Мой сябар Дон Кіхот
Аляксей Якімовіч
Выдавец: Мастацкая літаратура
Памер: 333с.
Мінск 2018
«У-у»,— закрычаў шымпанзэ і паклыпаў у лес.
Мы пайшлі за ім. Шымпанзэ, азірнуўшыся, зноў зажмурыў краёчкі вачэй, куточкі губ адцягнуў угору.
— Ён радуецца, што мы зразумелі яго,— пракаменціравала Наташа.
He адстаючы ад шымпанзэ, мы чэпалі па лесе з паўгадзіны, а мо і цэлую гадзіну. Я гэтага добра не памятаю. Памятаю, як раптоўна расступіўся лес, як мы ўбачылі шырокую паласу вады. He дрэвы, не кусты, не кветкі, a шырэзную паласу вады. Ад радасці ажно дыханне перахапіла. Цяпер я зразумеў адчуванне тых падарожнікаў, якім пашчасціла, як і нам, вырвацца з абдымкаў зялёнага пекла.
— Вада! — ва ўвесь голас закрычаў я.
— Вада! Вада! — падхапілі Міхась і Наташа.
«У-у»,— закрычаў шымпанзэ. А потым павярнуўся і знік у лесе. Быццам яго і не было.
— Які разумны! — усклікнула Наташа.— Непадалёку павінны быць людзі. Ён нас да людзей прывёў.
— Цікава,— прагаварыў Міхась.— Вельмі цікава. Шымпанзэ звычайна жывуць у Экватарыяльнай Афрыцы. А як гэты тут апынуўся?
— Тут усё шыварат-навыварат перакручана,— напомніў я Міхасю ягоныя словы.
Што робяць рабінзоны
Шымпанзэ вывеў нас да вялікага возера. 3 самым гарызонтам злівалася люстраная гладзь вады.
Каля возера раслі дрэвы, дзе-нідзе стаяў густы непралазны чарот. Астраўкамі бялеў пясок, гарачы, як прысак. Між астраўкоў пяску зелянела сакавітая трава.
Знямоглыя, мы паваліліся на траву.
— Давайце пакупаемся,— прапанаваў я.— Горача.
— Але, ідзі купайся,— пазяхнуў Міхась.— Там цябе чакае кракадзіл з кракадзіляняткам.
Я зусім забыўся, што ў возеры могуць быць кракадзілы. Добра, што папярэдзіў Міхась. 3 сеткі выблытаўся, а цяпер кракадзілу ў пашчу? He.
Я адсунуўся далей ад возера. Моўчкі ляжаць не хацелася.
— Ведаеце, хто нас з лесу вывеў? — кажу.— Індзеец.
Міхась павярнуўся набок, уважліва-ўважліва паглядзеў на мяне.
— Ты сур’ёзна?
Я і вокам не маргнуў.
— Сур’ёзна.
— Марозік, ты не перагрэўся? Табе галава не баліць?
А я знарок, каб пазлаваў Міхась:
— Індзеец вывеў. Я яшчэ ў лесе пазнаў.
— Андрэй,— прысела каля мяне Наташа,— ты перахваляваўся? Так?
— Я зусім не хваляваўся. Я ведаў, што індзеец выведзе.
— Андрэй, ты сам сказаў, што шымпанзэ вывеў. Шымпанзэ з Экватарыяльнай Афрыкі.
— Мала што я мог казаць. Дзе вы бачылі такіх разумных шымпанзэ? Шымпанзэ ніколі не здагадаецца з лесу вывесці. Ён можа сук выламаць. Гэтым суком мёд дастаць альбо...
— Альбо трэснуць табе па лбе,— скончыў за мяне Міхась.— Шкада, што не трэснуў. Мо паразумнеў бы.
— Здаюся! Здаюся! Пажартаваў.
— Эх ты, галава, два вухі,— прамовіў Міхась.— Хіба так жартуюць?
Мы замаўчалі.
— А мама цяпер, напэўна, напякла бліноў, і тата іх есць са смятанаю,— парушыла маўчанне Наташа.
Лепей не гаварыла б пра гэта. Мне ўспомніўся дом, успомнілася вёска. Школа ўспомнілася, мая парта каля акна. Перад канікуламі я алоўкам напісаў на парце: «Ура! Ура-а!! Ура-а-а!!!»
Дурань, які дурань я тады быў!
— Мне ў школу хочацца,— прызнаўся я.
— 3-за мяне вы ў Эльдарада трапілі,— прагаварыла Наташа.— Я вінавата. Я.
У Наташыных вачах стаялі слёзы. Яна чакала ад нас адказу.
— Наташа,— сказаў Міхась,— мы самі згадзіліся. Ніхто нас гвалтам не цягнуў.
— Наташа,— падхапіўся я,— ты не ўспамінай пра бліны. Ты, мусіць, есці захацела? Га?
— Есці не вельмі. У горле перасохла.
— I ў мяне перасохла. Зараз я вас і напаю, і накармлю. У мяне ж пяцёрка па батаніцы. He забыліся? Хутка ўбачыце, што робяць рабінзоны. Міхась, за мною!..
— Што яшчэ прыдумаў?
— Бачыш на ўскрайку тыя магутныя дрэвы? Гэта мамоны — дынныя дрэвы.
— I ты нас тымі «дынямі» хочаш накарміць?
— Міхась, яны салодкія. Так усе падарожнікі сцвярджаюць. Ты толькі пакаштуй. Пасля цябе ад гэтага дрэва за вушы не адцягнеш. Я не хлушу.
— Можна пакаштаваць,— згадзіўся Міхась.— Дык як гэтыя плады правільна называюць: мамоны ці дыні?
Мамоны,— сказаў я, хоць і сам не ведаў, ці правільна так будзе.
Сёлетні год у Эльдарада, відаць, ураджайным выдаўся. Галлё проста гнулася ад мамонаў, як назваў я іх Міхасю. Мамоны былі велічынёю з ананас. Я сядзеў на дрэве, рваў іх і кідаў Міхасю. А Міхась, стоячы ўнізе, клаў у торбачку. Бачым: Наташа ідзе. Усё-ткі не вытрымала.
— Частуйся,— гукнуў я з дрэва.
— Спачатку сам пакаштуй,— прапанавала Наташа.
— Я ўжо каштаваў. Смачныя. А калі не верыш, то яшчэ пакаштую.
Я з’еў адзін мамон, другі. Паглядзела на мяне Наташа — таксама давай есці.
— Андрэй, сапраўды смачныя,— сказала.— Што мы рабілі б без цябе?
Калі мяне хваляць, дык я як на дражджах расту. Тады мне хочацца зрабіць яшчэ болей, яшчэ лепей.
Я злез з дрэва.
— Хутка рыбы пакаштуеце,— хвалюся.— Вось толькі чарвей налаўлю.
— Можа, накапаеш? — паправіў мяне Міхась.
— He, чарвей я буду лавіць, а не капаць.
Я не хлусіў. Асаблівасць дажджавога чарвяка трэба ведаць. Якую, цікавіцеся? Вушэй, як вядома, у чарвяка няма. Гукі ён адчувае ўсім сваім целам. Калі глеба трасецца. Вось і прыдумалі ў амерыканскім штаце Фларыда, як без асаблівых клопатаў чарвей лавіць. Я таксама вырашыў выкарыстаць іхні вопыт.
Знайшоў невялікі кій, забіў яго ў зямлю і па ягоным верхнім канцы пачаў вадзіць другім кіем. Туды-сюды, туды-сюды.
— На скрыпцы іграеш? — зарагатаў Міхась.
А я не зважаю. Старанна ваджу кіем. Вось-вось павінны вылезці чэрві са сваіх норак на паверхню. He любяць яны гэткіх гукаў, нервуюцца.
Але выйшла не так, як мне хацелася.
— Уцякай! — чую, як закрычала Наташа.
I Міхась за ёю:
— Уцякай!
«Смяюцца з мяне»,— думаю. Хутка-хутка кіем ваджу. Ажно рука забалела.
— Андрэй, уцякай! — штосілы крыкнула Наташа.
— Пачакайце,— кажу.— Зараз яны павылазяць. Многа іх павылазіць.
— Андрэй, міленькі, уцякай! — у трэці раз крыкнула Наташа.
Глянуў на сваіх сяброў: калоцяцца, рукамі махаюць. «Што з імі сталася?» — думаю.
Азірнуўся — і амаль не самлеў. Каля маіх ног варушылася мясістая двухметровая пачвара. Шпурнуўшы ўбок кій, я як сігануў...
Так, за гэтыя два дні нямала давялося пабегаць. Але цяпер, напэўна, рэкорд па бегу ўстанавіў бы. Так ляцеў, так ляцеў... Адным словам, ледзь спынілі мяне Міхась і Наташа.
— Што, налавіў чарвей? — запытаўся Міхась.
— Ты водзіш кіем, а яна вылазіць. Ты водзіш, а яна вылазіць. Там яшчэ адна была,— паведаміла мне Hayama.
— Змяя? Ты думаеш, што гэта змяя? Яна не ўкусіла мяне?
Я падняў калашыну, правяраючы, ці няма ранкі на назе.
— Яна тваю музыку слухала,— сказаў Міхась.
«Не,— думаю.— Змяя такую музыку не слухала б».
Я зразумеў, што дарэмна спалохаўся. Зусім забыўся, што ў свеце існуе не менш як сто восемдзесят відаў дажджавых чарвей. I ў такіх цёплых краінах, як Эльдарада, яны вырастаюць да трох метраў даўжынёю. Пра гэта я Міхасю і Наташы расказаў. А, відаць, не трэба было расказваць. Зусім напалохаў іх. Асабліва Наташу. Яшчэ доўга пасля гэтага Наташа хадзіла, як балерына, на дыбачках. Смешна? Скажаце, баязліўка? А што вы рабілі б, калі б ведалі, што каля вашых ног можа вылезці двухметровая пачвара? Хай сабе і завецца яна дажджавым чарвяком.
Чалавек — на кані. Над канём — блакітны агонь
Мне вельмі хацелася налавіць рыбы, і я вырашыў не адступацца ад задуманага. Праўда, выклікаць на гук чарвей расхацелася. Дый для такіх чарвей, як у Эльдарада, трэба было б асаблівы кручок заказваць. А ў мяне (пра гэта я пазней успомніў) зусім кручка не было.
Я вырашыў выклікаць на гук рыбу. Так, так, не здзіўляйцеся. Бывае, рыбу на гук ловяць. Тунцоў, напрыклад. Уключаюць дажджавальны апарат, і кроплі вады, нібы дажджынкі, па вадзе б’юць. А тунцам здаецца, што гэта маленькія рыбкі выскакваюць з вады. Чарадою кідаюцца яны туды, a іх ужо кручкі чакаюць.
У мяне, як вы ведаеце, не было ні кручкоў, ні тым болей дажджавальнага апарата. Я задумаў прасцей.
Знайшоў на беразе возера некалькі пустых ракавін, паклаў туды маленькія каменьчыкі і палавінкі гэтых ракавін смалою склеіў. Смалы з дрэва наскроб.
— Ты што задумаў? — здзівілася Наташа, убачыўшы, што склейваю ракавіны.
Я паднёс ракавіны да Наташынага вуха і моцна-моцна затрос.
— Чуеш, як каменьчыкі шастаюць?
Наташа пацепнула плячыма.
— Чую. Ну і што?
— Марозік, ты зусім здзяцінеў,— прагаварыў Міхась.— Цацачкі робіш.
— 3 такой цацкай я рыбы налаўлю. Рыбу ў пяску спячом. Вунь ён які гарачы!
— Гумарыст,— уздыхнуў Міхась.— Цікава: як ты на ракавіну рыбу зловіш?
Я паднёс ракавіну да Міхасёвага вуха, патрос.
— Чуеш, як шастае?
— У цябе ў галаве даўно шастае,— пачуў я ў адказ.
А я зусім не пакрыўдзіўся.
— Калі б не шастала,— кажу,— то вы галодныя сядзелі б. Хто вас мамонамі накарміў?
Міхась моўчкі засоп. He спадабалася, што так сказаў.
— Слухай, філосаф,— працягваю я, звяртаючыся да Міхася.— Чуў, што каменьчыкі ў ракавіне шастаюць? Чуў. I драпежныя рыбы пачуюць. Ім здасца, што маленькія рыбкі плёскаюцца. Ну і кінуцца да ракавін. А тут мы...
— Андрэйка, ты руку ў ваду апусціш? — усклікнула Наташа.— He трэба. А калі піраньі накінуцца? Андрэйка, абдумайся.
— Я вудачку зраблю,— супакоіў Наташу.— Праўда, не такую, як фабрычная. Прывяжу да бамбукавага кія тонкую ліяну, а да ліяны — ракавіны. Буду стаяць на беразе, як пан, і вадзіць вудачку туды-сюды.
— Ты ўжо кіем туды-сюды навадзіў. He веру я, што рыба прыплыве, калі каменьчыкі зашастаюць.
— Прыплыве. Рыба далёка гук чуе. Як і дажджавыя чэрві. Бачыла, як з норак вылазілі?
— Марозік,— звярнуўся да мяне Міхась,— голаю рукою рыбу не зловіш, калі нават і прыплыве. Яе за хвост не схопіш. Вось каб кош сплесці. Прывязалі б яго да ліян і апусцілі б разам з ракавінамі ў ваду.
Кош сплесці... Гэта ідэя. Значыць, рыба пачуе, як каменьчыкі шастаюць, прыплыве і ў кош трапіць... Някепска прыдумана. Малайчына Міхась. Адна галава добра, а дзве яшчэ лепей. Здаецца, так людзі кажуць. Правільна кажуць. Кош, кош... Але як сплесці гэты кош?
— He выйдзе,— кажу.— Я толькі здалёку бачыў, як кашы плятуць.
— Я ўмею,— прагаварыла Наташа.— Я з мамай сеткі са шпагату пляла. А кош мы з ліян спляцём. Я і вас навучу.
На ўскрайку лесу мы вырвалі ліян і пачалі плесці кош. Спачатку з тонкіх кіёчкаў аснову каша зрабілі, а потым сталі яе ліянамі абплятаць. У мяне і Міхася, хоць і вучыла
Наташа, не вельмі выходзіла. А вось яна пляла хутка, спрытна.
— Наташа, ты можаш назаўсёды ў Эльдарада заставацца. Ты ў індзейцаў выдатнай гаспадыняй будзеш,— пажартаваў я.
КНІГІ ОНЛАЙН
