Музычная скарбонка
дапаможнік для педагогаў устаноў, якія забяспечваюць атрыманне дашкольнай адукацыі
Вольга Анцыпіровіч
Выдавец: Белы Вецер
Памер: 94с.
Мазыр 2007
Амаль кожны з прапанаваных заняткаў, дапоўнены задачамі і адпаведным матэрыялам па іншым відам дзіцячай дзейпасці (маўленне, выяўленчая, дэкаратыўнапрыкладная, тэатральная дзейнасць), можа стаць асновай для правядзення комплексных заняткаў.
Пры правядзенні тыпавога музычнага занятку можа выкарыстоўвацца 1 фальклорны твор і 1 — 2 віды музычнай дзейнасці дзяцей (успрыманне і спевы, спевы і музычнарытмічныя рухі, спевы і музіцыраванне, спевы і песенная творчасць, музычнарытмічныя рухі і музіцыраванне j інш.). Музычны кіраўнік можа арганізаваць і правядзенне забаў (1 — 2 разы на месяц), для якіх падыйдзе матэрыял тэм «Кірмаш», «Зімовы фальклор», «Заняткі нашых продкаў», «Веснавы фальклор». Дадзены матэрыял можа быць паспяхова выкарыстаны і пры падрыхтоўцы фальклорпых святаў (матэрыял тэм «Зімовы фальклор», «Веснавы фальклор»),
Найбольш эфектыўнай формай стане спецыяльна арганізаваны цыкл заняткаў (1 раз на тыдзень, магчыма, у другой палове дня) або музычны гурток. Планаванне прапанавана для такіх форм, у якіх у поўнай меры магчыма паслядоўнае, сістэматызаванае і ўсебаковае вывучэнне матэрыялу.
Планаванне музычнай дзейнасці дзяцей, гульнёвыя сітуацыі і сюжэтпы бок заняткаў, прапанавапыя ў дапаможніку, з’яўляюцца прыкладнымі. Колькасць часу на развучванне некаторых твораў (для далейшага выканання «на сцэне») можа быць павялічана, частка прапанаванага матэрыялу можа быць заменена ў тым выпадку, калі пры гэтым не парушацца агулыіыя падыходы да адбору музычнага матэрыялу і арганізацыі працы з ім. Галоўнае, ад чаго немагчыма адмовіцца, гэта ад актыўнага ўзаемадзеяння дарослага з дзецьмі, ад яго шчырага жадання працаваць у гэтым кірунку.
Метадычная распрацоўка па кожнай тэме ўключае ў сябе ўказанне відаў дзіцячай дзейнасці, прапанаваны да яе фальклорны матэрыял, яго кароткую характарыстыку з пункту гледжання найбольш яскравых асаблівасцей, абсталяванне, а таксама задачы выкарыстання дадзенага рэпертуару з мэтай фарміравапня кампанентаў музычнай культуры дашкольніка (у выглядзе табліц). Далей даецца пералік неабходнага абсталявання, музычных інструментаў, літаратурных твораў, аўдыязапісаў і натаваных твораў (у кожнай тэме — асобная нумарацыя твораў, спасылка на фальклорны зборнік або аўдыяносьбіт), магчымы сюжэт і гульнёвыя сітуацыі.
19
МЕТАДЫЧНЫЯ РЭКАМЕНДАЦЫІ ПА АРГАНІЗАЦЫІ ЗАНЯТКАЎ Тэма «Уводзіны ў фальклор»
20
х 5 х X § 3 3 в М g 1 d X X 2 & Е й J х 5 С ё 1 р X 5 х х 0 X 1 X 2 X g х X 1 X X X X 5 X X 5 X* і 2 <с X 3 X X 1/ X 5 X 5 х. 2 7> “ ^ н “ X х 8 .х 5 X X X X X X X X х 6 X X 'Х “ X 2^ X ■^. ^ ’Х 2 “ 8 X X .8 X S х •= = S X х х ^ 1 1 = 1 < '8 1 X § X X х" 8 X X 2 5 X Й X х 3 X — X G X р f і £ 2 5 £ 8 ^О/ S X § 5 8 1 2 S .5 5 1 1 X 1 5
• . X 3 X X X 5 2 X X я 5 я 25 5 Ft I 1 Й . 2 X н X 1—м 2 X х X X X X = 2 § is 5 кН і н 1 2 о X X X х 1—4 8 5 * <•,8 н £ X х § § 5 х '7 Сх =8 X4 X X X X р O' X — ‘2 х X 5 3 3 S 2 н a 8 X X £ X X F □: X 2 \с 2 X g R 8 Н х 5 2 н — X X н X £ g 5
= X I X X X х X a 5 1 X 1 х g 2 г 5 Г'. 1 • g X X *1 2 £ g 5 £ ’^ і| S ‘2 X I g 3>
ro
21
22
Абсталяванне: персанажы батлейкі або лялькі: людзі (дзед і баба, пастух і пастушка), жывёлы (воўк, зязюля, баран, ліса, мядзведзь, пчала і інш.); хата; дзіцячыя музычныя інструменты; ксілафон, цымбалы, бубен, шумавыя інструменты; коптурныя выявы выканаўцы прычыту (бабуля); каляровыя алоўкі; наборы картак: мімічныя мадэлі (інтанацыі запалоханасці, пагрозы, зварота), карткісімвалы жанраў (прычыт, пастухоў найгрыш, замова), фотаздымкі або малюнкі музьічных інструментаў (пастухова труба, скрыпка, цымбалы, бубен) [27; 29],
Літаратурны фальклорны матэрыял:
1. Паданне «Пра зязюлю»; казка «Баранбок абадран» [28].
2. Лгчылкі:
№ 1. Раз, два, тры, чатыры, Воўка грамаце вучылі., He чытаць, не пісаць, А сяброў выбіраць.
3. За'мова: «Ідзі ж ты, хвароб: ў мокрае балота».
№ 2. Раз, два, тры, чатыры, ііяць,. Выйшаў зайчык пагуляць. А за зайчыкам луна Просіць выйсці калдуна.
, у шырокае поле, у сухія лясы ды
Музычны фальклорны матэрыял:
1. Аутэнтычныя аўдыязаііісы: былічка «Цялушачка» [4, № 66], прычыт «Зязюленька маяшэрапькая» [4, № 47], «Полька» [4, № 63], «Кадрыль» [4, № 70],
2. Натаваныя творы:
№ 1 [ 17, с. 49],
Пастухоў найгрыш на трубе
Пастух трубіў, валы згубіў, пастушка йшла, валы знайшла.
№ 2 {30, с. 40], Воук і авечкі
Умерана
Пасу, пасу авечачкі недалёчка ад рэчачкі. Я пасу авечкі
^j^jssfaUm^
каля самай рэчкі. Воўк за гарою, шэры за крутою. Ваўка не ба14
юся, кіем баранюся, качарэжкай адаб'юся, пайду буду спаць.
23
Прапануемы варыянт традыцыйнай гульні некалькі адрозніваецца ад пададзеных у літаратуры і ў болыпай ступені накіраваны на вырашэннс задачы музычнатворчага развіцця дзяцей.
Выбіраюць «пастуха» (можа быць некалькі чалавек) і «воўка». Усе астатнія «авечкі». Пастух становіцца сярод авсчак з «качаргой» у руках, а воўк хаваецца за дзвярыма. Пастух спявае. Пасля спеваў ён адыходзіць убок і робіць выгляд, што сніць. Воўк кідаецца да авечак, хапае адну ці дзве, і разам яны ўцякаюць за дзверы. Усхапіўшыся, пастух крычыць: «Агату! Воўк авечку панёс!»
Усё паўтарасцца да моманту, пакуль воўк нс забярэ ўсіх авсчак. Пасля гэтага пастух ідзе шукаць авечак, пытаецца ў воўка: «Ці не бачыў маіх авечак?» Воўк адказвас: «Не, не бачыў». У гэты момант першая з авечак пачынае шумець так, каб гэты шум адлюстроўваў пэўныя з'явьі прыроды або з’яўляўся гукаперайманнем. Пастух пытаецца: «А што гэта ў цябе шуміць?» Воўк павіііен адказаць, праявіўшы кемлівасць.
Так гуляюць, пакуль ёсць авечкі, якія жадаюць «пашумець». Апошняя з авечак «спявае» голасам авечкі, пасля чаго ўсе разам уцякаюць ад воўка ў свой «хлеў». Воўк спрабуе злавіць авечак, але пастух павінен яго ўтрымліваць.
№3[31, с. 62],
Зязюля
. Скора __
Куку, куку!
У літаратуры зафіксаваны наступны варыянт танцагульні. Тры дзяўчыны становяцца тварам у твар, адна з іх пляскае ў далоні і «кукуе», пасля чаго яны ловяць адна адну, бяруцца за рукі і кружацца пад музыку. Колькасць удзельнікаў можа быць рознай, а ў працэсе гульні можна ствараць свае варыянты з улікам існуючых абставін.
Магчымая сюжэтная лінія і гульнёвыя сітуацыі
Занятак 1
Спачатку Дзёці знаёмяцца з персанажам, які будзе ўдзельнічаць у розных гульнёвых сітуацыях — дзедам. Ён распавядае аб жыцці сваёй вёскі'і праііануё паслухаць гісторыю, якая здарылася ў суседзяў, былічку «Цялушачка». Пасля першаснага ўспрымання
>24
ўдакладняюцца ўяўленні дзяцей аб скрыпцы, дэманструецца яе фотаздымак або малюнак, робіцца акцэнт на тым, што скрыпка — традыцыйны музычны інструмент беларусаў. У час наступнага ўспрымання былічкі запіс спыняецца кожны раз пасля гучання інструментальнага эпізоду, удакладняецца яго сэнс і настрой, пасля чаго некаторым дзецям' прапанўецца голасам перадаць гукаперайманні або аналагічныя праслуханыя ў інструментальным выкананні інтанацыі, якія адпавядаюць эмацыянальным станам герояў і рэгістрам іх галасоў.
Працягваючы сюжэтную лінію, «дзед» знаёміць дзяцей з персанажам, які прысутнічае ў былічцы, пастухом (лялька), які выконвае сваю песню. Пры развучванні гэтай песні дзяцей можна пазнаёміць з інструментам, якім карыстаўся «пастух», трубой і імітаваць ігру на ёй, адлюстроўваючы змяненні вышьші гукаў мелодыі ў адпаведных рухах. Далей ітесня можа спявацца дуэтам — хлопчыкам і дзяўчыпкай, якія ў час выканання «пераўтвараюцца» ў пастуха і пастушку, атрымліваючы для выканання роляў адпаведных персанажаў батлейкі.
Затым «пастух» жадае пагуляць з дзецьмі ў новую гульню ^Воўк і авечкі». Спачатку ролю пастуха выконвае дарослы (разам з адным з дзяцей), ён жа выкопвае песшо пастуха і імправізуе мелодыю на тэкст: «Агату! Воўк авечку пансс!» Далей пастухом застаецца толькі дзіця, а дарослы дапамагае «авечкам» праявіць сябе (падказвае, якія гукі ці гукаперайманні яны могуць прадэманстраваць ііерад воўкам і пастухом).
Пажадана пагуляць 2 — 3 разы, каб усе дзеці«авечкі» абавязкова выканалі заданне, і «пастухі» (якіх можа быць некалькі ў адной гульні) актыўна падпявалі даросламу і самастойна імправізавалі па тэксту.
Пры арганізацыі гульні выкарыстоўвасцца лічылка № 1.
Занятак 2
Спачатку «дзядуля» запрашае дзяцей наведацца ў адну з хат вёскі. 3 хаты чуюцца спевы (гучыць урывак запісу прычыту). Дарослы пытаецца ў дзяцей: «Хто можа жыць у гэтай хаце?», «Які настрой у выканальніцы?» (Выкарыстоўваецца персанаж батлейкі — бабуля). Вельмі важна ў гэты момант даросламу з дапамогай уласнай мімікі, моўных інтанацый стварыць пэўную эмацыянальную атмасферу, падкрэсліць спецыфіку жанру Пасля выяўлення эмоцый, адлюстраваных у творы, ён гучыць цалкам. У мэтах больш глыбокага разумення пачуццяў і стану выканальніцы вельмі карысным будзе выкарыстанне малявання (контурныя выявы). Пры немагчымасці яго арганізацыі можна прымяніць «моўнае маляванне», галоўнае, каб дзеці ўсвядомілі эмацыянальныя адцешіі твораў гэтага жанру.
25
Дарослы ад імя бабулі прапануе паслухаць паданне «Пра зязю лю» (у час чытання словы «Якуб, Якуб!», «Куку, куку» меладызуюцца дарослым). Затым кожны з дзяцей спрабуе выконваць песню зязюлі на ксілафоне, адначасова прапяваючы гукаперайманне. Пажадана, каб гукаперайманне прагучала ў розных рэгістрах.
Далей, каб павесяліць «бабулю», «дзядуля» прапануе патанцаваць. Дарослы арганізуе танецгульню «Зязюля». У час прапявання гукапераймання ў гульні дзецям прапанусцца адлюстраваць змяненнс вышынь гукаў з дапамогай «крылаў» зязюль (адпаведныя рухі рукамі). Сам танец можа бьіць імправізаваным — кружэнне ў парах, імітацыйныя рухі і інш.
Занятак 3
Занятак пачынае «пастух». Ён паведамляе, што чуў, як добра дзеці ігралі на ксілафоне песню зязюлі, і прапануе ім навучыцца іграць так, каб дапамагчы яму пазваць жывёл («Настухоў найгрыш на трубе>). Пасля выканання голасам знаёмага дзецям узору ад імя пастуха дарослы паказвае, што, каб сыграць гэту песню, трэба дадаць да песні зязюлі яшчэ адзін гук. Дарослы дэмапструе спачатку песню зязюлі (на гуках «ля» і «фа»), а потым іграе ііершыя дзве фразы пастухова найгрыша, дадаючы да тэрцыі зязюлі яшчэ адзін ніжні гук «до». Такім чынам, узор выконваецца на ксілафонс ад гука «фа». Далей дзеці па чарзе спрабуюць выканаць гэты ўрывак на ксілафоне. Пасля кожнай удалай спробы «пастух» гаворыць: «Вось яшчэ адна кароўка знайшлася!» ці «А вось і волік прыйшоў!» і г. д. (Увага! Выкарыстоўваюцца толькі першыя дзве музычпыя фразы «Пастухова найгрыша на трубе».) Пасля музіцыравання можна выканаць хорам песшо.
КНІГІ ОНЛАЙН
