КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
У 80-х гадах эсперантысты Мінска правялі шмат масавых мерапрыемстваў: вечар, прысвечаны 100-годдзю з дня нараджэння Янкі Маўра (14 мая 1983 г.), вечар, прысвечан'ы 60-годдзю арганізаванага руху эсперантыстаў на Беларусі ў снежні 1983 года, вечар, прысвечаны 40-годдзю вызвалення Беларусі ад нямецка-фашысцкіх захопнікаў, і інш. Да вечароў рыхтуюцца канцэрты мастацкай самадзейнасці, у якіх прымаюць удзел і артысты Мінскага тэатра музкамедыі Кастусь Лосеў, Ніна Рэвінская, Алег Цівуноў, Ніна Белавусава і Мікалай Адамовіч. 3 эсперантыстамі супрацоўнічаюць і прымаюць удзел у іх мерапрыемствах і маладыя беларускія кампазітары Аркадзь Гураў і Аляксандр Арэхаў. Яны пішуць музыку на словы беларускіх паэтаў-эсперантыстаў. Трэба назваць і беларускіх паэтаў-эсперантыстаў: Уладзімір Данілаў (Мазыр), Леанарда Волкава (Гродна), Людміла Сільнова, Ігар Белякоўскі і Ала Фрыдман (Мінск). 2. Зак. 858 Р а з д з е л II ПРАКТЫЧНАЯ ГРАМАТЫКА МОВЫ ЭСПЕРАНТА 1. Алфавіт Літара Назва літары Адпавядае беларускай Л ітара Назва літары Адпавядае беларускай A a a a Кк ко К В b бо б L 1 ло Л С е цо ц М m мо М CĈ чо ч N п но н D d до д Оо 0 0 Е е э э РР по п Ff фо ф R г ро р G g го S s. co с ĉ ĝ . джо дж § S шо ш H h го г Т t TO т Ĥĥ хо X U u У У 1 i і і U U Ў° Ў Jj йо й V V во в жо ж Z z 30 3 2. Вымаўленне 2.1. У эсперанта 28 гукаў і 28 літар, з якіх складаецца алфавіт. Кожная літара адпавядае толькі аднаму гуку і чытаецца аднолькава ў любым спалучэнні літар. 2.2. Галосныя ў эсперанта вымаўляюцца як адпаведныя галосныя ў беларускай мове пад націскам, вельмі выразна. Трэба пазбягаць змякчэння зычных перад галосным і. 2.3. Гук [g] адпавядае гуку [г] у рускай мове, напрыклад, у словах гость, гол. Для беларускай мовы гук гэты не характэрны, хоць і сустракаецца ў некаторых словах (мазгі, ганак, бразгаць). 2.4. Гук [h] адпавядае беларускаму [г], напрыклад, у словах госць, годзе. 2.5. Гук [1] вымаўляецца як гук сярэдні паміж беларускімі [л] і [ль]. Для правільнага вымаўлення эсперанцкага [I] кончык языка павінен дакранацца верхняга паднябення, хрыху вышэй альвеолаў, у той час як пры вымаўленні беларускага [л] кончык языка знаходзіцца ля верхніх зубоў. 2.6. Гукі [d] і [t] перад [і] не змякчаюцца, а сам гук [і] вымаўляецца больш напружана, як бы набліжаючыся да [ы]. 2.7. Усе астатнія зычныя вымаўляюцца як адпаведныя ім .беларускія. Аднак.трэба пазбягаць выразнага аглушэння ці азванчэння і асабліва змякчэння зычных. 2.8. Націск у эсперанта заўсёды падае на перадапошні склад: Be-lo-ru-'si-o.re-vo-lu-'сі-о, ma-ni-fes-ta-'ci-o. 3. Правілы напісання 3.1. Правілы напісання ў эсперанта даволі простыя. Усе словы пішуцца так, як чуюцца. 3.2. Перанос слова робіцца адвольна. 3.3. Пэўную цяжкасць мае напісанне ўласных імёнаў, 'якія звычайна пішуцца ў нацыянальнай транскрыпцыі. Рэкамендуецца, праўда, даваць побач. з нацыянальным напісаннем у дужках прыблізнае эсперанцкае гучанне слова, напрыклад: Shakespeare (Sekspir), Mickiewicz (Mickevic). 3.4. Пры перадачы ўласных імёнаў у нацыянальнай •тр.анскрыпцыі могуць сустракацца таксама літары q, х, у, w: Marx (Marks), Henry Becque (Anri' Bek). 3.5. Знак апострафа ў канцы слова паказвае, што націск у слове стаіць на апошнім складзе: Rousseau (Ruso'), Daudet (Dode'). У некаторых выданнях, аднак, замест апострафа выкарыстоўваюцца іншыя сродкі, напрыклад знакі: ! ці: (клічнік ці двухкроп’е): Rousseau (Ruso!) — Rousseau (Ruso:). 4. Назоўнік 4.1. Усе назоўнікі маюць адзіны канчатак: -о: adreso, advokato, agrotekniko, matematiko, baleto, demokratio. 4.2. Назоўнікі ў эсперанта не маюць граматычнай катэгорыі рода. , Параўнайце: бацька — patro, маці — раігіпо, дзіця — infano. 4.3. Уласныя імёны часта могуць ужывацца як у нацыянальнай, так і ў эсперантызаванай форме: Viktor — Viktoro, Nino — Nina, Varsovio — Warszawa. Аднак не рэкамендуецца злоўжываць выкарыстаннем эсперантызаванай формы ўласных імёнаў. Гэта датычыцца ў першую чаргу малавядомых геаграфічных назваў, жаночых імёнаў, а таксама і спецыфічных мужчынскіх імёнаў: Erich Maria Remarque (Erih. Maria Remark'). 4.4. Канчатак -o можа скарачацца. У такім выпадку на пісьме ён замяняецца апострафам. Гэтае правіла часцей выкарыстоўваецца ў паэзіі: Ho тіа kor'! Ne batu maltrankvile! — Сэрца маё! Ele біся ran трывожна! (Л. Заменгоф) 5. Прыметнік 5.1. Усе прыметнікі маюць адзіны канчатак: -a: bona — добры, добрая, добрае. 5.2. Множны лік назоўнікаў і прыметнікаў утвараецца пры дапамозе дадатковага канчатка -j: bona amiko — добры сябар, bonaj amikoj — добрыя сябры. 5.3. Ступені параўнання прыметнікаў утвараюцца даволі проста: вышэйшая ступень, напрыклад, пры дапамозе слоў ріі... оі...— больш... чым... ці таіріі... оі...— меньш... чым... Nikolao estas pli beta ol Viktoro.— Мікалай прыгажэйшы за Віктара (чым Віктар). Tiu ci libro estas pli interesa.— Гэтая кніга цікавейшая. 5.4. Найвышэйшая ступень утвараецца пры дапамозе слоў la plej... el...— найбольш (самы)... з... ці la malplej... el...— найменый (самы не-)... з... Minsk estas la plej beta urbo de Belorusio.— Мінск — найпрыгажэйшы горад Беларусі. Vi estas la malplej interesa el ciuj miaj amikoj.— Ты самы нецікавы з ycix маіх сяброў. 6. Скланенне назоўнікаў і прыметнікаў 6.1. У эсперанта толькі два склоны: агульны (назоўны) і вііавальны, які ўтвараецца пры дапамозе дадатковага канчатка -п: агульны вінавальны nova amiko новы сябар novan amikon новага сябра interesa libro цікавая кніга interesan libron цікавую кнігу 6.2. Усе астатнія склоны перадаюцца пры дапамозе прыназоўнікаў, якія ў такіх выпадках вельмі часта не перакладаюцца. 6.3. Родны склон перадаецца пры дапамозе прыназоўніка de(ad): slosilo de loĝejo — ключ ад кватэры libro de amiko — кніга сябра 6.4. Родны склон можа перадавацца прыназоўнікам da, калі гаворыцца аб колькасці чаго-небудзь: botelo da lakto — бутэлька малака, але botelo de lakto — бутэлька ад (з-пад) малака 6.5. Давальны склон перадаецца пры дапамозе прыназоўніка аі (к, да): al amiko — сябру, да сябра al Nikolao — Міколу 6.6. Творны склон перадаецца пры дапамозе прыназоўнікаў per (праз, пры дапамозе) перад неадушаўлёнымі назоўнікамі і de перад адушаўлёнымі назоўнікамі: per krajono — алоўкам acetita de patro — куплены бацькам 6.7. Месны склон перадаецца пры дапамозе розных прыназоўнікаў: еп domo — у доме sur tablo — на стале pri libro — аб кнізе і г. д. 7. Вінавальны склон і яго ўжыванне 7.1. У эсперанта вінавальны склон ужываецца значна часцей, чым у беларускай мове, што прадстаўляе пэўныя цяжкасці для пачынаючых. 7.2. Вінавальны склон у эсперанта ўжываецца для паказу даты і працягласці: la kvinan de oktobro — пятага кастрычніка, tutan nokton — усю ноч. 7.3. Вінавальны склон выкарыстоўваецца і для паказу напрамку пасля прыназоўнікаў еп, sur, sub і некаторых іншых: еп sranko — у шафе (дзе?) еп srankon — у шафу (куды?) sur papero — на паперы (дзе?) sur paperon — на nanepy (куды?) 7.4. Вінавальны склон выкарыстоўваецца для паказу кошту, меры ці вагі: La tablo estas unu matron larga kaj tri metrojn tonga.— Стол адзін метр y шырыню i тры метры ў даўжыню. 7.5. Пасля некаторых дзеясловаў, якія ў эсперанта могуць быць як пераходнымі, так і непераходнымі, могуць быць выкарыстаны як выразы з вінавальным склонам без прыназоўніка, так і выразы з агульным (назоўным) склонам з прыназоўнікам: mi dankas vin ці mi dankas al vi-— дзякую вам, helpu min! ці helpu al mi — дапамажыце мне! 7.6. Вінавальны склон ніколі не ўжываецца пасля прыназоўнікаў al і gis: ĝis Moskvo — да Масквы al Moskvo — y Маскву але en Moskvon — y Маскву 7.7. Прыназоўнік, які стаіць перад назоўнікам у вінавальным склоне, можа быць апушчаны: La knabo Iras en arbaron.— Хлопчык ідзе ў лес.— La knabo iras arbaron. 7.8. У беларускай мове ў адмоўных сказах вінавальны склон замяняецца на родны, напрыклад: Я бачу клігу (каго, што?), але: Я не бачу кнігі (каго, чаго?). У эсперанта такая замена не дапускаецца. Параўнайце: Mi vidas libron, sed mi ne vidas kajeron.— Я бачу кнігу, але я не бачу сшытка. 7.9. Калі ў сказе выкарыстаны побач два назоўнікі ў якасці прамога дапаўнення, то ў вінавальным склоне ставіцца толькі першы з іх: Mi lernas la internacian lingvon Esperanto.— Я вывучаю міжнародную мову эсперанта. 7.10. Вінавальны склон ужываецца ў сказах тыпу: «Вопап matenon!» (добрай раніцы!), «Вопап nokton!» (дабранач!), у якіх маецца на ўвазе скарачэнне 'слоў «жадаю вам». Да гэтага тыпу прымыкаюць па аналогіі і прывітальныя сказы тыпу: «Saluton\» (прывітанне!), «Bonvenon!» (сардэчна запрашаем!) і інш. 7.11. 1 напаследак хочацца засцерагчы пачынаючых вывучаць міжнародную мову эсперанта ад тых прыкрых памылак, якія робяць пачаткоўцы толькі таму, што ў роднай мове формы назоўнага і вінавальнага склонаў для неадушаўлёных назоўнікаў часта супадаюць: Jen estas nova libro. Mi vidas novan libron.— Вось новая к.ніга. Я бачу новую кнігу. Але: Jen staras nova domo. Mi vidas novan domon.— Вось стаіць новы дом. Я бачу (каго, што?) новы дом. 8. Артыкль 8.1. Граматычная катэгорыя артыкля, якой няма ў беларускай мове, добра вядома нам са школы: усе мы вывучаем замежныя мовы. Але ў адрозненне ад англійскай, французскай ці нямецкай моў, у эсперанта толькі адзін артыкль. Гэта артыкль Іа. Для вывучаючых эсперанта артыкль Іа стварае пэўныя цяжкасці пры яго ўжыванні. Вось асноўныя правілы ўжывання артыкля ў эсперанта: 8.2. Артыкль Іа выкарыстоўваецца тады, калі аб асобе, прадмеце ці з’яве раней ужо гаварылася: Jen estas tablo. La tablo estas beta.— Вось стол. Стол прыгожы (менавіта той стол, аб якім мы сказалі ў першым сказе). 8.3. Артыкль ужываецца, калі мова ідзе аб прадмеце ці з’яве адзінай у сваім родзе: Іа Su.no — Сонца, la Luno — Луна. 8.4. Калі дадзенае слова далей азначаецца ў тэксце: La libro, kiun mi legas, estas interesa.— Кніга, якую я чытаю, цікавая. 8.5. Калі назоўнік апускаецца, артыкль ставіцца перад словам, якое азначае апушчаны назоўнік (прыметнікам, парадкавым лічэбнікам, прыналежным займеннікам): Mi prenos vian Ubron, kaj vi prenu la mian.— Я вазьму тваю кнігу, a ты вазьмі маю.