцца, калі правераць. Усе ведаюць, што ячмень сее. — Страшна! — голас у Валіка задрыжэў. — А не страшна будзе, калі даведаюцца, што ты гэты мех са Стасікам з поля цягнуў? — Сам навучыў! Сам паказаў, дзе ляжыць! — Я адгаваруся. А вось вы... — Патэлефаную, не страш!.. Мяне ў турму не пасадзяць? — He пасадзяць. Каму ты патрэбны? Дон Кіхота прыціснуць. Са злом змагаецца... Чысценькі!.. Брудненькім зробім. He шкадуйце яго. Ён вас вунь як у клубе!.. Перад усімі... Ну, паехалі. Усё шыта-крыта будзе. Я высунуў галаву з-пад лаўкі. Тры цёмныя постаці аддаліліся Мех ячменю прывезлі. Хочуць заявіць, што Дон Кіхот скраў. Капаюць яму. I, мабыць, уваліцца ён туды. Хітра Алік разлічыў — і ўсё-ткі баіцца, дрыжыць. Гэтых ад’ютантаў паслаў, каб ячмень скралі. Каб служылі яму, каб у рот глядзелі, каб кожнае ягонае слова лавілі. Дон Кіхота ў бруд хоча ўтаптаць. Паганец! He выйдзе. Думаеш, Санча Панса спіць? Санча Панса не спіць, усё-ўсё ведае, не баіцца цябе. Няма страху наперадзе, калі страх ззаду. Я хацеў паклікаць Дон Кіхота, гэты мех яму паказаць. Ды, памеркаваўшы, перадумаў. Дон Кіхот, вядома, напралом палезе, да Аліка паімчыцца. Алік на ўсю вёску ляманту наробіць. Скажа, што Дон Кіхот знарок да яго чапляецца. Паразважаўшы, я вырашыў занесці мех да Аліка, на самы парог ягонай хаты пакласці. Каб прачнуўся і паглядзеў. Але не заўсёды выходзіць так, як думаеш. He змог я падняць цяжкі мех. He ведаю, што рабіў бы, калі б не згадаў, што за хлявом у бабкі Волькі стаіць самаробны возік на гумавых колах. Так-сяк узваліў мех на возік і пацягнуў па падворку. А сэрца ў грудзях тахкае. Што было б, калі б бабка Волька раптам з хаты выйшла? Цяжка сказаць... Толькі на вуліцы дух перавёў. Цягну, стараюся, а тут, як на тое ліха, цётка Ганна, Андрэйкава маці, насустрач тупаціць. — Хто гэта ўначы па вуліцы катаецца? — спынілася яна каля мяне. Як гаворыцца, трапіў, бы верабей у шапку. Я нясмела кашлянуў. — Міколка, ты? — пазнала мяне цётка Ганна — Я. — Што ж ты вязеш, хлопчык? — Мяне маці паслала,— вымавіў я. — Куды паслала? Чаго паслала? Што ж сказаць цётцы Ганне, каб адчапілася? — Паслала. Перавезці. — Што перавезці? Я прыкінуўся дурнем. — Перавезці! — Ну і ну! У гэтых дзяцей анічога не дапытаешся. Яны як шпіёны. Аднаго балота чэрці,— прамовіла цётка Ганна і пайшла далей. Я выцер змакрэлы лоб і хутчэй, хутчэй уперад. Вось і Алікава хата. Акно адчыненае, свеціцца. Алік за сталом сядзіць, калонкі ўключыў, свой метал слухае. Пачуе, злыдзень, калі ячмень на парог хаты павязу. Выскачыць на падворак і ў міліцыю пацягне. Скажа, што я ячмень скраў.