Нябышына. Акупацыя вачыма падлетка
Ілля Копыл
Выдавец:
Памер: 288с.
Мінск 2014
На пачатку лістапада 2009 года кніга выйшла з друку. Я толкам не ведаў, што мне з накладам кнігі рабіць далей, як яго выкарыстаць, таму я проста дарыў кнігу сваім знаёмым. Выбіраў тых, хто падзяляе маю думку.
Прэзентацыя
На адным з мерапрыемстваў у Чырвоным касцёле ў снежні 2009 года я выпадкова сустрэўся з Вячаславам Сіўчыкам. Ен ужо ведаў, што вайшла мая кніга, і прапанаваў мне правесці прэзентацыю. Усю арганізацыю ён браў на сябе. Я адразу пагадзіўся, таму што ў мяне не было ні вопыту, ні магчымасцяў, каб правесці такое мерапрыемства. А прэзентацыя была неабходна, каб пашырыць інфармацыю пра кнігу.
3 Вячаславам Сіўчыкам я знаёмы са студзеня 1990 года. Я ўжо быў пенсіянерам, але працаваў у ваенным прадстаўніцтве (ВП) на МЭМЗе (32-гі завод). Працоўны калектыў аднаго з цэхаў завода ў студзені 1990 года высунуў мяне кандыдатам у дэпутаты Мінскага гарадского савета. К таму часу кіраўніцтва ВП і завода завочна называлі мяне «нефармалам», таму што я быў пастаўшчыком на завод вулічнай інфармацыі. А калі памятаеце, канец 80-х і пачатак 90-х гадоў мінулага стагоддзя — гэта быў час сапраўднай дэмакратыі. Кіраўніцтва завода вусным загадам забараніла мне ствараць ініцыятыўную групу з прадстаўнікоў завода. He падпарадкаваліся загаду толькі двое: Генадзь Мужаў з 8-га цэха і Леанід Славашэвіч з 20-га цэха. Вось яны і былі і маёй групай падтрымкі і даверанымі асобамі.
Але гэтага не хапала, і я звярнуўся за падтрымкай у Цнянскую суполку БНФ. Там я і пазнаёміўся з Вячаславам Сіўчыкам. Ен 1962 года нараджэння. Па адукацыі геолаг. 3 1995 года працаваў адказным сакратаром управы БНФ і старшынёй камісіі Сойму БНФ па сувязях з рабочым рухам. 30 кастрычніка 1999 года быў абраны намеснікам старшыні БНФ «Адраджэнне» і Партыі БНФ. Але 11 студзеня 2003 года рашэннем Сойму БНФ выклю-
чаны з Партыі БНФ з фармуліроўкай «За дэструкцыйную дзейнасць і непадпарадкаванне рашэнням Сойму». Што канкрэтна ён нарушыў, не ведаю.
Вячаслаў Сіўчык шмат разоў падвяргаўся арышту. Асабліва памятаю, як яго разам з Юрыем Хадыкам арыштавалі ў 1996 годзе як арганізатараў Чарнобыльскага шляху. Яны абвясцілі галадоўку, якая працягвалася 23 дні, і дамагліся вызвалення.
Вячаслаў Сіўчык — актыўны грамадскі дзеяч. Ен адзін з арганізатараў і ўдзельнікаў намётавага гарадка пасля выбараў 2006 года.
Зараз пражывае ва Украіне, з’ехаў туды. ратуючыся ад пераследуўБеларусі.
Але я адхіліўся ад тэмы. Прэзентацыя адбылася 20 студзеня 2010 года ў сядзібе БНФ на Варвашэні, 8. Я хваляваўся, ці прыйдуць людзі, у СМІ пра прэзентацыю ніякіх абвестак не было. Але к прызначанаму часу памяшканне было запоўнена. Абрадавала яшчэ і тое, што да мяне завіталі і вядомыя людзі: кандыдат гістарычных навук, даследчык сталінскіх рэпрэсій Ігар Кузняцоў; журналіст і выдавец Віктар Хурсік; паэт Яўтен Гучок; палітык і грамадскі дзеяч Вінцук Вячорка; літаратар і краязнаўца Уладзімір Содаль; навуковец, даследчык гісторыі, аўтар кнігі «Утроп Літвы» Здзіслаў Сіцька ды іншыя. Прысутнічалі і прадстаўнікі прэсы. Мерапрыемства прайшло цікава, былі выступоўцы, я адказваў на пытанні. Кожны з прысутных атрымаў маю кнігу — я раздаў больш за 30 асобнікаў. У наступны дзень пра гэтую падзею з’явіліся звесткі ў некаторых СМІ.
Вось фрагмент з рэпартажу на сайце Радыё Свабода ад 21.01.2010 г.:
Г-
На Управе БНФ адбылася прэзентацыя кнігі Іллі Копыла «Нябышына. Вайна». У пачатку вайны аўтару было 7 гадоў.
Гаворыць выдавец кнігі Віктар Хурсік: «Я хачу сказаць, што дзеці, якія нарадзіліся ў 1934 годзе, якім у 41-м годзе было 7 гадоў, яны б маглі шмат чаго распавесці пра вайну. Аднак такіх успамінаў не з’яўляецца, няма. He прапануюць. А кніга Іллі Копыла — гэта ўчынак грамадзянскі. Ен проста адкрыў яшчэ адзін абразок праўды пра Вялікую Айчынную вайну. I я, калі атрымаў гэты рукапіс, быў вельмі ўзрушаны. Таму што мая родная вёска тут пад Мінскам, я шмат чуў расповедаў ад дарослых і чуў пры-
кладна тое самае. Але засведчанага ў пісьмовых крыніцах — няма. Таму мяне проста прага праняла выдаць гэтую кнігу».
Каментары к матэрыялу наведвальнікаў сайта:
Сымон, горад Мінск:
«Ну, цяпер пасадзяць Копыла. Разам з Хурсікам».
Ганна:
«Вельмі цікавая кніга. Дзякуй, спадар Копыл за Вашу мужнасць. Столькі лапшы гэтыя камуністы нам на вушы павесілі, што невядома, калі здымем. Асабліва гэта тычыца Другой сусветнай вайны на Беларусі. Адны спекуляцыі і ні кроплі праўды».
На сайце «Livejournal» 24 студзеня 2010 адбылося абмеркаванне часткі кнігі «Нябышына. Вайна»: «Міты пра партызанскі руху Беларусі».
Japgor:
«Всё в кннжке — правда. Партнзаны нменно в том районе заебалн всех по страшной снле — забнралн всю еду, грабнлн, убмвалн. Я co многнмн старнкамн базарнл, у каждого есть своя псторпя.»
Е*-
Інтернет-газета «Салідарнасць» ад 24.01.2010 года таксама адгукнулася на маю кнігу рэпартажам журналісткі Анастассі Зелянковай:
X «Пабачыла свет кніга Іллі Копыла «Нябышына. Вайна». Гэта аповед пра акупацыю асобна ўзятай вёскі ў перыяд другой сусветнай вайны. Аўтар, які ў час вайны быў падлеткам, дзеліцца сваімі ўспамінамі пра тое, што чынілі партызаны з мірным насельніцтвам, як паводзілі сябе немцы і якія міфы пра вайну і партызанскі рух былі створаны савецкай прапагандай».
X «Ветэранаў Вялікай Айчыннай вайны, якія ведаюць праўду, з кожным годам застаецца менш. Тыя, хто яшчэ з намі, не жадаюць адкрыць акопную праўду. Міфы аб вайне: пра ўсенародны ўздым, пра масавы патрыятызм, пра «За Радзіму, за Сталіна» — ім больш даспадобы, — адзначае Ілля Копыл. — У адрозненне ад ветэранаў я жадаю, каб аб Другой сусветнай вайне была напісана праўда, якой бы горкай яна ні была».
X «На пачатку вайны Іллі Копылу было 7 год. Ягоная вёска Нябышына... усю вайну знаходзілася пад акупацыяй. Таму тое, што адбывалася ў тыя часы, аўтар пабачыў на ўласныя вочы. I гэтыя яго ўспаміны вельмі разняцца ад таго, што можна прачытаць у сённяшніх школьных падручніках або пачуць па радыё і тэлебачанні.
У кнізе аўтар падае факты, якія часам могуць здзівіць і нават выклікаць абурэнне. Тут і пра тое, як партызаны правакавалі немцаў да расправы над мірным насельніцтвам, як самі паступалі з вяскоўцамі (як напрыклад, з дзяўчынай Фаняй, якую застрэліў партызан толькі за тое, што яна адмовілася з ім танцаваць).
Газета прапануе чытачам некаторыя ўрыўкі з кнігі».
Менавіта гэтыя ўрыўкі абмяркоўваліся на «Форуме рэканструктараў Беларусі».
<^>
Курт:
«Трохі рэзкавата і ў вывадах, я лічу, аўтар часам перагібае ў другі антыпартызанскі бок. Гэта, магчыма, вынік таго, што ў газету патрапілі самыя сенсацыйныя (для чалавека, які вучыў гісторыю толькі па школьных падручніках) цытаты».
WW2:
«Очередная «антіісоветская агнтацня». Немцы хорошне — нашн плохне. Всякое было — гавнюков везде хватало».
Алекс:
«Не думаю, что это лншь агнтацня. Вполне возможно, что большннство нз опнсанного — не выдумка, а на самом деле нмевшее место. Другое дело, что партазанамн моглн быть названы н банальные бандііты, а на основе внденного автором делается неправомерное обобіценне».
Полнтіік:
«Ох, ребяткіі... Я сам чнтал документы особых отделов, которые собнралн «какашкн» про лнчный состав партнзанскнх отрядов н нх деяння. Особые отделы не подчннялнсь партнзанскому командованню н поэтому без прнкрас всё опнсывалн... как вам, к прнмеру, расстрел несовершеннлетннх детей? Роднтелей расстрелялн тапа «за пособннчество», а так как детей ннкто в деревне не взял, то н нх поставнлп к стенке (12, 13 н 15 лет).
А тома в сотйй страннц под названлем «Жалобы местйого населенля на незаконные действня йартазан»?
Курт:
«Я проста йра тое, што занадта шырокія абагульненні: «усе партызаны — злачынцы, ворагі народу: усе паліцаі — злачынцы, ворагі народу» будуць шкоднымі ў любым выпадку. Гэта толькі падымае нечатрэбныя эмоцыі і гуляе на руку тым, хто хоча падмяніць спакойнае вывучэнне гісторыі новай палітычйай істэрыкай».
Полнтнк:
«Так какая же нстерйка? Просто «светлый образ народных мстателей» летат в тартары й по праву. 65 лет на нйх нй одного пятнышка не было, прямо айгелы во плотй. й естественно, простому обывателю это как серпом...»
Алекс:
«Цалкам згодны. Потому й повторюсь: давайте рассматрйвать конкретные случай, тогда не будет дйаметральных заскоков й «как серпом»».
Курт:
«А ты чытаў у СБ артыкул міністра абароны, што «йадымаюць галаву ачарніцелі гісторыі»? Дык сколькі яшчэ можна прыкладаў прывесці... Яны граюць на тым, каб перавесці чраблему нармальнага вывучэння гісторыі ў эмацыянальна-палітычную сферу. I я лічу, што няправільна ўсіх чорнай фарбай маляваць — што партызанаў, што ўсіх астатніх. Гэта толькі дае нагоду да чарговых эмацыянальных рэакцыяў апанентаў. А пасля гэтага і дыскусія йемагчымая».
Палітык:
«Этнх «конкретных случаев» на серййное нзданйе хватнт на годы. Так ведь даже тёмных полутонов добавнть не дают — сразу воплй про фальсйфнкацйй, очернйтельства й реваншйзм».
Вось так адрэагавалі чытачы ўрыўкаў з маёй кнігі «Нябышына. Вайна», якія былі змешчаны на старонках інтэрнет-газеты «Салідарнасць».
Публікацыя кнігі ў «Народнай Волі»
Але гэта толькі пачатак, усе падзеі — наперадзе. Кнігу прачытаў галоўны рэдактар газеты «Народная Воля» Іосіф Сярэдзіч і захапіўся ідэяй друкаваць яе ў сваёй газеце. I вось pa-
шэнне прынята. Тэкст кнігі «Нябышына. Вайна» друкаваўся з нумара ў нумар на працягу месяца, з 26-га лютага па 29-е сакавіка 2010 года. У рэдакцыю сталі паступаць лісты ад чытачоў. Адзін журналіст мне сказаў, што ні на адну з публікацый у рэдакцыю не паступала столькі лістоў-водгукаў, як на публікацыю «Нябышына. Вайна».
Вось некаторыя з іх:
Канстанцін Сердзюк, г. Бабруйск.
X «Здравствуйте, уважаемый Нлья Копыл. С нетерпенііем ждал каждого номера газеты, н не чнтал, а пнл каждую страннчку вашего текста. Я много раз ходнл по партіізанскіім местам, і меня всегда поражала нестыковка воспомннаннй партазанскнх команднров в офнцнальной прессе с тем, что я слышал от местных жнтелей, пережнвшнх войну. Ваша работа высвечнвает то трагнческое время н всё расставляет по свонм местам».
Разалія Рубінчык, пенсіянерка, г. Мінск
X «Уважаемая редакцня, хочу выразііть благодарность за публнкацню воспомннаннй о войне Нльп Копыла, нз которых я узнала для себя много нового. В частностн о том, кто такой был Ваўпшасов, чьё нмя носнт одна нз улнц столнцы. К сожаленню, очень многне нашн улнцы носят нмена тех, по чьей внне было пролнто много кровн, тех, кто не достоіін народной памятн. Но нашн властн упорно делают пз шіх героев, скрывая нстннную правду о ннх н нх «подвіігах».
КНІГІ ОНЛАЙН
