Напярэймы жаданьням
Уладзімер Дудзіцкі
Памер: 355с.
Нью Йорк 1994
пытаюся шчыра:
«Скажэце, калі бачыў край такі гнеў завірухі?»
He, ня бачыў і чуць ’шчэ ня чуў неўлагоджанай, дзіўнае рэчы... Можа праўда, мо’ не
лепш вазьму памаўчу. словам раны душы не залечыш
і ня выпечаш кропляй гарачай крыві ані кроплі спагады, ні ласкі...
21
He...
Ня буду ніколі душою крывіць і ад хмелю чужога далонямі пляскаць!
Няхай той, чыё сэрца, як мур камяніц, увіхаецца хітрай лісіцай;
гэты здольны заблытаць шляхі і скрывіць і сьлязьмі, калі трэба, па вушы абліцца.
Хай...
Ня слава й багацьце, а гонар душы, як і ўчора, сягоньня мяне павядзе.
Чымжа толькі, скажэце, ільга ўзварушыць сэрцы чэрствыя прагных людзей?
22
5 .Панад кручай
Стаю панад кручай. Сівыя гарбы, нязломнае сілы грамады, грукочуць і крышаць скал чорных ілбы астоі чужацкага ладу...
Сягоньня разгон хай няпоўны яшчэ, ён заўтра патроіцца, потым...
ушчэнт чужаніцы ярмо расьпячэ, муры, зьнітаваныя потам.
I песыіі нялюбае голас чужы мінуўшчынай стане заклятай, адно застануцца нам сьведкай крыжы ліхая за шчырасьць адплата.
Іх ладзілі ў шале наймітымайстры, выносячы сьвету на сорам.
Пад сьцягам варожым чужыя вятры падменьваюць радасьцю гора.
Сьцякаюць крывёю зямныя пласты у лёхах няўмольных усходу, і сэрца сьцінае няўмольная стынь братом майго любага роду.
Зрываюцца буры з надломаных скал, каб яркнулі зоры над пусткай, каб сьлед недаверка навек спаласкаць рукамі сыноў беларускіх.
Зірнеце пад кручы: сівыя гарбы, магутнае сілы грамады, няшчадна зьнішчаюць скляпеньняў ілбы астоі чужацкага ладу...
23
Жыву і ня жыву
Чым акрылю і ўсьцешу чым душу? Якою песьняй абнадзею думы?
3 маленства на гарбе сваім нашу пакунак немалы людскога глуму.
’Шчэ на раду урок мве век Гармей, каб не скрануў мой дух жывога духу. Усё, чым жыў,
і край што меў на ўме, расьпяла на слупох распусты скруха.
Вось так жыву і ня жыву... Пяю, пяю ня новую старую песьню: «Аддайце радасьць звонкую маю, што моліцца ля родных весьніц.
Пабачыць хочацца ды як яшчэ у цьвеце золата сваю уцеху, а потым вяне хай пагляд вачэй прад зьдзеклівым, хіжацкім сьмехам».
Менск,люты 1933
24
Каб хоць раз усьміхнулася шчасьце
Каб ня рукі, а крылы магутныя меў, узмахнуўбы я крыламі... Вышай, у надзем’е крутое, як сэрца на ўме, дзе блакіт неба зорамі вышыт, узьляцеўбы і гора тугое зямлі у бяздоныіе, раскрытае насьцеж, паміж хмараў набраклых у песьнях разьліў, каб хоць раз усьміхнулася шчасьце;
каб у грудзі да сэрца з павевам вясны уліліся гарачыя радасьці хвалі, каб мае расьцьвілі ўсе найлепшыя сны, што, прысьніўшыся, сьпяць, як і спалі... Ды ня крылы, а цела нямыя кускі рукі цяжка узьняць і пакратаць, і ня цьветам, а пылам зялезнай лускі асыпаюць душу Марыінскія краты...
Турма ў горадзе Марыінску
(Сібір)
25
Ня першы раз і не апошні, мусіць, баліць душа, і рады не дасі. Сьніцёся мне вы, рэкі Беларусі, і ты, журботная вазёраў сінь.
Туманы вільгаці балотнай, дзе вы?
I рунь мурожная аселіц дзе? Сатлеў пад стрэхамі ўчарашні невад, і човен гойдаецца на вадзе...
А з хаты прышлыя укралі восьці. Да сьлёз расчулены з такой бяды, мой кот, прывучаны да рыбы, посьціць і часта нюхае мае сьляды.
Зьбівае першыя да сонца росы, йдучы да рыбнага калісь карча... Яму, дачуўся я, сягоньня млосна, і ён чамусьці перастаў мурчаць.
Ля вербаў моліцца мая уцеха і плача, стомленая, ля ракі. Няўжо бязвусае юнацтва сьмеху ня ўсьпеніць вёсламі і хваль пругкіх?
Хіба ўпадзе яно у хвалі віру, і захлынецца непаўторны цьвет?.. Сьціскае грудзі мне бязбожны вырак, і мой хістаецца, бы цень, шкілет.
Ня першы раз і не апошні, мусіць, баліць душа, і рады не дасі.
Сьніцёся мне вы, рэкі Беларусі, і ты, журботная вазёраў сінь.
1933
26
Hi маністаў, ні зораў
1
Я адзін ля вакна у суворай сяджу камяніцы, а гадзінадругая начы ані шуму, ні шэлесту лісьця...
Толькі месяц, свавольнік, каб сіні нябеснай напіцца, ізза хмаркі, вандроўніцы сьвету, імкнуўся употайкі выйсьці.
Я адзін ля вакна. Каля сьценаў зыбнуліся цені адзіноты і суму пакутнага звыклыя, блізкія госьці, расплыліся і зыііклі у пругкім зялёным мігценьні, і ў нямой цішыні нятрывалыя нейчыя хруснулі косьці...
2
Яж адзін ля вакна... Скамянелі у позяху сківіц сутарэньняў набраклыя жаху сьмяротнага чорныя мязі...
«Да сустрэчы... Бывай... На зьнішчальныя душы людскія...
1 ніколі й нідзе голас нашай крыві не памрэ й не завязьне».
Яж адзін... Каля крат патанулі у мляўкасьці стомы нятрывалыя думак пякучых пярэстыя тонкія ніці...
I грымелі, як звон, у мурох словы дзіўныя: «Хто мы?»...
Ды маўчалі муры, быццам гром той у сэрца іх стрэламі выцяў.
27
3 ...Расьцьвіталі сады. Вецер пошчакам скроні пакратаў; на чаўнох залатых выплывалі асілкі зза хваляў агністых... Частавалі і рукі сьціскалі, бы роднаму брату, і да ног дыямантаў, цудоўных, як сонца.
складалі маністы...
На далонях зазьзяў нявыказны, як сполах зарніцы, цудадзейны вагонь, потым полымем стаўся адразу
гарачым...
На калені упаў, каб той сіле хоць раз памаліцца, але хорам хрустальны паўстаў і раптоўна
жаданьні зьіначыў...
За бяседным сталом заліваліся песьнямі гусьлі, не змаўкалі ад хмелю далёкіх заморскіх краінаў музыкі.
А як роскат прыціх і у хораме змрокі вячэрнія згусьлі, адплывалі чаўны, асыпаючы зорамі сьлед свой вялікі...
«Дзеж вы, сёстры, браты, засмучоная бедная маці?...
Яж з маленства такі з вамі шчыры і сэрцам вам заўжды адданы...
Хібаж мелі калі мо’ такое багацьце у хаце, якім сяньня найменшы гасьцямі нязнанымі
шчодра убраны?»...
...Зазьвінелі замкі. Hi маністаў, ні зораў...
Прысуд і кайданы...
1933
28
У жаўталістую, рудую восень пакінуў дом свой і пакінуў Менск.
Пласьмя на мур упала, засталося юнацтва, выпітае у турме.
1933
29
Жывой крыві жывыя цельцы
Гулі вятры... Тае пары балюча вытканыя мроі мурамі глум людскі скарыў, мячамі радасьць перакроіў.
Трымцелі цяжка на мячах жывой крыві жывыя цельцы...
I жах начы на тварах чах, і мы вязьніц глухіх асельцы.
Маўчалі сьцены камяніц, бы скамянелы жоўты прывід. На зябкім полымі брусьніц туга сукала думак грывы...
Каму паскардзішся, каму?
Каму жывое скажаш слова? Вазьму лепш плач я перайму вятроў і звон лістоў кляновых.
Трывожны звон і цяжкі плач, і вечару суценак руды на зломе спадаў і няўдач жыцьця цалуюць сьцежак груды...
19331934
30
Мая родная, любая, кволая... Іншых слоў для цябе ня маю.
1 цяпер між вагнём і полымем доля цела тваё трымае.
I ты плачаш сьлязьмі гарачымі, сьлёзы буйныя, як брусьніцы, ды крывёю здалёку бачу я абмываеш муры вязыііцы.
Ці таму, што пяшчотпай, шчыраю і гасьціішай такой была ты, на журботным узьлёце выраю прыкунежылі сэрца краты?
Расказалі мне хмаркі лёгкія (падружыліся думкі зь імі), што упалі на сьцежкі вогкія майго шляху свлязьмі тваімі.
Знаю: равы тугой ня выгаю, большым болем спаўюцца грудзі. Над сьвятою начамі кнігаю за цябе я маліцца буду.
Ня журыся! Як месяц выпяты абдымае чужыя сьцягі, тройчы сьлёз сваіх горкіх выпі ты, каб ня ўпасьці пласьмя ад смагі.
19331934
31
На небе зоры й месяц. За вакном пажар рабінавы... I мне здаецца, што, чэшучы ручайкі валакна, у сенцах маці неўзабаве азавецца. «...Ці мала працы ўсякай на таку, а ты штодня на гэтыя вячоркі...» Як запаведзь, на зломаным вяку трымаю ў сэрцы матчыну гаворку.
19331934
32
Зь першых вершаў
1
Камуж паскарджуся і напішу, як не табе і не сабе самому? Пра ўсё: чым жыў, жыву і што нашу па сьвежых сьцежках пералому раскажа верш праўдзівы мой. Душу раскрыў яму на зайздрасьць часу злому: мой супакой часовы у бядзе, мо’ ён да ладу думкі давядзе.
2
Цяпер і я пазнаў сваю віну: стаіць перад вачыма чорнай плямай... Ня выкуплю, напэўна, ня міну учынку грэшнага...
Да сьмерці самай на грудзі ўпаў цяжар такі... Крану тужэй сьціскаецца: на моцны клямар прымкнула дні праклятая віна, і цяжка выбрацца душы на шлях відна.
19331934
33
Маўклівасьць дум Песьні выгнаньня
Бывае так, што думаеш адно, на справе іншае і не такое насустрач вынікне, і так яно душу і сэрца непакоіць.
Стаіш на ростані маўклівасьць дум, і песьні прарастаюць плачам; няўжо спачыну, ласкі не знайду і сэрца блізкага і любага ня ўбачу?
О, не, ня верыцца...
Навошта сум?
Я крокі новага выразна чую, убачу край і родную красу, і стрэча гэтая да сьлёз расчуліць.
I зноў я буду там, дзе медзі бродзіць шум абветранага восеньскага лісьця, аддам сябе і кволую душу, як не даваў раней яе, калісьці.
Сібір, 1934
34
Гады крылатыя
Гады крылатыя, юнацкія гады, як зыбкі цень, мільгнулі, і ня стала... Гавораць мне, што я немалады, што ўжо даўно сустрэла мяне сталасьць; што скроні бель абходзіць, серабрыць смоль валасоў няпрошаная госьця, што і каханьне ў сэрцы не гарыць, калі няма у сэрцы маладосьці; што стар мой твар, і страчанай красы не аднавіць, ня стрэць яе вачыма; што дзесьці ёсьць на сьвеце нейкі сын і што кахаю... сотую дзяўчыну... Няхай сабе.
Яж ведаю, сябры, што ёсьць мана і праўда ёсьць на сьвеце, і калі тлее іскра, не гарыць, гатоў яе разьдзьмухаць злосьніквецер... Гады крылатыя, юнацкія гады, як зыбкі цень, мільгнулі, і ня стала.
... У жыцьці ня суджана быць двойчы маладым, калі ўжо вандруе дзесьці старасьць.
1937
35
На папялішчы руж
С. Аку
Пачаў ды хутка змоўк.
I сэрцу прыкра гэтак. Палескіх песьняў шоўк пялёсткі першых кветак крывёю тлум затоўк, і песьня не дапета...
На папялішчы руж расьце чырвоны вехаць... Адважся і паруш, крані знарок ці нехаць: зірне пярэсты вуж ні думак і ні сьмеху...
Куды пайсьці? I як ушчунуць гора роскат? Сьцігуе сьлед хіжак на могільніку костак... Халодны бляск нажа сьвіціцца ў зрадзе лёстак...
Зіхцяць «Смарагды кроз» на сьцежках долі карнай. I сум бэнгальскіх рос яад вуліцай Гарбарнай п’е чару горкіх сьлёз із поўсьці ночы хмарнай...
1937
36
Красою майскаю сады прайшлі прад намі цёплай ласкай, і недзе ў далях шызы дым упаў на чэрвеньскія краскі... Праходзіш сьцежкаю шумяць лісты зялёныя, густыя і дрэўца кожнага імя гавораць поціху. Вось тыя, што ўвесну хораша цьвілі, гадуюць яблыкі і грушы. А гэтай нешта ўсё баліць, вяршыню сонца надта сушыць...
Менск, 1939
37
Шлях зусім вузкі
Пасьля лета гаспадарыць восень, а па восені у пене завірух акалелы месяц спорна косіць трапяткую палахлівых зор ікру.
Сыплюцца кавалачкі вышыняў непамерлыя зародкі хараства...
I скрыпяць дарогаў хрыплых шыі, і шчыміць зямлі настылы твар.
А далёка там, за сінім морам, расьпякаюцца, плывуць, зьвіняць пяскі. Э
КНІГІ ОНЛАЙН
