Мова эсперанта
Практычны дапаможнік
Выдавец: Навука і тэхніка
Памер: 160с.
Мінск 1992
7) malantau^ (y значэнні «ззаду», «па-за»): за домам — malantflu aomo, за ракой — malantau rivero;
8) anstatau (-^заачэтіі «замест»)^сёння я працаваў за Віктара — hodiau mi laboris anstatau Viktoro;
9) dum — a) каб паказаць адрэзак часу: за дзень я паспеў многа зрабіць — dum unu tago mi sukcesis multon fari; б) каб паказаць адначасовасць дзеяння: расказваць за работай — rakonti dum laboro;
10) al — каб паказаць нейкае дачыненнелда каго-небудзь: выйсці замуж за кагр-небудзь —edzinigi аІлій, яна замужам за інжынерам — si estas edziniginta al ingeniero.
11) el, ol— y ступенях параўнання: бялей за снег — pli blanka ol nego, лепшы за ўсіх—plej bona el ciuj;
12) можа перакладацца вінавальным склонам без прыназоўніка: за месяц да свята — unu monaton antau la festo, за сорак. кіламетраў ад Мінска — kvardek kilometrojn de Minsk.
21.11. Згодна — lau, konforme kun ці je, al: згодна вашаму загаду — lau via ordono, konforme al (kun) via ordono.
21.12. 3-за — el-post: сонца паднялося з-за лесу — la suno levigis el-post la arbaro.
21.13. Ззаду — malantau, post: ён шоў за возам — li marsis malantau la caro; я чуў, што ззаду мяне нехта ішоў — mi audis, ke iu iris post mi.
21.14. 3-над — de (de-super): з-над pani — de (de-super)la rivero.
21.15. 3-nad— 1) el-sub: з-пад стала — el-sub la tablo, з-пад кнігі — el-sub la libro;
2) el-apud: з-пад дома загаўкаў сабака — la hundo ekbojis el-apud la domo;
3) el najbarajo (cirkauafo) de: ён з-пад Віцебска — li estas el najbarafo (cirkauajo) de Vitebsk',
4) por або слоўнымі замяняльнікамі: каробка з-пад цукерак— skatolo por. bombonoj, porbombona skatolo, бутэлька з-пад малака — botelo por lakto, laktbotelo.
21.16. 3-па-над — de:Ji-na-Had ракі даносіліся чыесьці галасы.— De la rivero audigis ies vocoj.
21.17. K — al: Дзень хіліўся к вечару.— La tago proksimigis al vespero. Падыйсці к сталу — proksimigi (aliri) al la tablo.
21.18. Каля— 1) ce, apud: сядзець каля акна — sidi ce la fenestro, каля стала — ce la tablo, каля кастра — ce la fajro, жыць каля станцыі — logi apud la stacio;
2) preskau, cirkau — y значэнні «прыблізна»: прайшло каля гадзіны (часу) — jam pasis preskau (cirkau) unu horo, я чакаў яго каля гадзіны — mi atendis Un preskau unu horon, da вёскі яйічэ заставалася каля кіламетра — gis la vilago ankorau restis preskau (cirkau) unu kilometro, мы прайшлі каля кіламетра — ni trairis jam preskau (cirkau) unu kilometron. Было каля апоўначы — estis preskau meznokto, ён жыў тут каля дзесяці гадоў — li logis ci tie cirkau dek jarojn, сабраць сяброў каля сябе — kolekti amikojn cirkau si, танцаваць, як кот каля гаршка — danci kieL kato cirkau poto.
21.19. Kpau — ce: край дарогі — ce la vojo.
21.20. Ля гл.: каля (21.18).
21.21. Між — inter: дружба паміж народамі — amikeсо inter popoloj, між іншым — interalie, між тым як...— dum.
21.22. Ha— 1) sur (y значэнні на паверхні чаго-небудзь): на стале — sur la tablo, на зямлі — sur la tero;
2) en — (калітрэба паказаць месца знаходжання ці напрамак, а таксама, калі гаворка ідзе пра мовы): на фабрыцы — en fabriko, на фабрыку — en fabrikon, на Палессі — en Polesio, на Палессе — en Polesion, на беларускай мове — en la belorusa lingvo, перакласці на беларускую мову — traduki en la belorusan;
3) dum (для абазначэння працягласці: на дзяжурстве — dum la dejoro;
4) часам магчыма выкарыстанне прыназоўнікаў dum, en у адных і тых жа выпадках: на трэці дзень — dum (en) la tria tago;
5) al (каб паказаць напрамак ці дачыненне): падобны на бацьку — simila al patro, дарога на Мінск — la vojo al Minsk, ісці на канцэрт — iri al la koncerto',
6) por (каб паказаць працягласць мэты ці нейкую мяжу чаго-небудзь): на зіму — por la vintro, на два дні — por du tagoj, на тры рублі — por tri rubloj;
7) per (каб паказаць сродак): на поездзе — per trajno;
8) часта назоўнік с прыназоўнікам на замяняецца пры перакладзе на эсперанта прыслоўем: на захадзе — еп okcidento, okcidente, на захад — en okcidenton, okcidenten, на людзях — publike, стаяць на каленях — stari genue, стаць на калені — start genuen, назначыць сустрэчу на нядзелю — fiksi renkontigon dimance',
9) часта замест назоўнікаў з прыназоўнікамі могуць ужывацца дзеясловы або выразы з дзеясловамі: зваліць віну на каго-небудзь — anstataukulpigi iun, kulpigi iun anstatau iu; падняць ua смех каго-небудзь — primoki iun, перакласці на беларускую мову — belorusigi;
10) калі цяжка вызначыць, які прыназоўнік можна выкарыстаць, можнаўжываць прыназоўнік je ці вінавальны склон: іграць на піяніна — ludi pianon, падзяліць на часткі — dividi je partoj, карацей на паўметра — ріі mallonga je duonmetro, чакаць на каго-небудзь — atendi iun.
21.23. Наверх — super: наверх сарочкі— super la сеmizo(n). л _
21.24. Навокал — cirkau: навокал агню сядзелі людзі— cirkau la fajro sidis homoj.
21.25. Had — 1) super: над зямлёй — super la tero, працаваць над чым-небудзь — labori super io;
2) выкарыстоўваюцца ступені параўнання: над яго
майстра няма — li estas la plej bona majstro, мароз nad маразамі — frosto la plej forta;
3) выкарыстоўваецца выраз: дзеяслоў з вінавальным склонам: мець перавагу над чым-небудзь — superi ion, думаць над матэрыялам для газеты — pripensi materialon por gazeto.
21,26. Напроці, напроціу— 1) kontrau (у прасторавым значэнні): напроці ветру — kontrau vento, напроці мяне — kontrau mif/zj;
2) для паказу часу выкарыстоўваюцца розныя моўныя сродкі: ісці напроці ночы — iri еп nokto, iri еп mallumo, iri еп la proksimigantan nokton.
21.27. Наперадзе — antau: сядзець наперадзе каго-небудзь — sidi antau iu.
21.28. Наперакор — malgrau, spite al. 3 ycix сіл ён змагауся за тое, каб стаць чалавекам наперакор свайму нялёгкаму лёсу.— Per ciuj fortoj li batalis por igi homo malgrau sia malfacila sorto. Наперакор пажаданню ўсяго калектыву ён адмовіўся ехаць разам з імі.— Spite deziron de la tuta kolektivo li rifuzis veturi kun Hi.
21.29. Напярэдадні—tagon (kelkan tempon) antau: напярэдадні свята — tagon antau la festo, напярэдадні рэвалюцыі — kelkan tempon antau la revoluvio.
21.30. Насупраць — kontrau: ён сядзеў насупраць (насупроць) акна — li sidis kontrau la (enestro.
21.31. Наўзамен — anstataue; intersange; pro: Ён adday сваю кнігу наўзамен згубленай.— Li redonis sian libron anstatau la perditan. Наўзамен гэтай кнігі я магу табе даць аж тры сваіх па твайму выбару.—J^ro tiu ci via libro mi povas doni intersange ec tri miajn lau via elekto.
21.32. Наўздоўж — lau lojrge de: Мікола ішоў наўзdoўж ракі — Nikolao iris lau longe de la riyero. Крэслы стаялі нaўзdoўж сцяны — La foteloj starts lau longe de la muro.
21.33. Наўкол(а) — гл.: навокал.
21.34. Наўкос — наўск.асы — наўскасяк — наўскос — oblikve, malrekte. Тэлефонная лінія ішла наўскасяк dapoгі.— La telefonlinio pasis oblikve (malrekte) al la vojo.
21.35. Наўсцяж — гл.: 21.32 (першы прыклад).
21.36. Па — sur: а) (для паказу месца знаходжання): па стале былі раскіданы кнігі — la libroj estis disjetitaj sur la tablo; 6) tra (для паказу месца перамяшчэння): ісці па вцліцы. — iri tra la strato, nadapoжнiчaцb па краіне — vojagi tra la lando; в) en (калі месца перамяшчэння аб-
межавана значна): хадзіць па пакоі— rnarsi еп (tra) la cambro; г) lau (калі перамяшчэнне паказа^а: па чым): ехаць па дарозе — veturi lau la vojo; д) lau (y значэнні згодна, паводле): па вашаму загаду — lau via ordono, па паходжанні — lau deveno; е) ĝis (пры адказе на пытанне: дакуль?): у вадзе па пояс — еп akvo ĝis zono; ж) pri (пры адказе на пытанне: па кім? чым?): сумаваць па дзецях — sopiri pri infanoj, не бядуй па мне! — ne malgoju pri mi; з) рог (для паказу мэты): ісці ў лес па грыбы — iri еп arbaron por fungoj; і) per (у значэнні пры дапамозе): па пошце — per posto, па чыгунцы — per fervojo, па радыё — per radio, чытаць па складах — legi per silaboj; к) pro (у значэнні з прычыны, праз штосьці): па хваробе — pro malsano, па дабраце сваёй — pro sia boneco; л) post (у значэнні «пасля»): на наступны дзень па яго прыбыцці — la sekvantan tagon post Ha alveno; м) dum (y значэннях часу): na начах — dum noktoj; н) po (y раздзяляльным значэнні): na адным яблыку — po unu porno; o) sur (пры паказе напрамку дзеяння): стукаць па стале— frapi sur la tablo.
21.37. Паабапал — гл.: 21.4. (абапал).
21.38. Паблізу — proksime de: вёска знаходзілася паблізу горада — la vilago trovigis proksime de la urbo.
21.39. Паверх — super: паверх кашулі ў яго была камізэлька — super la cernizo ll havis la veston.
21.40. Паводле — lau, konforme kun (al, je): паводле паведамленняў газет — lau informoj de furnaloj, паводле апошняй моды — konforme kun (konforme al, konforme je) la last a modo.
21.41. Пад(а) — sub: nad сталом — sub la tablo, nad стол — sub la tabion.
21.42. Па-за — post, ekster: па-за гарамі — post la montoj, па-за часам i прасторай — ekster la tempo kaj spaco.
21.43. Па-над — super, lau longe de: месяц плыве naHad вёскай — la Luno pendas super la vilago, шуміць naнад Нёманам бор — la arbaro bruas lau longe de Nemanrivero. _
21.44. Паперадзе — antau: Віктар ішоў паперадзе калоны.— Viktoro marsis antau la kolono.
21.45. Пасля — post: пасля сустрэчы — post la renkontiĝo.
21.46. Пасярод — meze de, inter: пасярод ночы — meze de la nokto, пасярод deapa — meze de la korto, пасярод нас — inter ni.
21.47. Пасярэдзіне— meze de: пасярэдзіне пакоя стаяў стол — meze de la cambro starts tablo.
21.48. Паўз — preter, lau longe de: мы праязджалі паўз лес — ni veturis preter (lau longe de) arbaro.
21.49. Паўзверх — super: eada пайшла паўзверх лёду — la akvo eligis (elsubigis) ĵuper la glacion.
21.50. Перад, npad — antau: перад вайной—antau la milito, nepad dornaM — antau la dome.
21.51. Побліз — гл.: паблізу (21.39).
21.52. Пра — pri: я ўспамінаю пра цябе — mi. rememoras pri vi, мы гаварылі npa абпачынак — ni parolis pri la ripozo.
21.53. Праз — a) tra (праходзячы, мінуючы нешта): ісці праз лес — iri tra la arbaro; б) post (праз нейкі час): праз бзве габзінм — post du horoj; в) per (пры дапамозе): спагнаць праз cyd — depreni per juĝistaro; r) pro (па прычыне): праз цябе мы спазніліся — ni malfruigis pro vi; д) dum (на працягу нейкага часу): ён гаварыў сам з сабой праз усю dapoey — li parolis kun si mem dum la tuta vojo.
КНІГІ ОНЛАЙН
