Напярэймы жаданьням
Уладзімер Дудзіцкі
Памер: 355с.
Нью Йорк 1994
«Прайшлі, прамінулі гады... Зарубцаваліся раны, але ня сплямілася перажытае. Душа беларуса жывучая, ня ўмее маўчаць ні ў часіны радасьці, ні смутку. Яна сьпявае й вядзе напярэймы жаданьням, а жаданьнямі гэтымі ёсьць шчырасьць і праўда жыцьця, ці гэта на Бацькаўшчыне, ці, як суджана ізноў злым лёсам, на чужыне»
Уладзімер Дудзіцкі
Укладальнік і рэдактар: Лявон Юрэвіч
Бібліяграфія й камэнтары: Алена Юрэвіч
Вокладку апрацавала Ірэна Рагалевіч Дутко
Друкаваў кнігу: Мікола Прускі
Belarusian Poets and Writers Series 5
Library of Congress Catalog Card Number 9471340
Уладзімер Дудзіцкі
НАПЯРЭЙМЫ
ЖАДАНЬНЯМ
Збор твораў
БЕЛАРУСКІ ІНСТЫТУТ НАВУКІ Й МАСТАЦТВА
Ню Ёрк — 1994
Uladzimier Dudzicki
STRIVING TOWARD DESIRE
Collected Works
BELARUSIAN INSTITUTE OF ARTS AND SCIENCES, INC.
New York 1994
V
АД РЭДАКТАРА
«Збор твораў» Уладзімера Дудзіцкага выходзіць у сьвет упяршыню. Падрыхтаваныя пры жыцьці аўтара два зборнікі «Песыіі і думы» і «Напярэймы жаданыіям» загінулі. Нават невядома, якія вершы ўключыў паэт у кожны з названых зборнікаў.
Прапанаваная чытачу кніга аб’ядноўвае ўсе мастацкія друкаваныя і ненадрукаваныя творы Уладзімера Дудзіцкага, якія на сёныіяшні дзень вядомыя рэдактару.
Творы Ул. Дудзіцкага падаюцца храналягічна, датуюцца паводле аўтарскай вэрсіі. Час напісаньня некаторых вершаў удакладняўся з улікам публікацыяў і кантэксту. Недатаваныя творы акрэсьліваліся ў часе толькі ў адпаведнасьці з кантэкстам.
Калі твор мае некалькі рукапісных варыянтаў, друкуецца той, у якім ёсьць зробленыя аўтарам зьмены і выпраўленыіі, або, на думку рэдактара, больш дасканалыя. Калі твор мае рукапісны і друкаваны варыянт, перавага аддаецца публікацыі.
Усе рукапісныя творы Ўладзімера Дудзіцкага захоўваюцца ў архіве Беларускага Інстытуту Навукі й Мастацтва (БІНіМ, НьюЁрк) і выкарыстаныя нры падрыхтоўцы выданьня вычарпалыіа.
Рэдактар шчыра дзякуе спадарам Зоры і Вітаўту Кіпелям, якім належыць ідэя стварэньня «Збору твораў» Уладзімера Дудзіцкага, за неацэнную дапамогу на ўсіх этапах падрыхтоўкі, рэдагаваньня і друкаваньня гэтай кнігі.
Слова глыбокай удзячнасьці спадару Яну Запрудніку за ўважлівае рэцэнзаваныіе рукапісу і каштоўныя парады пры падрыхтоўцы кнігі да выданыія.
Рэдактар удзячны спадару Эдварду Касінцу за добразычлівыя адносіны і садзеяныіе ў выяўленьні публікацыяў Дудзіцкага, зьмешчаных у рэдкіх і маладаступных пэрыядычных выданыіях, захаваных у зборах беларускай калекцыі Славянскага аддзелу НьюЁркскай Публічнай Бібліятэкі:—"
Вялікі дзякуй тым, хто адгукнуўся на заклік дырэктара Беларускага Інстытуту Навукі й Мастацтва спадара Вітаўта Кіпеля і падтрымаў выданыіе кнігі матэрыяльна, а таксама ўсім, хто спрычыніўся да вяртаныія ў беларускую літаратуру Ўладзімера Дудзіцкага.
НьюЁрк, 1994 г.
VI
Memory
My last memory of Papa is painful to recall as all earlier ones prior to age 16, when, last I saw him. He was on his way to Caracas, Venezuela from Syracuse, New York and I was returning back to high school studies after Easter break, from Syracuse to Bloomington, Indiana. The year was 1968. It all seems another life and such a long time ago.
Life with Papa was never dull, sometimes filled with laughter as his humor was excellent; but mostly difficult because of ghosts which seemed to haunt him. The earliest memories of him include walks along country lanes near our home in Munich, Germany. I would have been aged five to six then. He would recite poetry. Often times his recitation of poetry surely had to do with private anguish or longing, which, as a child, I could not possibly have understood. Nevertheless, I sensed that it was important to him to walk and talk aloud. Perhaps it was a small comfort to him to have had one of his children by his side. I hope it was.
There were christenings and birthday parties attended by the priest, elegantly dressed parents and cleanly scrubbed children — lively gatherings splendidly decorated with exotic foods and lots of drinks. Always the conversations amongst the adults returned to the horrors of World War 2, no matter how jovial our gatherings at home might have been. Adults chasing ghosts while children chased one another, oblivious to all the sorrow in our parents' world.
Early on, all the children under Papa's roof, Sergei, Lidia, Olga, Vova, Masha and I understood that his disposition was a troubled one. We did not understand why or know what to do to assist. We were children who were growing up with a man who had forgotten how to be a child. Perhaps there was a reason why he chose to forget those very early years of his own life.
It was not until we all grew older that we learned of Papa's professional accomplishments, his love of homeland and private anguish to do with all that happened to him prior to and during World War 2.1 do not believe that even today we know the full account of his earlier life.
How could we have known then that he was a man besotted by a complex personal history, which, was intertwined with political events of his homeland? Our mother knew and spared us his torment in hopes that we could simply be children, enjoying the magic of childhood.
He lived his life in exile, which, meant that no matter where else he lived after leaving Belarus, whether Europe, South America or United States, he was a man without his country and never truly at home elsewhere. A man divided between love of family and love of homeland. In the end he chose homeland and so in 1968 began his journey home. I hope he found what he was looking for when he returned. I fear that he did not.
VII
Speaking on behalf of his children, I can say that we are happy for him that his poetry is now to be shared with his countrymen and that the ideals he sought of freedom and nationalism have finally been realized in Belarus. He played a part in that struggle for independence and for that he deserves a moment of recognition. We only wish he could have been part of the later years of his children and now grandchildren. I am certain that his poetry today would include the joy of family — because in the end it is our relationship to one another and to God that truly matters.
Sonoma, California
January 1994
Anya Crain
VIII
«НЕ КАРАЙ ЗА НЯМУДРАЕ, ОЙЧА МОЙ!»
Што для Паэта вяртаньне? Прызнаньне? Разуменьне сучасьнікаў і нашчадкаў? Калі Паэт сапраўды вяртаецца? Зь першымі згадкамі і ўспамінамі нра яго, зь першым вершам, які прыйшоў да чытача, пераадолеўшы час і прастору? А можа, вяртаньне пачынаецца пазьней з захапленьня і радаснага зьдзіўленьня першага крытыка?
Паэт піша для сучасьнікаў, сувязь яго з чытачом двухбаковая: ня толькі Паэт узьдзейнічае на чытача, але і чытач уплывае на Паэта. Такая ўстойлівая ўзаемасувязь фармуе творчасьць. Каліж творы Паэта прыходзяць праз гады да ўнукаў, a дзеці нават ня чулі пра іх, чытачу неабходна вялікая работа пачуцьцяў і думак, каб адкрыць для сябе Паэта, убачыць і адчуць глыбіню і прыгажосьць яго слова.
Паэты вяртаюцца зь нябыцьця, са сховаў і архіваў безабароннымі, як немаўляткі, і чакаюць прысуду...
Уладзімер Дудзіцкі...
Нават сёньня, калі, здаецца, ведаем усё пра Тыя часы, лёс паэта кранае паасабліваму. Нарэшце мы чытаем творы яго сяброў і настаўнікаў, тых, хто разам зь ім быў рэпрэсіраваны, і тых, з кім ён жыў на эміграцыі. I толькі вершы самога Уладзімера Дудзіцкага, за рэдкім выключэньнем, не знайшлі месца ў беларускай літаратуры на Бацькаўшчыне. Двойчы Дудзіцкі меў падрыхтаваныя да выданыія кнігі, і двойчы яны не пабачылі сьвет. Жыцьцёвы лёс паэта, як вершы яго трагічны і цэльны ў сваіх імкненьнях служыць Беларусі. I хто скажа, ці адшукаем калі апошнія строфы яго паэзіі і ці спазнаем калі апошнія крокі жыцьця паэта?
Нарадзіўся Ўладзімер Дудзіцкі (сапраўднае прозьвішча Гуцька) 8 студзеня 1911 г. (23 сьнежня 1910 г. ст. стылю) на Меншчыне, у вёсцы Дудзічы былога Ігуменскага павету. У гэтайжа вёсцы нарадзіўся і паэт Уладзімер Хадыка, а за шэсьць кілямэтраў ад Дудзічаў, на хутары Рудкова, Сымон Баранавых. 3 маленства яны былі разам у павучаньні, у захапленьні роднай літаратурай і мовай, у думках пра будучыню Бацькаўшчыны, у пакручастасьці лёсу.
IX
Сям’я была вялікая: чатыры сыны й чатыры дачкі, змалку ўсе прывучаныя да працы. Бацька памёр, калі Уладзімеру было два месяцы, гадаваўся ён пры айчыме. Вялікі ўплыў мела на будучага паэта маці, вядомая на ўсю ваколіцу сьпявачка. Духоўная сувязі. Дудзіцкага (ад дзяцінства) з маці наймацнейшая. Менавіта да яе імкнуўся ён думкамі і сэрцам, калі апынуўся за парогам хаты.. Так было і за кратамі Марыінскай турмы і на эміграцыіі.
Ня крыўдуй, дарагая Мама, наяву і у сьне жывеш ты. Цяплынёю да сьмсрці самай зьнітавала гадоў маіх рэшту...
Ня журыся. На целе, кажуць, ня сьціраецца знак радзімы... Хоць і ўпокат дзенебудзь ляжам, але зьблізімся...
Сын Уладзімер
Дудзіцкі вучыўся ў вясковай народнай чатырохгадовай школе, пасьля у менскай сямігодцы. Тут ён і пачаў свае першыя літаратурныя спробы. Настаўнік беларускае мовы й літаратуры Ігнат Зянько прабудзіў у ім цікавасьць да паэтычнага слова, даваў чытаць кніжкі й ацэньваў вершы Дудзіцкага, што зьмяшчаліся ў школыіай насьценнай газэце. Першы верш называўся «Сьветач», у ім гаварылася пра значэньне навукі, пра імкненьне паэта пазнаць навакольны сьвет.
Яшчэ ў сямігодцы Дудзіцкі друкаваў зацемкі й артыкулы з вучнёўскага жыцьця, народныя песьні, прыказкі, гірымаўкі ў розных беларускіх газэтах, актыўна працаваў у літаратурным гуртку пры клюбе чыгуначнікаў у Менску, якім кіраваў настаўнік Васілёнак. Тут праводзіліся тэарэтычныя й практычныя заняткі і выдаваўся на шклографе часапіс «Першыя крокі». Да гурткоўцаў прыходзілі Міхась Зарэцкі, Міхась Чарот, Валеры Маракоў, Тодар Кляшторны. Тут, у клюбе чыгуначнікаў, ладзіліся літаратурныя вечарыны, чыталі свае вершы вядомыя пісьменьнікі і пачаткоўцы.
Пасьля сямігодкі, у 1927 годзе, Дудзіцкі паступіў у Менскі Беларускі Пэдагагічны Тэхнікум імя Ўсевалада Ігнатоўскага. Тут вучыліся амаль усе беларускія пісьменьнікі першых парэвалюцыйных дзесяцігодзьдзяў. Нездарма Белпэдтэхнікум называлі «Беларускім Ліцэем», у ім бурліла й крынічыла творчая праца, панаваў дух беларускага нацыянальнага адраджэньня, ішла плённая асьветніцкая
X
дзейнасьць. Студэнты м
КНІГІ ОНЛАЙН
