Нябышына. Акупацыя вачыма падлетка
Ілля Копыл
Выдавец:
Памер: 288с.
Мінск 2014
(БГ № 46, 25.11.2002)
X Подвнгн на бумаге: неудачн в боях старалнсь скрыть, пользуясь прнпнскамн. Есліі сложнть длнну железнодорожных путей, выведенных нз строя всемн партнзанскнмн отрядамн за годы войны, окажется, что нмн можно несколько раз опоясать нашу планету. А вот н реальная мсторня, подтверждаюгцая правоту этого... В начале лета 1943 г. на перегоне Уша-Радошковіічн группой партнзан под командованнем некоего Драпека была совершена днверсня: взорван эшелон протнвннка. Драпека составнл рапорт о том, что «унмчтожен 1 паровоз н 14 вагонов».
Продолжает нсторню Тнмчук: «Через час почему-то переделалн этот рапорт на 19 вагонов, а после беседы с команднром отряда Красненковым почему-то рапорт был составлен, что уннчтожено 39 вагонов с техннкой н жнвой снлой врага. За это действне вся группа представляется к правнтельственной награде, а Драпек — на званне Героя Советского Союза».
Позже стало нзвестно, что на эшелон нашлось много претендентов. В отчёте отряда «Дядіі Днмы» говоршюсь, что переезд был замннпрован нх бойцамн, что прнвело к подрыву 64 вагонов. Группа Кузьмнча сообіцала то же самое, с той лншь разннцей, что вагонов было 57.
(БГ № 47, 2.12.2002) =:
Ну вось, шаноўныя чытачы, вы азнаёміліся з прыкладамі, якія я тут прывёў. Такім было штодзённае партызанскае жыццё. Я тут нічога не выдумляў не дабаўляў. Яшчэ раз кажу, што гэта вытрымкі з артыкулаў, якія публікавала на сваіх старонках «Беларуская Газета» ў 2002 годзе, на 7 гадоў раней, чым выйшлі мае ўспаміны
«Нябышына. Вайна». Аўтар артыкулаў БГ «Нензвестная война » Елена Анкудо — смелая журналістка.
Мяне асабліва ўразіла тое, што ў акупаваны Мінск партызаны прывозілі вазы з дабром, награбленым у беларускага насельніцтва, і спакойна, з выгадай для сябе ўсё гэта прадавалі немцам, акупантам. Немцы іх чакалі і сустракалі з распасцёртымі рукамі. Магчыма, каб гэтых партызан-гандляроў не затрымлівалі на ўездзе ў Мінск, ім выдалі «аўс-вайсы», падпісаныя самім брыгадэнфюрэрам войск СС фон Готбергам. На выручаныя грошы партызаны закупалі ў немцаў прадметы роскашы.
He выключаю, што з акупаванай, абрабаванай, шматпакутнай Беларусі партызанскія камандзіры адсылалі ў глыбокі савецкі тыл (авіяпаветраныя зносіны існавалі) куды-небудзь у Саратаўскую ці Омскую вобласць сваім сем’ям дэфіцытныя пасылкі. Цяжка сабе ўявіць, як радаваліся французскім духам іх жонкі, і нямецкім цукеркам — іх дзеці. Таму зараз ад іх дзяцей на нашы неўразумелыя пытанні (чаму? за што?) мы чуем адказы: «Не, наш бацька такім не быў, наш бацька — добры».
He ўстрымаўся, прывяду яшчэ адзін прыклад з БГ.
X «Пьянство является основным злом партнзанского двйження», — пйсал руководству секретарь Логойского райкама партйй Нван Тммчук. «Ясновскйй Вйнок — партазан йз отряда Захарова, в деревне Лобуныцнна в пьяном внде ранчл ребёнка».
Начальннк штаба партйзанского отряда йменй Калііннна ВасйЛйй Алай «25 апреля 1943 года в пьяном внде прнехал в деревню Горожанку, открыл стрельбу, ворвался в квартйру гражданкн Ганух Антонйны, которую поставйл к стенке, вынул маузер й пытался расстрелять...» Команднр отряда «За Отечество» Владнмйр Захаров «сйстематнческн пьянствует...»
(БГ № 47, 2.12.2002)
3 усяго вышэйсказанага можна зрабіць выснову, што ў партызанскім асяроддзі не існавала дысцыпліны і законнасці. Вышэйшае камандаванне не ўпраўляла сітуацыяй. У такіх умовах цяжэй заўсіх было выжыць мірнаму мясцоваму насельніцтву. Сённяшнія ветэраны, якія не маюць ніякага дачынення да вайны, спрабуюць даказаць, што партызаны дапускалі адзінкавыя выпадкі злачынства. Я мяркую, што партызанскае бязмежжа, злачыннасць — гэта з’ява масавая. Аб гэтым сведчыць вялікая колькасць лістоў з роз-
ных куткоў Беларусі, якія паступілі ў рэдакцыю «Народнай Волі» пасля публікацыі маіх успамінаў «Нябышына. Вайна».
Але і сярод партызан і іх камандзіраў былі такія, якія збераглі сваю чалавечую годнасць і сумленне. Да іх можна аднесці сакратара Лагойскага райкама партыі камісара Івана Цімчука. Нават ён, займаючы высокія пасады, не здолеў справіцца з разбэшчанасцю, з бязмежжам партызан. Але Цімчук не хаваў гэтага, называў рэчы сваімі імёнамі. Ен дасылаў вышэйшаму камандаванню свае данясенні, рапарты, справаздачы аб рэальным становішчы дысцыпліны і парадку ў партызанскіх атрадах і брыгадах. Гэтыя дакументы, магчыма, яшчэ не знішчаны, ёсць у архівах і чакаюць даследчыкаў партызаншчыны 1941—1944 гадоў.
Сваёй прынцыповасцю і прыстойнасцю Іван Цімчук падвяргаў сябе небяспецы. У любы момант «пакрыўджаныя» ім партызаны маглі стрэліць яму ў патыліцу. Такія выпадкі былі.
Некалькі слоўпраІванаЦімчука. Еннарадзіўся 14.02.1901 года ў вёсцы Грушка Івана-Франкоўскай вобласці, Украіна. 3 1919 г. па 1926 год служыў у арміі. У 1924 г. закончыў Смаленскае ваеннапалітычнае вучылішча. Член ВКП(б) з 1924 г. У 1929 г. закончыў камвуз у Харкаве, на працу размеркаваны ў Беларусь. Удзелыйк ВАВ з чэрвеня 1941 г. 3 лютага 1942 г. камісар партызанскага атрада «Мстнтель». 3 верасня 1943 г. камісар 1-й антыфашысцкай партызанскай брыгады, з мая 1944 г. яе камандзір. 1.01.1944 г. прысвоена званне Героя Савецкага Саюза. 3 1944 г. намеснік старшыні Дзяржплана БССР. Памёр 17.10.1982 г.
I нарэшце, апошняе маё меркаванне наконт інтэрв’ю Адоньева. Такіх ветэранаў, як ён, у Беларусі набярэцца, можа, сотні тысяч. Яшчэ за савецкім часам іх з розных куткоў СССР размеркавалі сюды на працу, накіравалі на ваенную службу ў БВА Беларускую ваенную акругу. Гэта быў адзін са спосабаў русіфікацыі. Адпрацаваўшы, адслужыўшы свой тэрмін, яны не вярнуліся на сваю радзіму, як гэта зрабіў я, а засталіся тут на сталае пражыванне.
Можа, я памыляюся, але мне здаецца, што Беларусь так і не стала для іх Радзімай. Беларусь для іх — гэта проста ўтульнае месца для пражывання. Як яны ставяцца да тутэйшага насельніцтва? Прывяду прыклад: неяк мяне палажылі ў вайсковы шпіталь. У палаце ўжо ляжалі чацвёра пацыентаў, я — пяты. Калі пазнаёміліся, тыя чацвёра былі вельмі здзіўлены, што я, вайсковы пенсіянер,
і беларус. На іх думку, я павінен быў пражываць там, дзе служыў у Кіраўскай вобласці. Але Кіраў не стаў для мяне Радзімай, і я вярнуўся ў Мінск. Гэтыя чацвёра завочна мяне называлі абарыгенам. Яны — надзейная апора ўлады.
Водгукі на пікет ветэранаў
Пікет ветэранаў выклікаў новую хвалю лістоў у адрас рэдакцыі «Народнай Волі» ад чытачоў газеты. Гэта былі лісты падрымкі. Вось некаторыя з іх:
Пукало Васнлнй, Брестская обл.
«Посмотрел на канале ОНТ, как группа пожйлых людей протестовалн у стен редакцйй «Народнай Волй». Это был протест протйв свободы слова.
Я несколько моложе Нлыі Копыла, автора «Нябышына. Вайна», не первую конфету сьел йз рук немецкого солдата.
Рядом с намй жйл сосед — партнзан. Он рассказывал про свой партйзайскйе будйй. В основном это былн неболышіе вылазкй протйв полпцейскйх участков й гарнйзойов. Фактов о походах на «железку» он не прнводйл, хотя в 10 км от нашей деревнн проходнт ж/д Брест—Москва.
Вспомйнаются рассказы бабушкн о ночных впзйтах партнзан. Одяажды потребовалй сапогн. Онй 6ылй спрятаны на чердаке, но ночные гостй йх нашлй й унеслй. He гнушалйсь онй й красіівымн женскнмй платкамй».
Транчонок Владнмнр, г. Мннск.
«6 апреля с.г. no ОНТ был показан сюжет, как группа озлобленных людей пожйлого возраста пыталась заклеймнть оппозйцйонную газету. Ветераны гневно осуждалн на мой взгляд правднвое пронзведенйе Нльй Копыла «Нябышьша. Вайна». To, что проіісходнло в Нябышыне, характерно для всей оккупйроваяной нашей Родйны. Когда я чнтал «Нябышына. Вайна», я вспомннал своё тяжёлое детство.
Все лй белорусскне ветераны настояідне? Мой тесть рассказывал мне, что к нему неоднократно обраіцалйсь жнтелн Борнсовского района дать пйсьменное подтвержденне, что онй якобы являлйсь участннкамй партазанского двнжеййя. За это ему предлагалнсь всевозможные матернальные блага».
Бедункевіч Вацлаў, г. Маладзечна.
«Праз «Народную Волю» хачу выказаць глыбокую падзяку спадару Іллю Копылу за яго нататкі «Нябышына. Вайна». Усё тое, аб чым піша Ілля Копыл, вельмі блізкае мне. Калі пачалася вайна, мне споўнілася 5 гадоў. Памятаю, як у апошнія дні чэрвеня па бальшаку міма нашай вёскі прайшла калона нямецкіх машын і салдат. У вёску яны не заходзілі, на тых, хто падышоў да дарогі, асаблівай увагі не звярталі.
Мая родная вёска Студзёнка з 24 двароў знаходзілася ў Бялыніцкім раёне на мяжы з Бярэзінскім. Першай ахвярай вайны ў Студзёнцы, як і ў Нябышыне стала маладая дзяўчына, і таксама ад партызанскай кулі. Гэта 18тадовая Ядзя.
Першыя партызаны, што з’явіліся восенню—зімой 1941 года, займаліся ў асноўным тым, што забіралі ў насельніцтва ўсё, што трапляла ім на вочы. За зіму 1941—1942 года партызаны з’елі ўсіх парсюкоў і авечак. 3 восені 1942-га сталі ўвадзіць з хлева кароў. К 1943 году ў вёсак, акрамя курэй і катоў , хатняй жывёлы не засталося.
Як напісала «Народная Воля» і паказала казённае тэлебачанне, супраць газеты і аўтара нататкаў «Нябышына. Вайна» выступілі пікетоўшчыкі. Я асабіста маю вялікі сумнеў у тым, што хто-небудзь з тых пратэстоўцаў прачытаў тыя ўспаміны Іллі Копыла. Самаму малодшаму партызану цяпер далёка за 80 гадоў».
Короткнн Леоннд.
«После публнкацнн II. Копыла ждал отлупа co стороны офнцноза, дождался пнкета.
Но вот что людн говорят, я нм давал газету почнтать — днём грабнла полнцня, ночью «бралн» партнзаны, заявляя: «Ты дома сндншь, а мы тебя заіцшцаем».
Моя сестра Вера н сейчас помннт (она ровесннца II. Копыла) н мать рассказывала, как знмой 1943 года ночью прншлн партнзаны. Зоркнм оком узреліі, что в детской кроватке подо мной слпшком много подстелено, вытаіцнлн меня н нашлн пальтншко старшего брата Колн, забралн».
Жукова К.А.
«Прочла в газете, как ветераны прпшлн к редакціш «Народнай Волі» н с возмугценнем публнкацпей воспомнннаннй Нльн Копыла «Нябышына. Вайна».
Когда я чнтала Копыла, то думала: «Боже мой! Так это же было всё co мной н с моей семьёй». Точно так же нас, детей, крестнл ба-
тюшка в какой-то хатке. Нас четверо детей былн не креіцённымн, так как папа н мама былн членамн партнн. Нз города мы с мамой добралнсь до деревнн Курковіцпна около г. Мстнславля. На следуюіцнй день под вечер прншлн немцы. й потом нногда в деревне останавлнвалнсь немцы, разводнлн свою кухню, что-то варнліі, лногда предлагалн нам, детям. А знмой, когда мы былн на печке, онн заходнлн, смотрелн на нас, угоіцаліі леденцамн м что-то говорнлн.
КНІГІ ОНЛАЙН
