Напярэймы жаданьням
Уладзімер Дудзіцкі
Памер: 355с.
Нью Йорк 1994
адборныя маністы, акрапіць валогай сіні некранёнай вуснаў смагі, каб вятры не замясілі чысьціні шальмоўствам магаў, каб яна (мы каштавалі абяцанкі жоўтай скрухі) разгарнула дум крышчалі панад посьніцаю духу.
150
3 ’Шчэ драмалі струны ветру, і сады усьцяж маўчалі, толькі ўжо зямныя нетры адмыкаліся ключамі... Рассыпаўся звон іскрысты глыбіні на роснай стыні. Шэлест лісьцяў цымбалістых выплываў у стройным стылі зь цішыні і нікнуў дзесьці ў ніцях польнасьці рудое. Далікатна скроні песьціў шоўк сьвітальны сырадою, напаўняў душу да сыці, грудзі... Вылучыўшы змогу, цалаваўся, змыўшы прыцем, з хмаркай месячык двухрогі.
4
Золак выцадзіў зза пушчы полуд медзіва на стрэхі, цяжка раніцы расплюшчыць сум прытоптанага сьмеху. Ён тугі, як глыбы, глейкі, нібы месівішча гліны... Распластаўся раптам нейкі над зямлёю сьвет савіны. I маўчала чараўніца макаў цьвет, кары мігценьне, каля пнёў бярозак ніцых лбамі стукаліся цені, ад касьцей сухога хрусту варушыліся узвышшы... Напаілі смагу вуснаў кроплі сьлёз ізь белых вішань... Боль і прыкрасьць насалоды лепш зубамі камень грызьці. Мрояў пешчаныя роды запякліся каля выйсьця.
151
5
Палажыў на горб уласны клунак крыўды хай трымае. Залатыя сонца пасмы засланіла сьцень жывая...
Задаволеная, села і таўчэцца каля клямкі, быццам зьвер які ля цела аблюбованае самкі.
I вартуе сьцены хаты, часта дзівіцца у вокны, ці жывы йшчэ дзень расьпяты на шпянёх вуглоў вільготных. Прыціскае, непакорны, да грудзей расьпяцьце крыжа. I яна ад злосьці чорнай языкамі шыбы ліжа, чырванее, стрэміць ікры, іклы шчэлепамі шчэміць... Адчуваць мне вельмі прыкра блізіню свайго зьнішчэньня.
6
Я стаю і моцна зябну, прытуляюся да шульля. Вецер вецьцем кволых яблынь лашчыць зрэбную кашулю. Вось яе, адзінай толькі, не напнуць на плечы сука, бо у нітцы кажнай столкі талісман жыцьця усукан. Маці сеяла й мачыла сінявокі лён пад кручай, губкуж выткала дзяўчына і пашыла ў дзень заручын. На грудзёх, над сэрцам самым, васілёк і колас жыта, колас доўгімі вусамі крэсьліць шлях неперажыты...
152
I шчыміць мой горб уласны, і жыве, і дажывае... Залатыя сонца пасмы засланіла сьцень жывая.
7
Сонца хіліцца да спаду, ля гумён гусьцее вечар. Праплылі над цьветам саду хмар залочаныя плечы і счарнелі. Сьцігашалы абліліся чэрняй змроку.
Цені збродныя шакалы нюхам трапілі на крокі і паўзуць, каб дух украсьці, па сьлядох на жыр спакусны, сьліняць хіб чырвонай масьці, хмелем скрыўленыя вусны, пазяхаюць, гладзяць ікры і ад рогату лажацца. Адчуваць надзвычай прыкра блізіню сям’і хіжацкай... Ноч вятрамі ашукала сьцігачоў... У пругкай позе казытала цень шакала пусьцінёй ікласты позях.
1947
153
Ня было і няма...
Ня было і няма весялосьці.
I ня будзе.
I песьня памрэ. Сяньня стогне, як звон, на памосьце, заўтра змоўкне пад хвалямі рэк...
He прачнецца. Рабінавым сокам пахварбуюцца віру кругі... На каменьнях у моры глыбокім рытмы сьціснуцца сумам тугім...
Каракас, 1948
154
Усё ня так, як думаеш... Жывеш і моўчкі мара твая кане...
Гарыш, як росы у траве, і раптам кропля ў акіяне.
Вятры усьпеняць воды і імчаць, куды і сам ня ведаеш нічога.
Умееш гнуцца, плакаць і маўчаць умей чакаць і выраку ліхога...
Адно із двух: загінеш або не...
Мо’ усплывеш на хвалях, а мо’ канеш.
I якніяк... успомні аба мне, хоць я і кропля ў акіяне...
Каракас, красавік 1948
155
Зрада
Сярод чужых палёў расьціў свой агародчык...
Ен рос і росамі пад зорамі іскрыўся, ды неяк раз, пасьля дажджоў цяплюткіх ночы, на кусьціках расьлінаў кветкі расьцьвілі ўсе.
Яны і тоны іхных колераў прыгожых на тле дрымотных гор, як вечар цені зьвесіць, прыгадвалі сады і шэлест траў ля Сожу і мройны супакой далёкага Палесься.
Так, песьцячы ў душы плён першай сьціплай працы, адчуў, здалося мне, цяпло чужога лета, але ня мог назваць уласьніку плянтацый нязвыклага імя адной з найлепшых кветак.
I проста адказаў, у твар зірнуўшы тлусты, цікаўцу сьпешчанаму зманлівай спакусе: «Такія, мой спадар, вам, пэўнаж, не да густу? растуць і плодзяцца пад сонцам Беларусі...
I ўпяршыню яшчэ вось тут, за морам сінім, краса паўночная палоніць гэтак вока...
Начамі цёмнымі, каб зноў не галасіла душа мая, сьцішае боль тугі глыбокай».
Із вуснаў сьмехам скрыўленай, халоднай міны пачуўся неўзабаве двухсэнсоўны выснаў: «Да незнаёмае заморскае расьліны прыгледзецца бліжэй цікава і карысна»...
Нядоўга ў снох маіх той кусьцік цьвіў і рос так, а першай адцьвіла й завяла ў сэрцы радасьць: згадаў ураньні ля скамечаных пялёстак нямудрае імя вазёрнай кветкі зрада...
Вэнэцуэля, чырвень 1948
156
Прыйдзі Санэт
3 блакітнай вышыні прыйдзі, малю, хутчэй на землі нашыя, збаўленьня дух раскуты, здымі з грудзей людскіх скрыжованыя путы, спакой вярні душы і бляск былы вачэй.
Мыж толькі ў цяжкім сьне у цішыні начэй п’ем сінь нябёс Тваіх ня хмель зямной
атруты...
I разгінаецца касьцяк сьпіны прыгнуты, і песьні сочацца выразьней і званчэй...
Ды сон плыўкі міраж, нязьдзейсны плод вязьніцы, мігне, бы стрэл пругкі агністай бліскавіцы, і ў мур глухі спадзе каля зялезных крат.
Зьнікае ўпоруч з ім спадзеў цьмяны
збаўленьня:
красу вясны жывой настойліва на спад вядзе няўмольная, жывая сіла тленьня.
1949
157
Восень
Хто сказаў, што цяпер нявесела? Эх, якая цудоўная восень!...
Расьцьвіла і пад сонцам зьвесіла галавы залатое валосьсе.
Спавіваецца цела мораку хмелем шоўкавых кос... Дзівіся, пакуль роскат грымот на золаку пярунамі тугі ня высек.
Ня прыспаны на крылах казкавых на узьвівах дзівацкі вырай;
цяжка скутае лета ляскае кайданамі па струнах ліры.
Пошчак льне, дзе моўчкі павесіла галаву залатая восень...
Мо’ таму і душы нявесела, што сівее зямлі валосьсе?
Сакавік 1950
158
Залатая зямлі мяцеліца
Хто сказаў, што цяпер нявесела? Эх, якая цудоўная восень!... Расьцьвіла і пад сонцам зьвесіла галавы залатое валосьсе.
Спавівае танюткімі ніцямі, хмелем шоўкавых кос імшары, занізала у рудым прыцеме веснавы неспакой абшару...
Пасьмялела. Пад жоўтым месяцам патушыла агні бліскавіцаў, каб далёка, дзе зоры месяцца, не пасьмелі шляхі дзівіцца.
Ахмялела... I мулка сьцелецца...
Па сыіічастым дарог абрусе залатая зямлі мяцеліца закалыхвае сны Беларусі.
Пошчак льне, дзе моўчкі павесіла галаву залатая восень...
Мо’ таму і душы нявесела, што сівее зямлі валосьсе?
Сакавік 1950
159
Найпрасьцей яно зусім папросту: падысьці, прыблізіцца да цела, каб спадзея розьвітку і росту у грудзёх жарствою не асела.
I рукамі смугласьцю калянай, гартаванаю у працы цяжкай прыкунежыць шчыра і заглянуць у журботны твар свае манашкі... Ціхі роздум шчырасьці няварты, лепш імкліва пасьці і разьбіцца... У калоду згорнутыя карты не адкрыюць сэрца варажбітцы. I яно ад посьніцы і посту неяк глуха стукае у скроні. Найпрасьцей яно зусім папросту: думкі й сэрца цела на далоні.
Каракас, травень 1950
160
Я шукаў цябе не знайшоў.
На дарогах сьляды прастылі. Расплыліся, бы косаў шоўк, перажытыя з болем былі.
I апошняе, чым жыву, найдарожшы, гавораць, скарб той — неразумную галаву палажыў я на чорную карту.
Верасень 1952
161
Даты і іксы
Юрку Віцьбічу
Пакідаючы попел, узялі адно: лусту хлеба і пляшку кляновага соку.
I як змрокі палёў засланілі відно, прыкацілася песьня з дарогаў далёкіх...
Галасіла, расла, калаціла абпіар і стагнала ад крыўды над шчасьцем разьбітыі Гэтак стогне, гавораць, зямная душа, ж плянэты, бывае, зьлятаюць з арбітаў
і шчапаюцца напал, імчацца на згін у халодным сусьвету бяскрайнім разьміне... Дзеж рунеюць шуканьняў людскіх берагі? Дзе шукальнікаў доля скупая пакіне?
На акрайцах зямель негасьцінных, а мо ’... пазяхаючых лавай дзікунскіх абтоках, каб прыцьміла суровасьць ганебным кляймом лусту хлеба і пляшку кляновага соку?..
I прыспалі у процьмах жахлівых гарбы вастрасьпінных абвалаў, маўклівых, бы сьфін жаўтатварыя цені рабоў і рабынь, пакідаючы нашчадкам даты і іксы?..
He гавораць вятры плачу тускнай зары, што скрывавіла сэрца аб гострыя дзіды, дзе спыняюцца сны: ля каралявых рыф ці на грудзях шчасьлівай у снох Атлянтыды...
Вэнэцуэля, сыіежань 1952
162
Спрытныя жарты
Сонца, важкое і вельмі чырвонае, вечарам смутак зямлі пакідала зь нежаданьнем упартым, нібы крывёй аблілі белы твар чалавечаю, кажучы:
«Гляньце на нашыя спрытныя жарты квецікі сьціплыя... Ягадкі, моцна налітыя сокам ружовым, зблізяцца... Зьнішчацца формы
і масьці»...
Неба чарнела. I хмары дзіравымі сітамі зоры расьсейвалі, з громам самім каб ня ўпасьці. Намжа нялёгка было на душы: нябывалая зьява благое нешта сьвету й людству варажыла... Ейная сіла магутная гнула і звала нас стацца бясстрашнымі... Скоўвала сочыва жылаў. Потым...
з крывёю і потам хвалі прынесенай полымя прагнае хлынула ў цёплыя покуці хатаў... Ружовыя квецікі страшнага месіва ягадкі моўчкі глядзелі на сонца упокаце...
Вэнэцуэля, сьнежань 1952
163
Жалоба
Было ды з вадою сплыло, лістамі лілей спавілося... Па згубе маё сяло жалобу вялікую носіць.
У чорным. I крыж ля ракі. Таполяў вільготныя бровы калыіпуць у вецьці мяккім утраты і сподзіву словы:
«Было ды з вадою сплыло, лістамі лілей спавілося»...
Над тым, што пад сонцам цьвіло, і молімся і галосім.
Ня вернецца вечны спакой, акажацца выжывем неяк... Паклонімся хвалі плыўкой за літасьць і белым лілеям
і скажам: было й ня было, бялюткі... Акрэп і вырас... Маліся, маліся, маё сяло, за сьветлы зваротнага выраз.
Вэнэцуэля, травень 1954
164
Жылачка
Пад кашуляй зь беларускага радна, што пашылі на дарогу у нястачы, вельмі моцна б’ецца жылачка адна, і здаецца яна гэтакай гарачай, што раптоўна загарыцца й расьпячэ і нічога не пакіне у бедным целе... Абясьсілены шкілет маіх плячэй падпіраецца ўначы гарбатым ценем.
I ніякіх прасьвятленьняў. Лекары...
Хібаж мне што скажа лекар ці знахар той? Каб жывога зь нежывымі прымірыць, і хадзіць да «інжынераў душ» няварта.
Пашчапаны землятрусам, белы сьвет у душы пачуцьцяў сьветлых не замуляў, спавяшчаюць мне, што жылачкі сакрэт у раднянай на плячах маіх кашулі...
Далікатных, каб прынесьлі мяккасьць сну, ня прыму і не надзену не спакусяць. He сябрую з думкай: «Лягу і засну, і ніколі бесклапотны не прачнуся»...
Пацярплю. Тканінаю калянага радна нецярплівасьці пякучасьць заспакою, каб пад сэрцам
КНІГІ ОНЛАЙН
