Напярэймы жаданьням
Уладзімер Дудзіцкі
Памер: 355с.
Нью Йорк 1994
ыны у змаганьні за славу Айчыны!
Аніякай навале ніколі не скаваць, не змагчы нашай волі!
Сіла клятвы, о, сіла сьвятая, дух ваяцкі, бы птах, узьлятае.
6
Грымяць і грымяць цягнікі у бляску крывавых усхліпаў.
У спрыце вар’яцкім такім трывога да шыбаў прыліпла.
Сьціраюць марозны узор із вокан далонямі людзі.
Мігценьне агністае зор цяпло выціскае і студзіць.
А шлях не кароткі яшчэ... наперадзе шмат кілямэтраў.
Імчацца, здаецца, шпарчэй калёсы наўсуперак ветру.
У воблік дрыготкай начы вачыма ўпіваюцца воі.
У тугую ляцяць далячынь і іхныя думынастроі.
94
Грымяць і грымяць цягнікі у бляску крывавых усхліпаў.
У спрыце вар’яцкім такім трывога да шыбаў прыліпла.
7
Зышліся у грозным баі вялікія, грозныя сілы.
Краіна на варце стаіць, да сну анікога ня хіліць.
Да сьцежак прыцёртых прыляж, да плітаў часіну паслухай... Дрыжыць пад нагамі зямля, прыймаючы радасьць і скруху.
Расчулены месяц пасе падзеі напятыя сутак. Няпрошанай госьцяй прысеў ля крыжа збуцьвелага смутак.
Тут кліча прачнуцца, устаць сыноў дарагая Матуля і вобраз вялікі Хрыста да сэрца гарачага туліць:
Зірнеце, сыночкі, з магілак сырых на сьвет гэты Божы, на наскі!..
Малюся і плачу, каб нашай зары ізноў не пасеклі на часткі...
8
Hi матулі, ні горкага плачу і ня чуюць сыны, і ня бачаць,
ані сонца, ні зораў, блакіту, ані медзі пя бачаць ракітнай.
I сьмяротны узьлёт навальніцы не згадаецца ім, ня прысьніцца.
95
Прыняла іх зямліца ў пасьцелю, вецер лісьцем курганы усьцеле.
Пракувае зязюля ураньні пра ахвяры цяжкога змаганьня.
Неба хмары сівыя падоіць і напоіць сыноў сырадоем...
9
Сьпеце, славы крывіцкай героі, дух ваяцкі клянемся патроіць.
Пасьля гнеўных баёў і адплаты прыйдуць любыя вашы дяўчаты.
Пакладуць яны кветкі жывыя, плачам цьвіласьць курганную змыюць
і вяночкі із ружаў паложаць яны любасьць былую памножаць.
Росным раньнем улетку і ўвесну прасьпяваюць вам сьлёзныя песьні:
Дзе ты, любы сокал, дзе ты, чарнавокі?
Я цябе шукаю, клікаю, гукаю...
Любы, адгукніся!
Ой, ды знаю, знаю...
Сорам, што гукаю...
Ты за цёмным борам ды за сінім морам...
Любы, адгукніся!
Вернешся дадому пад вясёлы гоман...
I у роднай хаце
96
стрэну я і маці...
Любы, адгукніся!
Ой, ды знаю, знаю...
Сорам, што гукаю...
У сырой ты сьпіш зямельцы, кажа маё сэрца.
Любы, адгукніся!
Будуць дні і цалюткія ночы гаварыць аб нядолі дзявочай.
Шчасьце з даляў сваё будуць клікаць па усёй па краіне вялікай.
. ..Яж кахала цябе, мая радасьць... Помніш росныя сьцежкі у садзе?
Помніш рэчку, крынічка дзе звоніць, ты прыходзіў ды з кветкай півоні.
Хвалі беглі, каціліся ў далі, квола кветкіпівоні гайдалі...
Ўспамінаюцца дні тыя, ночкі...
Дзе ты, кветка уцехі дзявочай?
Яж кахаю цябе, мая радасьць...
Помніш росныя сьцежкі у садзе?
Сьлед каханьня, цяпла не заліпне і крывёю гарачых усхліпаў.
Сьпеце, славы крывіцкай героі, дух ваяцкі клянемся патроіць.
Ю
А часамі гавораць гэтак: «Нам сваё наймілей бывае...
97
Няхай восень сабе ці лета узьвівае свой сьпеў над краем».
Ёсьць у кажнай праяве доля, ёсьць і солад, і горкі чэмер.
He адолець цяжкога болю, хоць і сэрца сваё ушчэмім.
11
Хай, што хочуць, гавораць людзі не такі ўжо вялікі грэх: сяньня тое злачынствам будзе, калі думка чыя памрэ.
He здалее ніхто на сьвеце красавацца, як трэба, жыць, калі ўзьлёт ейны злосьніквецер узапне на шпяні мяжы...
Чаго варта цяпер істота у цяжкую жыцьця пару, што наровіць, бы смоўж, употай прысмактацца да моцных рук?
Мо’ таму й боль душу сьціскае і спадае сьляза з вачэй?..
Дарма сяньняшні грэшнікКаін на ражне славу дзён пячэ!..
У мінуўшчыне час пражыты думку продкі радзілі дням, каб да сонца, крывёй абліты, гонар Бацькаўшчыны ўзьняць.
Шанаваць, сьцерагчы нам трэба, гартаваць і далей расьціць, каб пад родным блакітным небам наканованы шлях прайсьці.
98
Хай шпурляе крывёй навальніца, хай няўмольныя б’юцца агні, хоць падзем, можа стацца так, ніцма кляцьве духу ня зрадзім ані.
Дык няхай і гавораць людзі, не такі ўжо вялікі грэх: сяньня тое злачынствам будзе, калі думка чыя памрэ.
12
Прыйдзем, вернемся ў родную хату сьвяткаваць найвялікшае сьвята, сьвята мужнасьці нашае, сілы, што нядолю ліхую скасіла.
Маці стрэне, гасьцінна расчыніць урачыстыя дзьверы сьвятыні.
I памолімся, палячы сьвечы, за шчасьлівую нашую вечнасьць.
Думы новага часу і песьні узьлятуць у блакіт паднябесься.
Менск, 1944
99
Віюцца чорныя дарог брыжы
...I дзе ні стань, ні йдзі куды, ні глянь ты, віюцца чорныя дарог брыжы; усьцяж іх, сьцятая жалобным бантам, нядоля выгінаецца;
дрыжыць усьмешка, выпітая часам едкім; бы цень, хістаецца жывы касьцяк; і мой шкілет жывая долі сьведка, відаць, зьлічае дні свайго жыцьця.
Сакавік 1945
100
На станцыі начы Зь дзёньніка
Куды імчыш мяне, цягнік?
Спыніся, ня імчы!
Гусьцеюць жоўтыя агні на станцыі начы...
Гавораць: «Побыту, пакуль, няма табе нідзе»...
Адзін, як зерне на таку, і я ў такой бядзе...
Назад няўсьцешны паварот, наперад боль і сум...
Відаць, да д’ябальскіх варот вятры душу нясуць...
Спыніся! Зыбісты міраж уяў шалёны скрут.
Апошніх высілкаў віраж да шыбеніц прыгнут...
Адзін, як прывід уначы, стаю на станцыі начы. Навокал сьцены і мячы пасталі цемру сьцерагчы;
блізютка, вусьціш жуючы, снуюць скуластыя сычы... Грымяць магутныя ключы ля брамаў станцыі начы.
Згібей, спрахней ты, доля злая, цярпець цябе ня маю змогі! Няхай на суд сабе валае за крык ратунку зьвер двухногі..
Прага, красавік 1945
101
Матуля любая, даруй, што не пісаў: ліхія хвалі юнацтва кволага зару на ўзьлёце першым пахавалі.
Жыву, як зерне на таку... Алеж ня ведаеш таго ты, як сына меншага пякуць жыцьця суровага клапоты. Чаму? Пытаешся, чаму...
I ня пытай: карысьці мала... Мінуў усходнюю чуму на сьцежках захадняя стала і сушыць косьці ног і рук.
1945
102
Да вас, суродзічы, да блізкіх і далёкіх, праз ночы цёмныя, вятры, слату і стынь здаля, зпад гор зпад Альпаў крутабокіх, зноў пішу і шлю свае лісты.
Вятры калышуць гукі вальсаў вечных, а ў сэрцы б’юцца рытмы скрытных дум, і мне здаецца, што ад сьценаў менскіх я з вамі, любыя, на бляск зары іду.
1945
103
Ліст да маці
Ліст гэты, матуля, ад меншага сына, што лечыць тугу сваю золатам лісьця... Цяпер ані цешыць, ня вабіць чужына, як вабіла, помню, калісьці.
Яе уяўляў я, бы нешта сьвятое, і заўжды паклон слаў з пустэльных аддаляў. Цяпер тую веру, што сэрца мо’ й тоіць, аўстрыйскія ветры, відаць, разгайдалі.
Жыву між чужых я, і голас вятраны мне штосьці гаворыць, а што невядома... Напэўна, пра тое, што край мой забраны, што радасьць расьпята ля роднага дому.
Скажы мне, матуля, ці праўда ўсё гэта? Дайсьці аніяк не магу я да ладу.
Ці праўда, што восень зьняважыла лета, што песьні украдзены з нашага саду?
О, чуў я, матуля, што ўчора ураньні сяброў ахрысьцілі на вечны спачынак, што хворага брата на голым майдане крывая асіна зь сям’ёй разлучыла.
Сказалі вятры мне, што ліха ўсіх лашчыць братоў і сясьцёр, і сяброўаднагодак;
што усе аж да поўначы ходзіце нашча ля рэчак крывёю апырсканых водаў.
Адведаць Цябе не магу я сягоньня, а слову, якімбы яно ні было там, нялёгка дайсьці да спустошаных гоняў і ўняць іхны плач і штодзённы твой клопат.
104
Ня плач, ня журыся! Даруй свайму сыну, што лечыць тугу пакуль золатам лісьця. Цяпер ані цепіыць, ні вабіць чужына, як вабіла, помню, калісьці.
Зальцбург, кастрычнік 1945
105
Перада мной прастор нябёс, чужы, халодны і нялюбы.
Якіж вар’ят сюды прынёс мяне на зьдзек людскі, на згубу?
I сам ня ведаю таго, зь якой удачы ці няўдачы пакінуў пах сваіх лугоў і сьлёзы матчынага плачу.
Адно цяпер пад шум і сьвіст, калі цягнік імчыць кудысьці, прашапацеў пажоўклы ліст сакрэт няспраўджанага выйсьця...
Мінуў аўстрыйскі далягляд і неба шэрага аблокі...
Я чую: сьвежая ральля мне беларускім пахне сокам.
Зальцбург, кастрычнік 1945
106
Пяскі дарог, і лісьцяў медзь, дарог лукатыя аборкі...
Я прыплаціўбы, каб ня мець іх на віду і ў думах горкіх.
Сумуюць родныя налі, ідуць, як шлях ідзе малочны. Усьмешкай восеньскіх калін глядзяць братоў сівыя вочы...
Палі, вазёры і лясы на сотні сотняў кілямэтраў.
3 чужой зямлі бяздомны сын паклон ім шле на крылах ветру.
Да іх, туды за небасхіл, дзе нарадзіўся, рос і вырас, я панясу свае грахі
і сьпеласьць дум, і сьпевы ліры.
Зальцбург, кастрычнік 1945
107
Жалобная струна
Нялёгка сяньня пішуцца лісты, і словы глейкім сумам наліліся.
Упаў на грудзі зломаны кастыль і рану цяжкую у сэрцы высек...
Глыбокая і прыкрая яна, няўгойная, як модна ні залечвай... Дрыжыць лістоў журботная струна па ростані і няблізюткай стрэчы.
I ростані, здаецца, ня было, ня бачыліся з роднымі у хатах. На вотшыбе, за спаленым сялом, разьвітваліся з шумам хвой кашлатых.
I кленчылі, падходзячы да меж, перад апошнім блізкім кілямэтрам. Пахрышчаныя бурамі, суцьмеж хрысьціліся і кланяліся ветру.
Пакінутае курчыцца у сьне, спатканае наровіцца ад сыці...
У прадзіве па страчанай вясьне навошчаныя гневам звоняць ніці.
Прыслухаешся сочыва крыві, пругкія хвалі і жывыя пульсы.
Ды чым і як жывульку ні жыві, выпростваюцца мінусы і плюсы...
1945
108
Ліст да сястры
Сястрыца родная, паклон ад брата.
Я вельмі ўсьцешаны, што ты жывеш... Прыклей на браме каля нашай хаты крывёй напісаны мой сьціплы верш.
Няма ў ім радасьці, няма і жарту такім мне выдаўся сягоньня сьвет... Найлепш ягоную узважыць вартасьць вам крытык ведамых табе газэт.
Ён першым лекарам быў песьняўдумаў і знаўцам вывіхаў мае касьці...
Такога іншага у справе глуму з табой ня здолеем нідзе знайсьці.
Стаю вось тут я каля сьценаў замку, у нас — асеньняя цяпер пара...
Трымайся, любая, мацней за клямку, каб злодзей вынесьці ня змог дабра.
Прымі вось гэтую маю параду, кажу ад шчырае табе душы. Каліж душу тваю суседзі ўкрадуць, ў лісьце адказным мне хутчэй пішы.
Вярнуся, любая, да вас ня госьцем, пад неба роднае вярнуся жыць.
Павесім раніцаю на пагосьце ручнік скрываўлены твой на крыжы.
На папялішчы мы зьбярэмся дзікім, чужыя зводнікі дзе ладзілі таргі.
Браты і сёстры у той дзень вялікі зьбяруцца ўсе у дом свой дарагі.
109
На стол кляновага паставім соку, пакроім радасьцяй тугу і сум. Сьмяяцца будзе вечар сіня
КНІГІ ОНЛАЙН
