КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
— Даўно вуліцу носам не падмятаў? — Чаравікі ціснуць? — Ведаеш, як у нас марш іграюць? — Паказаць? — Бацька не навучыў, то людзі навучаць! Алік з рогату аж заходзіцца. А Дон Кіхот то бялее, то чырванее. I раптам, чаго ніхто не чакаў, як крыкне: — Маўчаць! Стасік і Валік сумеліся, змоўклі, вачыма лыпаюць. I Алік нібы здзервянеў. Найшла каса на камень. — Вам захацелася пабіцца? — прамовіў Дон Кіхот.— У школу надакучыла хадзіць? — Ты ведаеш, што мы ў школу ходзім? — падаў голас Стасік. — Яшчэ ведаю, што сёння цыгарэты курылі і віно пілі. Хто так для вас пастараўся, хто пачаставаў? Які дабрадзей? — Мы толькі адну цыгарэту на дваіх выкурылі,— азваўся Валік. — Няхай дакажа, што віно пілі,— прамармытаў Стасік. Спалохаліся. Гаў — і зубы сцяў. Відаць, уцякуць. He давядзецца мне дарослых клікаць. — На крывую дарожку вы сталі! — прамовіў Дон Кіхот. — А ты не выхоўвай нас! — зноў узбурыўся Стасік. — Мы даўно выхаваныя,— агрызнуўся Валік. Я заўважыў, што Алік устаў з крэсла і накіраваўся да выхаду. Стасік і Валік бокам-бокам і за ім. Каля дзвярэй Алік шапнуў ім: — Цяпер не лезьце. Падумаем, як правучыць. — Падумаем,— сказаў Стасік. — Ад нас не ўцячэ,— хіхікнуў Валік. Значыць, не даруюць. Абавязкова нешта будзе. He даходзіць да Дон Кіхота. I навошта ён на ражон лезе? Няхай танцавалі б гэтыя дзесяцікласнікі, няхай галёкалі б. Нагалёкаліся б і разышліся. Неўзабаве і Дон Кіхот выйшаў з клуба. Я тузануў яго за рукаў. — Дон Кіхоцік, не лезь на ражон. Галава гуза шукае? — Ты чаго тут круцішся? — накінуўся на мяне Дон Кіхот.— Каму сказаў? Дадому! — Ведаеш, што мне Валік аднаго разу расказваў? — Што? — Расказваў, як Алік яго і Стасіка навучыў курыць. Даў цыгарэту і сказаў: «Пацягніце па разу». Яны пацягнулі. Кепска ім стала. Алік зарагатаў і пайшоў. А праз тыдзень зноў прычапіўся: «Пацягніце». Аднекваліся, ды Алік стаў смяяцца: «Вы не хлопцы, а бабы ў нагавіцах». Пацягнулі, каб даказаць, што не бабы. Так і прызвычаіліся. Алік спачатку ім сам цыгарэты купляў, а цяпер яны яму купляюць. Алік іх і піва піць навучыў. Ведаеш, як першы раз было? Алік у полудзень, калі поле араў, піва выпіў. У той дзень Валік і Стасік непадалёку круціліся. Паклікаў іх да сябе: «Выпіце і вы». Яны, канешне, пачалі адмаўляцца: «Не будзем. He будзем». Алік тады са злосцю кінуў: «Загадчыку ўчастка хочаце данесці на мяне?» — I выпілі? — Выпілі, бо баяліся, што на іх падумае, калі раптам загадчык участка праведае, як ягоны трактарыст на полі палуднуе. — Я буду змагацца за іх,— выслухаўшы, прамовіў Дон Кіхот. — За каго? — не дайшло да мяне. — За Стасіка і Валіка. На крывую дарожку яны збочылі. Я хацеў сказаць, што калі цялё нарадзілася з лысінкай, то з лысінкай і застанецца, але Дон Кіхот штурхнуў мяне ў плечы. — Дахаты. На адной назе! Я адбегся і зноў, як першы раз, назіркам падаўся за ім. Хіба я мог пакінуць аднаго? Што, калі Стасік, Валік і Алік дзесьці ў цемры стаіліся, пільнуюць? Да самай хаты правёў Дон Кіхота, крыху пастаяў і паімчаўся дадому. Батлейка ды іншае Так здарылася, што з Дон Кіхотам я не бачыўся некалькі дзён. Узлаваліся на мяне тата і мама. Усё-ткі ў нядзелю позна прыцягнуўся. Загадалі: «Каб з хаты ні нагою». Толькі ў сераду дазволілі пагуляць. Дый не дзіва: у гэты дзень я тры дзявяткі прынёс. А Дон Кіхот... Дон Кіхот у гэты дзень сядзеў каля хаты на лаўцы, абклаўшыся саломаю. — А-а, Санча Панса! — узрадаваўся, убачыўшы мяне. — Дон Кіхот, навошта табе салома? — здзівіўся я. Дон Кіхот выняў з кішэні маленькага лялечнага чалавечка, падобнага да даўняга селяніна. У яго былі ільняныя валасы, рудыя вусы, бровы, кірпаты нос, вочы з хітрынкаю. На нагах лапці, сам у доўгім каптане, торба за плячыма, вышываная кашуля. — Ведаеш, як яго завуць? — здалёк пачаў Дон Кіхот. Я паціснуў плячыма. — He. Дон Кіхот паглядзеў на мяне і ўздыхнуў. — Гэх ты! I чаго ён уздыхае? Гэтую ляльку па-рознаму можна назваць: і Міхасём, і Базылём, і яшчэ як. Хіба адгадаеш? — Яго завуць Максім,— сказаў я, каб не ламаць галаву. — He Максім, а Несцерка. Чуў пра такога? — He чуў,— шчыра прызнаўся я.— У нашай вёсцы ніводнага Несцеркі няма. — Гэх! — працягла ўздыхнуў Дон Кіхот.— Несцерка — герой нашых легенд і паданняў, наш нацыянальны герой. Гэта хітры, дасціпны селянін, які не толькі багацеяпана, але і цара разам з ягонымі баярамі вакол пальца мог абвесці. Чуў? — Краёчкам вуха. — Трэба было не краёчкам слухаць, а двума,— папракнуў Дон Кіхот. Неяк няёмка стала. Шмат даўніх герояў ведаю. I з нямецкіх паданняў і казак, і са шведскіх, і з дацкіх, і з арабскіх, а пра героя беларускіх паданняў — Несцерку — толькі краёчкам вуха чуў. — Ты сам Несцерку зрабіў? — запытаўся я ў Дон Кіхота. — Сам. Во які мой сябар! He толькі трактар умее рамантаваць, але і розныя лялькі рабіць. Майстар на ўсе рукі. А не прызнаваўся. — I кашулю сам вышыў? — Бабку Вольку папрасіў. Яна пастаралася. — Дон Кіхот, навошта табе Несцерка? — Для батлейкі. — Для якой яшчэ батлейкі? — здзівіўся я. — Э-э, ды ты нічога не ведаеш. Батлейка — гэта адзін з відаў лялечнага тэатра,— прагаварыў Дон Кіхот. I давай апавядаць. Упершыню я даведаўся, што быў батлеечны тэатр у Беларусі, што беларуская батлейка ўзнікла прыблізна ў шаснаццатым стагоддзі. Даведаўся, што слова «батлейка» мае і такое значэнне: скрынка накшталт невялікага дамка, падзеленая на верхнюю і ніжнюю часткі, у якіх пры дапамозе лялек разыгрывалася драма. Расказаў, што батлеечныя драмы ставілі студэнты і вандроўныя артысты. — I ў нас будзе свая батлейка? — усклікнуў я. — Некалі будзе,— прамовіў Дон Кіхот.— Гэта мая даўняя мара. Цяпер некалькі інтэрмедый хачу паказаць. Я вырашыў удакладніць: — Інтэрмедыя — гэта невялікая сцэнка? — Санча Панса, ты нешта ведаеш! — пахваліў мяне Дон Кіхот. — А калі ты іх хочаш паказаць? — На днях. «На днях...» Хлусіць і не смяецца. Каб падрыхтаваць інтэрмедыю, трэба не адзін дзень. Вось у нас у школе настаўнік, бывае, дасць невялікую сцэнку, каб падрыхтавалі на якое-небудзь свята, а пасля цэлы месяц за намі бегае, просіць, каб словы вывучылі. А Дон Кіхот, як відаць, хоча паказаць тыя інтэрмедыі, у якіх лялькі будуць дзейнічаць. Няпроста гэта. — He выйдзе ў цябе,— сказаў я. — Выйдзе,— прамовіў Дон Кіхот. Я не стаў з ім спрачацца. Выйдзе дык выйдзе. — Для чаго табе Несцерка патрэбны? — пацікавіўся я. Несцерка будзе галоўным героем інтэрмедый. — А другім героем? — Другім героем будзе Металіст. Мне здалося, што не пачуў. — Металіст? — Але, Металіст, які не любіць народную музыку і прызнае толькі цяжкі метал. Несцерка будзе высмейваць яго. Мы і дэкарацыю намалюем, і лялькі зробім. Паклічу малых, Стасіка, Валіка. Няхай Стасік і Валік збоку на сябе паглядзяць. Магчыма, нешта дойдзе. Буду за іх змагацца. Ну й Дон Кіхот! He Дон Кіхот, а сапраўдны дзед Усёвед. Ведае і пра батлейку, і пра Несцерку. Значыць, не адступаецца ад свайго, будзе змагацца за Стасіка і Валіка. Хоча, каб збоку на сябе паглядзелі. Ці дапаможа, ці дойдзе? Іх кожны тыдзень у школе на лінейку выводзяць. Настаўнікі так стараюцца, каб дайшло! Пра што толькі ім не гавораць! I пра культуру, і пра гонар, і просяць, і пагражаюць. А яны стаяць ды крыва ўсміхаюцца. У адно вуха ўлятае, а з другога вылятае. Добра таго страшыць, хто баіцца. Няхай працуе, няхай стараецца Дон Кіхот. Можна збоку паглядзець. — Давай, падводзь міну! — падахвоціў я.— Трэба падцерці нос нашым металістам. — Трэба,— кіўнуў Дон Кіхот. — I салома для інтэрмедыі патрэбна? На ёй Металісту захочацца спаць? — зноў пацікавіўся я. Дон Кіхот засмяяўся. — Санча Панса, я выберу лепшыя саломінкі і зраблю Несцерку брыль — саламяны капялюш. Такія капелюшы некалі сяляне насілі. А што калі крыху дапамагчы яму? Вунь колькі ў яго працы! I брыль трэба зрабіць, і Металіста, і дэкарацыі намаляваць. Вядома ж, Металіст у мяне не выйдзе. Я ў маляванні не такі ўжо вялікі спецыяліст. А лепшыя саломінкі змагу выбраць. — Дон Кіхот,— сказаў я,— давай дапамагу табе. Лепшыя саломінкі выберу. — Саломінкі я і сам выберу. Санча Панса, у цябе якая адзнака па мове? — Дзявятка. — Цудоўна! — прамовіў Дон Кіхот.— Напішаш інтэрмедыю. - He змагу. Пасівею, а не змагу, Дон Кіхоцік! — Зможаш. У цябе дзявятка. Дон Кіхот выцягнуў з-пад саломы аркуш паперы, ручку і тыцнуў пальцам, паказаўшы на калодку, на якой звычайна колюць дровы. — Сядай там і пішы. Што было рабіць? Я ўзяў аркуш, ручку і сеў на калодку. Анічога ў галаву не лезе. I навошта прызнаўся, што дзявятка па мове? Трэба было схлусіць, сказаць, што чацвёрка альбо тройка. Саломінкі выбіраў бы. 3 чаго ж пачаць гэтую інтэрмедыю? 3 чаго? Зараз Дон Кіхот скажа, што мая дзявятка ліпавая. — Адным героем маёй інтэрмедыі будзе Несцерка, a другім хто? Дон Кіхот, як ты думаеш? — не вытрываў я. — Думаю, што другім героем можа стаць Драч-металіст. Я ледзь з калодкі не зваліўся, пачуўшы гэта. - Драч-металіст? Птушкі, па-мойму, да такога яшчэ не дайшлі! — Драч — гэта алегорыя. Санча Панса, чытаў байкі Кандрата Крапівы? — He толькі чытаў, але і на памяць вучыў,— пахваліўся я. — У байках Крапівы дзейнічаюць звяры, птушкі, а мы разумеем, што гэта людзі. Так будзе і ў тваёй інтэрмедыі. Дайшло? — Дайшло. Як пачаць? — прамовіў я. — Можна так. «Жыў на свеце Драч». — Ты пачнеш расказваць за дэкарацыяй, а потым Драча-металіста пакажаш? — здагадаўся я.— Так? — Так,— кіўнуў галавою Дон Кіхот.— He перапыняй. Пачынаю спачатку. — Пачынай. — Жыў на свеце Драч. Ды сумна яму стала. Захацелася нешта такое паказаць, каб усе птушкі здзівіліся. — Памалей! — закрычаў я.— He паспяваю запісваць. — Далей сам прыдумай,— сказаў Дон Кіхот. «Прыдумай...» Проста сказаць. He лезуць думкі ў галаву, хоць ты плач. — He думаецца! — паскардзіўся я. Дон Кіхот і вухам не павёў. — Паварушы мазгамі, Санча Панса. Я наморшчыў лоб, галаву рукамі абхапіў. Думаю, думаю... Аж нешта ў носе засвярбела. He вытрываў і чхнуў: — Апчхі! — Што з табою? — уздрыгнуў Дон Кіхот. —■ Ад вялікага думання чханне на мяне напала. — Меней чхай, болей думай,— параіў Дон Кіхот. Я гучна прамовіў: — Можна так: «А калі мне металістам стаць? — падумаў Драч і давай крычаць на ўсё наваколле. Пачула Курапатка, крыламі замахала: «Перастань, перастань!» Драч не сціхае, дзярэ: «Я металіст! Я металіст!» Уцякла Курапатка, схавалася. Жаўрук азваўся з вышыні: «Годзе, надакучыла!» Драч яшчэ мацней крычыць: «Я металіст!» Паляцеў Жаўрук. Усе-ўсе птушкі паляцелі. Драч адзін застаўся. Сумна яму».