КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
21.54. Праміж — inter: правезці праміж deyx бубоў (двума дубамі) — traveturigi inter du kverkoj. 21.55. Проці — гл.: супраць (21.59). 21.57. Пры — a) ce: жыць пры бацьках — logi ce la gepatroj, сябзяць пры акне — sidi ce la fenestro; б) для паказу блізкасці таксама ўжываецца прыназоўнік apud: endseyb пры акне — sidi apud la fenestro. Аднак прыназоўнік се паказвае на большую блізкасць, чым прыназоўнік apud; в) kun (для паказу наяўнасці): трымаць бакументы пры сабе — havi dokumentojn kun si, быць пры зброі — esti kun armiloj, пры ўдзеле партызан — kun partopreno de partizanoj. 3 a ў b a r a: Розніцу паміж ĉe i apud можна зразумець па прыкладах: logi ce la gepatroj — жыць пры. бацьках (у адным доме, у адной сям’і з імі), logi apud la gepatroj—жыць пры бацьках (жыць у доме, які стаіць побач з домам бацькоў). 21.57. Скрозь — tra: скрозь галіны хвоі — tra brancoj de la pino, праваліцца скрозь^зямлю — fall tra la tero. 21.58. Супраць — kontrau: я не супраць цябе — mi ne estas kontrau vi, хата супраць школы — la kabano kontrau la Jerne jo, лякарства супраць npacrydbi— la kuracilo kontrau la malvarmumo. 21.59. У,ува — a) en (y розных значэннях): yeaмне — en mi, y nanoi — en la cambro, y dytubi — en animo, ехаць y лесе — veturi en arbaro, уехаць y лес — veturi en arba- ron; 6) al (для абазначэння напрамку): ісці ў інстытут — iri al instituto, параўнаем: iri еп instituton-, в) sur (для паказу напрамку дзеяння): стукаць у акно, у дзверы— frapadi sur la fenestron, sur la pordon\ г) ce (для паказу месца знаходжання): жыць у таварыша — logi ce la kamarado, прасіць кнігу ў вучня — peti la libron ce lernanto', д) gis (У адказ на пытанне «дакуль?»): намяло снегу ў none — la nego blovamasigis gis zono, трава ў калена — la herbo gis genuo\ e) por (для паказу мэты): пайсці ў грыбы^iri por fungoj, паехаць у дровы — veturi por hejtlignajo; ж) dum (для паказання часу ў будучым, у гэтым выпадку можа выкарыстоўвацца прыназоўнік еп таксама): у бліжэйшыя дні—dum (еп) proksimaj tagoj, зрабіць усё ў некалькі мінут — fari cion dum kelkaj minutoj; з) y канструкцыях тыпу «у мяне, у Міколы...» выкарыстоўваецца дзеяслоў havi — мець: у мяне цікавая кніга — mi havas interesan libron, y яго баліць галава — li havas kapdoloron, y генерала сівыя валасы — la generalo havas grizajn harojn; i) пры выкарыстанні вінавальнага склону прыназоўнік можа апускацца, пры гэтым дапускаецца замена назоўніка на прыслоўе: ісці ў лес — iri еп arbaron— iri arbaron — iri arbarew, к) да папярэдняга прыкладу набліжаюцца устойлівыя выразы з вінавальным склонам: іграць у дудачку — ludi blovtubon-, л) назоўнік з прыназоўнікам можа замяняцца дзеясловам ці прыслоўем: прыйсці ў госці — veni gaste — veni gasti-, м) назоўнік з прыназоўнікам можа замяняцца складаным словам: гуляць у хованкі — kasludi, гуляць у шахматы — sakludi\ н) у выпадках, калі называюцца пам'еры, прыназоўнік у эсперанта не ўжываецца: плошча ў два гектары — la tereno du hektarojn granda, кніга ў тысячу старонак, у пяць рублёў цаною — la libro mil pagojn ampleksa, kvin rublojn kosta, y два разы большы — duoble pli granda. 21.60. Узамен — гл.: наўзамен (21.32). 21.61. Уздоўж — гл.: наўздоўж (21.33). 22. Злучнікі 22.1. Kaj — і, а, ды: Nikolao kaj Viktoro lernas en la sama instituto.— Мікола i Віктар вучацца ў адным інстытуце. Nikolao volas esti instruisto kaj mi volas esti interpretisto.— Мікола хоча быць настаўнікам, ая — перакладчыкам. Saucjo kaj Griĉjo faris la blovtubon.— Саўка ды Грышка ладзілі дуду. 22.2. Sed — але, a, ды: Mi petis vin veni al mi, sed vi ne vents.— Я прасіў цябе прыйсці da мяне, але ты не прыйшоу. Via patro petis vin fari tion, sed vi farts nenion.— Твой бацька прасіў цябе зрабіць гэта, а ты нічога не зрабіў. Ni volts viziti vin, sed mi ne havis liberan tempon.— Я хацеў наведаць цябе, ды не меў вольнага часу. 22.3. Ай — ці, або, альбо: Ni iros promeni au ni restos hejme? — Мы пойдзем прагуляцца ці застанемся дома? Mi venos al vi sabate au dimance.— Я прыйду da цябе ў суботу ці (або) ў нябзелю. Mi havas neniomda libera tempo, tiun ci laboron faru Nikolao au Viktoro.— У мяне зусім няма вольнага часу, таму гэту работу хай зробяць Мікола ці (або) Віктар. 22.4. Se — калі, калі б, каб: Se vi volas, ni povas viziti Vicjon.— Калі хочаш, мы можам зайсці da Віці. Mi volonte tralegus tiun ci libron, se vi gin al mi pruntedonus.— Я 6 ахвотна прачытаў гэтую кнігу, каб (калі б) ты мне яе пазычыў. 22.5. Car — бо, таму што: Mi ne acetas ci tiun libron, car mi gin simple ne bezonas.— Я не купляю гэтую кнігу, бо (таму што) яна мне проста не патрэбна. 22.6. Ja — ж, жа: Konduku піп, vi ja konas la vojon.— Вябзі нас, ты ж ведаеш дарогу. Nikolao konduku vin, li ja pit bone konas la vojon.— Хай Мікола eac вядзе, ён жа лепей знае dapozy. 22.7. Kvankam — хоць, хаця: Mi acetis ci tiun libron, kvankam mi ne tre bezonas gin.— Я купіў гэтую кнігу, хоць яна мне і не вельмі патрэбна. 22.8. Татеп — абнак: Kvankam mi kompatas al vi, tamen mi povas al vi helpi per nenio.— Хоць я i спачуваю табе, абнак нічым дапамагчы табе не магу. 22.9. Kvazau — бьіццам, як быццам, нібы, нібыта: VI rakontas tiel, kvazau vi mem tie estus.— Ты расказваеш так, быццам (нібы) сам там быў. 22.10. Do — бык жа, duu вось, такім чынам: Do vi komencu! — Дык пачынай! Venu do! — Дык прыйдзі ж! Кіоп do vi volus legi?^— Дык. што б ты хауеў пачытаць? 22.11. Ankau — таксама: Mi ankau dezirus aceti ci tiun libron, sed mi ne havas monon.— Я таксама хацеў бы купіць гэтую кніжку, але ў мяне няма грошай. 22.12. Nek... nek... — ні... ні...: Mi acetis nek viandon, nek buteron.— Я не купіў ні мяса, ні масла. 3 а ў в а г а: У эсперанта дапускаецца толькі ўжыванне аднаго адмоўнага слова (гл. правіла 11.7). 22.13. Au... au...— ці... ці..., або... або...: Au via patro au via patrino nepre venu en la lernejon! — Ці бацька, ці маці хай абавязкова прыйдзе ў школу! (Або бацька, або маці хай абавязкова прыйдзе ў школу!) 22.14. Gu... cu... — ці... ці...: Cu via patro, cu via patrino nepre venu en la lernejon! — Ці бацька, ці маці хай абавязкова прыйдзе ў школу! 23. Часціцы 23.1. Сй — ці, хіба: Cu vi vidis Nikolaon? — Ці ты бачыў Міколу? 3 а ў в а г а: Часціца сй ўжываецца, хаця і не абавязкова, калі ў сказе няма іншага запытальнага, слова; у такім выпадку яна не перакладаецца: Cu vi estis hodiau en la lernejo?—Ты быў сёння ў школе? 23.2. Jes — так, ага, але: Jes, mi vidis Nikolaon.— Так (але), я бачыў Міколу. 23.3. Ne — не: Ne, mi ne vidis Nikolaon.— He, я не бачыў Міколы. 3 а ў в a г а: Пры ўжьіванні ў сказе іншага адмоўнага слова часціца пе не ўжываецца: Mi vidis пепійп.— Я нікога не бачыў. 23.4. Часціцы jes, пе могуць трансфармавацца ў іншыя часціны мовы пры дапамозе адпаведных канчаткаў: jeso — сцвярджэнне, jesi — сцвярджаць, jese — сцвярджальна, jesa — сцвярджальны, пеі — адмаўляць, пео — адмаўленне, адмова, пеа — адмоўны, пее — адмоўна. 24. Выклічнікі 24.1. Выклічнікі эмацыянальныя: Ah! — ах! (шкадаванне); Aha! — ага! (разуменне); На! — а! ха! (здзіўленне, боль, ці іншае пачуцце); Ha-ha! — ха-ха! (боль, іронія, насмешка); Ва! — ба! (здзіўленне); Вгг — брр! (пачуццё холаду); Eh! — эх! (у розных значэннях); Ej! — эй! (сумненне ці воклік); FU — фі! (агіда); Fu! — фу! (стомленасць); цт — гл«...(няўпэўненасць, прыкрасць, іронія, сумненне Huj! — уй! (пакута, незадаволенасць); Hoj! — гой! (захапленне); Ho! — о! (неспадзяванасць, нечаканасць); Нйга! — ура! (эмацыянальнае адабрэнне, ухваленне); Nu! — ну! (падахвочванне); Nu jen!— ну вось! (здавальненне ці нездавальненне); Bum! ~ бум! трах! (нечаканае падзенне); Ve!— о гора! (пачуццё няшчасця, незадаволенасці); Ho ve! — авохці! (пачуццё няшчасця ці нараканне); Нй!— гу! (каб падражніць ці папугаць каг.о-небудзь); Ноіаіа! — о-ляля! (радасць ці здавальненне пры сустрэчы). 24.2. Выклічнікі пабуджальна-валявыя: Baj-baj — бай-бай (закалыхванне дзіцяці); Lu-lu —лю-лі (закалыхванне дзіцяці); Bis! — біс! (выклік акцёра паўтарыць нумар); Sss — шшш (супакойванне); Ek! — давай! (заклік да пачатку дзеяння ці работы); Halt! — стой! (калі трэба астанавіць чалавека); Stop! — стоп! (калі трэба астанавіць машыну); Hej!—гэй! (воклік ці падахвочванне); Hop! — гоп! (выклічнік перад скачком ці пасля яго); Тгг—тпру (калі трэба астанавіць каня); Hoj-hoj! — гой-гой! (воклік у маракоў); Halo!—алё! (у пачатку тэлефоннай размовы); For! — прэч! вон! 24.3. Блізкімі да выклічнікаў з’яўляюцца гукаперай^ мальныя словы тыпу йа-«а(крык дзіцяці), miau-miau (мяўканне ката), hau-hau (гаўканне сабакі), ko-ke-ri-ki (ад пеўня) і г. д. 25. Словаўтварэнне Словаўтварэнне ў эсперанта характарызуецца акрэсленасцю правілаў і адсутнасцю выключэнняў. Новыя словы ўтвараюцца пры дапамозе: а) канчаткаў: praktiko — практыка, praktika — практычны, praktike — практычна, praktiki — практыкаваць; б) прыставак: avo — дзед, praavo — прадзед; в) суфіксаў: instrui — навучаць, instruisto — настаўнік; г) простага словаскладання: kulturo — культура, palaeo — палац, kulturpalaсо — палац культуры. 26. Прыстаўкі 26.1. boпаказвае на роднасць праз шлюб: patro— бацьпа, bopat.ro — цесць, свёкар; patri.no — маці, bopatriпо — цешча, свякруха; filino — дачка, bofilino — нявестка. 26.2. disпаказвае на раздзяленне ці раз’яднанне: doni — даваць, disdoni — раздаваць; jeti — кідаць; disjeti — расКідаць; haki — сячы., dishaki — рассячы. Можа выкарыстоўваюцца як самастойнае слова: disa — раз’яднаны, disigi — раз'яднаць. 26.3. ekпаказвае на пачатак, вокамгненнасць ці аднаразовасць дзеяння: рагоіі — гаварыць, ekparoli— загаварыць; krii — крычаць, ekkrii — ускрыкнуть; audi — чуць, ekaudi — пачуць. Самастойна можа выкарыстоўвацца ў якасці выклічніка. 26.4. eksмае значэнні «экс», «былы», «у адстаўцы»: eksministro — экс-міністр, былы міністр; eksoficiro — былы афіцэр, афіцэр у адстаўцы. Можа выкарыстоўвацца як самастойнае слова: eksa — былы, адстаўны, eksigi — звальняць, eksiĝi — звальняцца. 26.5. fiпаказвае на пагарду, агіду, якія выкліканы адмоўнымі якасцямі: homo — чалавек, fihomo — благі, гадкі чалавек; aferisto — дзялок, fiaferisto — аферыст; odoro — пах, fiodoro — смурод. Можа выкарыстоўвацца як самастойнае слова: fia — благі, гадкі, паскудны, fiayo — брыдота, поскудзь, fiulo — нягоднік, паскуднік.