Не аднойчы забіты
Уладзіслаў Рубанаў
Выдавец: Мастацкая літаратура
Памер: 287с.
Мінск 1994
А неўзабаве тонкі саладкаваты водар, што хваляваў Кастуська на пачатку вясны, разліўся ў паветры густа і ўладна: пахла развораная бліскучая зямля — людзі садзілі бульбу. Вясёлы пярэгалас запоўніў і агарод Чуйкевічаў. Дзядзька Міхалка прыгнаў каня
з плугам. Араў сабе, а заадно й ім. Каля яблынь было няпроста круціцца, ворчык біў па ствалах, здзіраў кару, а хамут чапляўся за галіны, сцярушваў ружаватыя бутоны, і дзядзька Міхалка мацюкаўся.
Устрывожаная нечаканым шумам, вылецёла са шпакоўні шпачыха, спалохана косіла вочкамі на зямлю. Кастусёк перажываў, што астынуць яйкі і не выведуцца йшачкі. Ен ужо глядзеў не ў баразну, а па ліпу, на шпакоўню. Рабенькая шпачыха сядзела на галінцы, а потым усё-такі шмыгнула ў шпакоўню.
Можа, праз тыдзень Кастусёк выйшаў на агарод да свайго гадавальнічка. Мелькам зіркнуўшы на шпакоўню, убачыў, як з яе вылезла шпачыха. У дзюбе яна трымала светлы камячок. Паднялася ў лёт і дзесьці праз паўсотню метраў выпусціла тое, што было ў дзюбе. Кастусёк кінуўся глянуць — гэта была пяшчотна-блакітная шалупінка ад яйка. «Вывеліся шпачкі!..» Ен узяў шалупінку на далонь — здаецца, яна яшчэ таіла ў сабе далікатнае цяпло птушанячага цельца. Налюбаваўшыся, Кастусёк паклаў шалупінку на падсохлую забялелую раллю і з якойсьці незразумелай усхваляванасцю, усцешнай радасцю прыляпіўся позіркам да акрытай мяккай лістотаю ліпы.
РАЗДЗЕЛ 44
Звера гоніць страх, і ён уцякае ў цемрыва глушэчы альбо нары. Чуйкевіч ад страху перад поганню ўцякаў, наадварот, у святло — у святло кахання.
Увечары горад светлы, неба цёмнае. Удзень горад цёмны, неба светлае. Такое адкрыццё зрабіў Чуйкевіч, стоячы на вакзале каля прыступак метро і пераносячы час ад часу позірк з твараў людзей на будынкі і пеба. Дзьмуў халаднаваты вецер, гнаў па прывакзалыіым пляцы абгорткі з-пад марожанага. Зоркі на небе былі ярчэйшыя, чым ліхтары на слупах і вокны ў дамах. Вокны, у якіх гарэла святло, выпісвалі ломаныя лічбы — як на канверце індэкс.
На Чуйкевічу было чорнае паліто і плямістыя сінебелыя джынсы-варонкі. На плячы вісела чорная торба з дзвюма вялікімі кішэнямі на «маланцы». У адной з кіпіэняў ляжала чатыры білеты на цягнік «Мінск — Масква».
Ен чакаў Вераніку. Пільна ўглядаўся ў змрочныя
твары людзей, што валілі з каменнай пашчы падземнага перахода. Хваляваўся, бо пабеглі ўжо мінуты ад часу, у які яны дамовіліся сустрэцца. Чуйкевіч сам ніколі не спазняўся і не любіў, калі хтосьці спазняецца. Хвалявацца было ад чаго. Менавіта ён, джыгануты асою страху, задумаў гэтую катавасію і ўцягнуў у яе Вераніку. Праўда, яна асабліва не пярэчыла. Ёй, жанчыне, нават лесціла, што каханак прапанаваў ашаламляльную ідэю правесці ноч у купэ цягніка. Да таго ж, яна разумела, што як жанчына можа праявіць
. еябе толькі па-за сям’ёю і без мужа. Муж — панцыр для жанчыны.
Дзеля гэтай поўнай свабоды, якую не можа даць ні кватэра, ні гасцініца, Чуйкевіч не пашкадаваў грошай на чатыры білеты. А што шкадаваць гэты тлен чалавечага сумлення?
Вераніка прыбегла запыханая, расчырванелая. Вочы былі вясёлыя, поўныя чакання і цікаўнасці, вусны без памады свежыя, як ранішнія макавыя пялёсткі. Яна ўзяла Чуйкевіча пад ручку.
— Прабач за спазненне! Дзіянка не адпускала...
— А маці?
— Паверыла...— Вераніка апусціла вочы.
Яны абое сказалі сваім, што едуць у камандзіроўку, толькі не ў Маскву, а ў Брэст. Прыдумаць прычыну ні Чуйкевічу (для жонкі), ні Вераніцы (для маці) не склала цяжкасці. Цяперашняе жыццё поўнае мітусні, падзей, нечаканасцей. Яно спрыяе ўсякім прайдзісветам. Страчаны кантроль за нормамі грамадства. Грамадства спушчана з усіх тармазоў, нясецца, дратуючы ранейшыя ідэалы. I нават прыстойнаму чалавеку ёсць мажлівасць саграшыць. Нас усіх псуе сексуальнае незадаволенне.
Доўгае сіняе цела цягніка павольна прысунулася на віратліва-шматлюдную платформу.
— Нумарацыя вагонаў пачынаецца з галавы поезда! — аб’явіў рупар хрыплаватым жаночым голасам.
У вагон яны залазілі паасобку. Вераніку Чуйкевіч прапусціў уперад, наўмысна адстаў: баяліся знаёмых. Праціскаўся па вузкім калідоры, выглядаючы на пластыкавых дзвярах купэ пазначаны ў білеце нумар месца.
У прачыненым купэ ў капцы вагона сядзела дзяўчына па імені Вераніка. Чуйкевіч пастукаў у дзверыі жартаўліва павітаўся:
— Добры вечар! Можна да вас?
— Месцы занятыя,— не разгубілася Вераніка, зграбна ўкладваючы за плячыма валасы.
— Я экстрасенс. Маё прозвішча Чу...
— ...мак! — засмяялася Вераніка.
— Правільна! Я чытаю думкі. Месцы ў гэтым купэ якраз свабодныя. Вас завуць Вераніка.— Чуйкевіч павесіў паліто, гупнуўся на сядзенне.— Да вас прыехала маці з вашай дачушкаю. Дачушку завуць Дзіяна. У вас ёсць каханак. Ягонае прозвішча... At! He будзем выкрываць.
Яму было весела. Радасць жыцця нечакана разыгралася ў ім зноў, як у дваццацігадовага. Пётр Пятровіч нарэшце назваў справу Субач «отказной». Калі б не падонкі... Жонка <;казала, што былі таямнічыя званкі ў той час, калі ён ляжаў у бальніцы. Ды Бог з імі! «Не напірай на жыццё»,— раіў філосаф.
Абаім было зразумела, што авантура ўдалася. Што ноч будзе іхная. Гэтае маленькае ўтульнае купэ стане куточкам шчасця. Можа, вяршыні шчасця, падзенне з якой будзе смяротным. У прадчуванні насалоды Чуйкевіча злёгку зябіла. Ен успомніў са страхам пра бутэльку ў торбе. Адчуў, як загусла, патужэла ў жылах кроў. <<Не пачынаць?»
Голас: «Гарэлку трэба піць, але не любіць».
Іх чакаў яшчэ адзін экзамен — перад правадніцаю. Але адказ ужо быў падрыхтаваны загадзя. Прыкра было за несумленную гульню.
Чуйкевіч глядзеў у запацелае, зрабаціненае кроплямі вакно. Мярэжылася, стамляла вочы пашматкаванае святло ліхтароў. Снавалі па пероне людзі з вя лікімі чамаданамі і сумкамі на колцах, што нядаўна ўвайшлі ў моду.
He мог дачакацца, калі цягнік кранецца. Нарэшце ён тузануўся — ляснулі буферы — і лёгенька паплыў. У калідорчыку гаманілі, хадзілі пасажыры; у кожнага быў свой клопат. Чуйкевіч задраіў вакно: сціснуўшы па краях шпінгалеты, апусціў рудую дэрмацінавую шторку. У купэ яшчэ болып паўтульнела.
Хвіль праз пятнаццаць заглянула правадніца. У чорнай уніформе, з высокай распушанай прычоскаю дробна, бы руно, завітых валасоў. Спытала біле цікі. Чуйкевіч аддаў ёй чатыры білеты:
— Суседзі выйшлі ў другі вагон. Да сваякоў ці каго там...
ІІравадніца разгарнула чорную планшэтку, засунула білеты ў вузенькую кішэньку і выйшла.
Чуйкевіч тузануў убок дзверы. Крутнуў два разы ручку замка. Чай і пячэнне ў цягніках ужо даўно не насілі. Разам усе збяднелі. I міністэрства шляхоў зносін таксама. «То й дзякаваць Богу»,— падумаў Чуйкевіч і радасна сказаў:
— Цяпер мы забраніраваныя, як у танку.
— Хвалю за кемлівасць! — Вераніка дала ацэнку ўсёй ягонай задуме. Было відаць, яна засумавала па ім. Яна не ведала, чаму ім не ўдавалася сустрэцца доўгі час. Калі б уведала — жахнулася б і не паверыла.
Чуйкевіч, сціснуўшы зубы, выставіў на адкідны прываконны столік бутэльку «Белавежскай настойкі горкай» і дзве маленькія металёвыя, распісаныя васількамі, чарачкі-лялечкі. Дзеля Веранікі ён ішоў на парушэнне абету не піць. Іначай які ён мужчына, не кажучы ўжо пра рыцара. Хлюпік, цюхняй, слабак, зануда. Н і к о л і не страціцца сэнс рабіць сябе сапраўдным мужчынам.
Парэзаў на тоненькія лусцікі тоўстую вараную каўбасу, цёмна-барвовы, падобны на гіганцкую вішню.польскі яблык. Вераніка падала яму плоскую, без наклейкі бляшанку, якую дастала са сваёй торбачкі.
— Адчыні. Гэта крабы. Мама прывезла.
— У нас царская вячэра,— усміхнуўся Чуйкевіч. Хоць ён і задумаў гэтую паездку зусім не дзеля таго каб есці, а тым болей — піць. Каханне лячыла і ратавала яго. Адно адчуванне, што чужая жанчына, сувязь з якою тоіць небяспеку, належыць яму, акрыляла. Няхай на дзень. Хоць на момант. I дзень гэты ці нават момант значылі ў жыцці больш, чым што іншае. Дзеля гэтага можна было ісці на ўсё. Такой самаахвярнасці яму, як ні дзіўна, не маглі надаць ні дзеці, ні праца, ні творчасць. Ён гэта адно фіксаваў, канстатаваў, а не штучна ці няшчыра змушаў сябе ў гэта верыць. Пачуцці самі хлусіць не ўмеюць. Але пра іх могуць хлусіць людзі, зыходзячы з выдуманых, пісаных законаў.
Нішто ў чалавеку такім безаглядна-шчырым не бывае, як пачуццё кахання. Толькі не трэба яго стрымліваць. Пішы дыктоўку, слухаючы яго. Тады за яе, колькі б памылак ты ні зрабіў, будзе выстаўляцца заўсёды «пяцёрка». Якія бар’еры могуць быць і хтс
мае права іх ставіць на шляху ў таго, каму хочацца сэрцам, над кім ні на ёту няма насілля? Асуджэнню падлягае насілле, а не мастацтва прыроды.
Іх гайдала: каханне, хмель і вагон. I ўсё ў розных накірунках — упоперак, уверх і ўдоўжкі. Прыемна цалаваць жанчыну адухоўленую, зняможаную ў шторме пяшчоты.
У купэ гарэў адзін цьмяны, з чырвоным крыжыкам на шкле плафон — над верхняй лаўкаю.
Чуйкевіч устаў, каб з вышыні сузіраць жаночае цела. Вераніка ляжала голая на белым прасцірадле. Прыпаднялася на левы локаць, прыпнуўшыся спінаю да сцяны. Сагнула правую нагу ў калене, паставіўшы яе на насок. Яна адкрылася зроку Чуйкевіча ва ўсім сваім пякелызым харастве. Скура была смуглая, лёгка загарэлая, толькі свяцілася белізною вакол цёмнага астраўка ўнізе жывата і двума шнуркамі над выгінамі паха — след пляжных трусікаў. Збэрсаныя валасы закрывалі правае плячо, спадалі на грудзі; скрозь рэдкія кончыкі выпіналіся акуратныя, пругкія, бы палавінкі мяча, паўшар’і з высокімі чорнымі саскамі. На левым запясці блішчэў срабрысты ланцужок, бялеліся кончыкі доўгіх пазногцяў. Бялкі вачэй былі чыстыя, сіняватыя, колеру снегу, на які капнулі чарніла. Пажадліва растуленыя вусны адкрывалі блакітную палоску зубоў. Калі цалаваліся, Чуйкевіч адчуваў кончыкам языка іхную гладзенькую, бы шкло, паверхню. Увесь твар быў азораны ясным, якімсьці ліловым святлом.
Вераніка не саромелася. Яна ведала цану сваім прывабнасцям, увогуле сабе як жанчыне. Дасканаласць прыроды нельга хаваць, не пераставаў думаць Чуйкевіч, ёю трэба захапляцца. Іначай няма ў ёй ніякага сэнсу. Абое, не пазбаўленыя пачуцця прыгожага, разумелі гэта. I разняволенасць іхная была натуральная, як вада ў рэчцы, як птушка ў лёце.
Чуйкевіч стаяў зачараваны, расхваляваны ўшчэнт. Ён яшчэ адчуваў усім сабою шоўк Веранічынай скуры — цёплы і прыцягальны. Зноў неадольна карцела акунуцца ў ягоныя тугія хвалі.
КНІГІ ОНЛАЙН
