Музычная скарбонка
дапаможнік для педагогаў устаноў, якія забяспечваюць атрыманне дашкольнай адукацыі
Вольга Анцыпіровіч
Выдавец: Белы Вецер
Памер: 94с.
Мазыр 2007
Мэце замацавання твора і асэнсавання дзецьмі ладавых магчымасцей у стварэнні адпаведнага настрою падпарадкавана і выкананне забаўлянкі «Гойда, гойда, гайдамаш*. Так, апошняя фраза «На булачкў грошай не стала», якая мае мінорнае нахіленне, можа быць зменена на мажорную фразу «А Надзейка плакаць не стала» або на якуюнебудзь іншую.
Занятак 5
Апошні занятак тэмы прысвечаны замацаванню вывучаных забаўлянак, танцавальных рухаў да танцаў «Мосцік», «Лявоніха», «Юрачка», у тым ліку з дапамогай танцагульні «А ў нашага Трыхвана семера дзяцей», аркестроўцы танцавальных мелодый. Выконваюцца творчыя заданні, якія найбольш зацікавілі дзяцей: ствараюцца тэкставыя і меладычныя варыянты забаўлянак, выконваецца гульнёвае заданне «Латок гандляра», розныя варыянты гульні «Сля
пы музыка».
Тэма «Калыханкі»
= і я 2 І $ л 2 н .= 3 '■' ,Т Н — ? — ' — ~ ~ І ^ = 2 Е 3 ~Г у >\Г 2 u ~ ■— х1 .S Й і?» ,□ 2 = # р 11
31 =■ S S Я 25 “ р 5 ❖ г >—« £ і " з = — 1 1 1 * £ Г 5>. * X . о ~ 111 іі я Н Й я 5 М ^ £>.§ = ? м Z ь.
1 r 5 2 < 2 S
ЛЛЛ.ВІП?Я о\' CN
40
л ^ 2 X 1 § S:4'" 2 r z a £ S 5 £ ■ ^ 2 — ^ к’ ^— | 1 §4® 5 ?’ = t = ~ н g я § 43 > § С 99 £ 1 5 a р R A . >4 Л 5 Z £ 2 7>. ° і« ~ к = с S g Й w х 2 “ * 1 э I 2 :ё' « = :>‘ е £ 5 5 Ь ® § 0й я 2 к § ^ a = ■ м< 1; К 11 }^ 11 І< > п Н 03 3 = с 5 8 ^ § ' § ^ с 2 2 Н 5 с s £ S 02 1 й 5 .3 22
“ ’с' й * “ g £ 5 § ТВ з 'і^ 5 g ^ ^ ■3 3 3 х й '3 д 2 ■ ^^ £02 / ^ЭЗ ^ X 5 ? ^ :> ;■: н L ^ ~ * к 5 :>, ^ т ~ ~ > 2 =■ >. g С « S « н ІЗ х Л ^ д u 1 '3 § 11 • £ ^ 11 t с d 1 5 Э Xi 8 s 3 — 25 ? 1 й г 5 .2 h 5 S '= ^ 1 = 3 § 2 й Зз * '3 _ £ £ * 1 I 5% 2§У 2 2 a S * 5 § ’б' ^ ^ « ^ * £ ь $ 2 2^ ~ 3 j S — = Л О 6 § ® Т sin Is § ~ * $ ■1, й Д £ £ е Й Я Е С ■1Н11 £ 5 o' к S 5 ^ .5 ^ . г £ £"^ І ІдНІ чО Г1 = "—1 ^ । 3 5 р £ *
3 л £ 3 3 tu 5 '5 3 § < 1' 5 Й 32 ... і 1 ^ н 1^ 3 .S Ё 1 М 2 Оі 5 s :< й 5 Ч Д * К § 3 Э ‘2 х х 6 ^ 3 ■“ р 2 02 1/ С
41
if I і ? g л 4 f S’ fs S 4; Ь ? X ? g 3 £ S' = * B ill > 5 2 III S' S' 5 = ? S 1 1 I 5 “ ‘^ Ё s‘ £ 5
Q 5 1 S. 2 ш >© s « * & ^> ^ £ 3 ^ ^ ^ ^ B 2 .':>> h£ §. i 3 & E ^ £ r S i. * >. ^ S X £ £ J ? ?= ? : & .Cl 4! ^ Г 2 .= 5 “ S 2 г^ J " 0 H £
1 '3 a 5 Г Z X 02 '5
ляіляп^ ^ •<
42
Абсталяванне: персанажы батлейкі або лялькі: людзі (дзед і баба, маці і бацька, дзіця ў калысцы), жывёлы (кот, певень і куры); хатка; дзіцячыя музычныя інструменты: металафон або ксілафон, званочак, трохвугольнік і інш.
Літаратурны фальклорны матэрыял:
Казка «Піліпкасынок» [25].
Лічылкг:
Раз, два, тры, чатыры, Пяць, шэсць, сем, восем, Выйшла баба з доўгім носам, А за бабай — сівы дзед. Колькі дзеду таму лет?
№ 2
Ішоў кот праз сто варот, Дайшоў да канца, Знайшоў кацяня.
Мяў!
Пайшла курка ў аптэку, Закрычала: «Кукарэку! Дайце пудры і духоў На надманку петухоў».
Музычны фальклорны матэрыял:
Натаваныя творы: № 1 [19, с. 21],
Калыханка
Павольна
A___ a____, лю лі. Спі, сыночак міленькі, га лубочак сізенькі.
Мой сы но чак_____ бу дзе____ спаць,.
а я бу ду_____ ка лы______ хаць.
Аа, аа, люлі, аа, аа, люлі. Спі, сыночак міленькі, Галубочак сізенькі.
Мой сыночак будзе спаць, А я буду калыхаць.
Нашто вецер ты гудзеш, Спаць Міхаську не даеш? Спі, сыночку міленькі, Ой, да люлі, люленькі...
43
Варыянт тэксту [ 17, с. 1301: Спі, дачушка мілая, Галубачка сізая.
Мая дочка будзе спаць, А я буду калыхаць.
Нашто, вецер, ты гудзеш, Спаць Марысі не даеш? Спі, дачушка мілая, А я цябе люляю.
№ 1а [17, с. 131].
Калыханка
Павольна
№ 2 [18, с. 18; 22, № 15],
Калыханка
Павольна
фі1І|11р11І1і1^^
Хадзіў каток па капусце, на сіў сон у белай хустцы.
У сім сончык прадаваў, а табе, Зосю, дар ма даў.—
№ 3 [22, № 29],
Калыханка
Павольна
А ты, каток шэ ры, прындзі павя чэ раць. Будзеш у нас начаваць, на шу Галю калыхаць.
Ой не прыйду, непрыйду, я са ба кі ба ю ся: Я са бачку навя жу, лусту хлеба палажу.
44
№ 4 [24, с. 10|.
Варыянт тэксту [22, с. 98]:
Калыханка
. Павольна 4—^— — 1 1
ь Люлі, j Малень лю Л1, ку ю лю лі, Све тач спаць, «У>
а я мілень бу ду ку Ю ка лы кве тач хаць. ку.
Люлі, люлі, люляю.
Засні, спаці, гультаю.
№ 5 [22, № 136; 18, с. 20; 17, с. 134J.
Калыханка
Умерана
Пайшоў ка ток у ля сок, пайшоў ка
ток у ля сок. шукаць Во лі пая
* сок, шукаць Во лі пая сок.
Пайшоў каток у лясок2 Шукаць Волі паясок. Ён паяска не знайшоў. Узяў плюнуў і пайійоў. А Волечка чакае, ІПто ёй каток шукае.
Пайшоў каток пад масток, Злавіў рыбку за хвасток. Ён сам бярэ і жарэ, А Волечцы не дае.
2 Кожны радок паўтараецца двойчы.
45
№ 5a [24, c. 28].
Пайшоў каток y лясок, прынёс каток паясок.
Пайшоў каток на ганачак, прынёс каток бараначак.
Пайшоў каток у лавачку, прынёс каток булавачку.
Пайшоў каток на рыначак, прынёс каток разыначак.
Пайшоў каток на крылечка, прынёс каток калечка.
Пайшоў каток на таржок, прынёс каток піражок.
№ 56.
№ 5в.
№ 6 [ 18, с. 18].
Калыханка
Хо дзіць певень па ка пус це,
усенькім дзецям пра да ва ў,
3
но сіць сом у бе лай ху стцы,
а Га нуль цы дар * ма даў.____________________________
№ 7 [2, с. 26; 6, № 195],
Калыхапка
Павольна
Люлі, люлі, лю лі, прыля це лі ку ры, се лі на ва р’о тах у чырвоных бо тах.
46
№ 8 118, c. 29]
Забаўлянка
Увага! У прыведзеных тэкстах неаднаразова выкарыстаны розныя імёны дзяцей, для якіх выконваецца калыханка. Пры арганізацыі заняткаў па тэме гэтЫя імёны неабходна змяняць на тыя, якіх патрабуе сюжэтная лінія заняткаў (у дадзеным прыкладзе — на імя Міхась).
Магчымая сюжэтная лінія і гульнёвыя сітуацыі
Занятак 1
Знаёмы дзецям персанаж «дзядуля» прапануе ўспомніць казку ^Піліпкасынок» (або абяцае пазнаёміць з гэтай казкай), Пасля чытання пачатку казкі «дзед» пытаецца ў слухачоў, ці запомнілі яны, якія словы спявала маці над калыскай, і ўдакладняе, ці ведаюць дзеці, як называюцца песні, якія спяваюць, каб дзеткі спалі. Далейшае чытанне казкі «дзядуля» прапанус адкласці, каб пазнаёміцца з жыхарамі яго хаткі (дэманструе персанажы бабулю, маладых маці і бацьку, дзіця) і разам скласці апавяданне пра іх.
Пачатак апавядання можа быць наступны: «У вёсцы заўсёды шмат працы. Вось і сёння зранку малады гаспадар ужо пайшоў у поле, маладая ж гаспадыня толькі сабралася пайсці з дому, як яе малое дзіця прачнулася і пачало плакаць. Што рабіць? Трэба заспяваць калыханку, каб дзіця супакоілася і заснула». У выкананні дарослага гучыць калыханка «Спі, сыночак міленькі» (№ 1). (Увага! Магчыма выкананне варыянту гатай калыханкі для дзяўчынкі: «Спі, дачушка мілая»). Увага дзяцей звяртаецца на словы, з якімі маці звяртаеода да свайго сыночка Міхаські, прапануецца ахарактарызаваць пачуцці, адлюстраваныя ў творы.
Дарослы працягвае: «Міхаська як быццам заснуў, але толькі маці пайшла з дому, ён зноў заплакаў. Дзядуля і бабуля пачалі супакойваць малога. Але адразу не ўспомнілі якуюнебудзь калыханку, таму заспявалі як змаглі».
Пасля гэтага дарослы выконвае варыянт калыханкі нагукі «Ааа» (№ 1а) у розных галасавых рэгістрах ад імя бабулі або дзядулі.
47
Затым дзецям прапануецца таксама выканаць падобную калыханку. Спачатку дзяўчынкі імправізуюць ад імя бабулі, хлопчыкі — ад імя дзядулі, а потым удзельнічаюць усе дзеці, усталёўваючы чаргу па лічылцы № 1.
Пасля выканання гэтага задання «дзядуля» ўзгадвае калыханку і выконвае яе (№ 2 «Хадзіў каток па капусце»У Далей тэкст развучваецца з дзецьмі «з голасу», пры гэтым спевы можна суправаджаць імітацыяй рухаў персанажа, мадэліруючых рытмічны малюнак. Абавязкова ўвага дзяцей звяртаецца на настрой калыханкі (мажорны лад).
Далей дарослы працягвае: «Дзядуля разам з намі шмат разоў пеў калыханку. Ён нават стаміўся, таму бабуля вырашыла паклікаць ката, каб ён дапамог ім». Ад імя бабулі дарослы выконвае першыя два радкі калыханкі № 3 «А ты, каток шэры». Дзецям пралануецца паклікаць *ката» разам (пры выкананні неабходна звярнуць увагу на мінорны лад твора); такім чынам першая частка калыханкі можа спявацца (калектыўна або сола) да таго момапту, пакуль іх выкананне не задаволіць «ката». Да той пары «кот» (дарослы) кожны раз прапявае трэці радок калыханкі. Калі калыханка ў выкананні дзяцей гучыць здавальняюча, дарослы ад імя бабулі дапявае апошні радок.
Напрыканцы ўвесь твор выконваецца калектыўна яшчэ раз. Маленькі Міхаська засынае, а «кот» прапануе дзецям рухомую гульню «У ката». Для арганізацыі гульні выкарыстоўваецца лічылка № 2.
Занятак 2
Напачатку дзецям прапануецца ўзгадаць, якія калыханкі пелі «дзед» і «баба», і разам з імі выканаць іх для маленькага Міхася. Яшчэ раз удакладняецца ладавая афарбоўка двух твораў: дзядуліна калыханка больш бадзёрая, яна гучыць весялей; бабуліна больш спакойная і сумпая.
Калі зноў з’яўляецца «кот», яго просяць спець новую калыханку. Дарослы ад імя ката выконвае калыханку № 4 «Люлі, люлі, люлі, спаць» з першым варыянтам тэксту, дзе звяртаюцца да Светачкі, на што «кату» робяць заўвагу. Тады ён спявае гэтую калыханку з другім варыянтам тэксту. Далей гэты варыянт спяваецца калектыўна, а дзецям прапануецца суправаджаць спевы рухамі правай рукі, імітуючы рух калыскі і мадэліруючы метрычную аснову твора.
Потым гэты ж варыянт калыханкі выконваецца дарослым на металафоне або ксілафоне, некалькі дзяцей па чарзе (па жаданні або па лічылцы) адзначаюць метрычную пульсацыю мелодыі на трохвугольніку. Пасля гэтага дзеці па жаданні могуць самі сыграць мелодыю на гукавысотным інструменце (сольна або дуэтамі).
, Пасля правядзення рухавай гульні «У ката» дзеці знаёмяцца з новым узорам калыханкі, што выконвае «маці», якая ўжо прыйшла
48
дадому (№ 5 сПайшоў каток...»). Яна просіць «ката» прынесці падарункі для Міхаські. Пасля ўспрымання і (па магчымасці) падпявання дзецьмі асобных фраз твора, ім прапануецца самім скласці варыянты тэксту, адказваючы на пытанні: «Куды мог яшчэ пайсці каток?», «Што ён мог прынесці ў падарунак?» Каб палегчыць дзецям задачу, дарослы можа прапанаваць свой варыянт адказу на першае пытанне (напрыклад, варыянт № 5а), а дзеці ў рыфму падбіраюць адказ на другое пытанне.
Занятак 3
Падарожжа «катка» за падарункамі працягваецца, але яму патрабуецца дапамога дзяцей. У гэты момант яны самі становяцца «катамі» і разнастайнымі рухамі адлюстроўваюць падзеі, якія адбываюцца ў творы. Пасля некалькіх выкананняў твора выяўляецца «лепшы кот». Яму дазваляеода прапанаваць свой такст пра падарунак ад «ката» (або ўзгадаць з папярэдняга занятку) і вызначыць, які настрой адлюстраваны ў гэтай калыханцы (мажорнае або міноранае нахіленне). Потым прапанаваны варыянт выконваецца калектыўна з апорай на гукі тэрцыевага ладу з субквартай (прыклады № 56 і № 5в). Пажадана адабраць і калектыўна выканаць некалькі варыянтаў.
КНІГІ ОНЛАЙН
