Не аднойчы забіты
Уладзіслаў Рубанаў
Выдавец: Мастацкая літаратура
Памер: 287с.
Мінск 1994
Уранку, калі Чуйкевіч ішоў на працу, дзяўчына першая з ім віталася. I ён захапляўся ейнай увішнасцю, дадзенай прыродаю сілай.
I цяпер, зніякавелы, Чуйкевіч тупіўся на яе з вакна. Наўмысна, сілком канцэнтраваў на ёй усю ўвагу. Свет існуе, покуль мы трымаем яго ў сваім розуме, покуль можам ацэньваць прыгажосць.
Дзяўчына прыбіралыпчыца ўдзяўбнула лом у гур
6v ёй жа наскіданага з дарожак снегу і кудысь пайшла.
Чуйкевіч узяў са стала гадзіннік: было дваццаць хвіль на дзевятую. Hi мыцца, ні чысціць зубы, ні тым болып прамываць нос не стаў. Дзе там! Хадзіў, як тармазнуты, па кватэры. Выпараў у кладоўцы трохлітровы слоік, капронавае вечка, сетку. Саслабелы, кінуўся на ложак, і ў галаве быццам церлася галька — марскія каменьчыкі.
РАЗДЗЕЛ 58
Без дзесяці дзевяць пакінуў кватэру. Каля універсама была піўнуха. Ен грэбаўся туды. He быў упэўнены, што асіліць чаргу. Там дагэтуль ужо сабралася багата «адмарожаных».
Бушавала беллю ясная раніца. Аб’інелая бяроза стаяла амаль непрыметная, злівалася з паветрам. Наўскасы рухаўся з неба дробненькі сняжок. На чорнай голай паласе зямлі раставаў — там пралягала цеплатраса. Са свістам разразаючы паветра, кружылі два — белы і чорны — галубы, выглядаючы месца, дзе сесці пажывіцца. Тоўстая, бы ступа, жанчына ў чорным халаце паверх фуфайкі брала з вядра пясок і рассейвала яго па дарожцы, як ранейшым часам жыта.
Вынырнуўшы спаміж дамоў — ішоў задворкамі,— убачыў каля піўнухі кучкі мужыкоў. Яны гнуліся, бы кныры, сунулі рукі глыбока ў кішэні. Жаўцеў, як града сланечніку, «газік» з цыстэрнаю. Значыцца, піва ёсць. Цяпер толькі дастаяцца б да яго.
Да зачыненага вакенца са слоікамі ў руках у бязладнай чарзе штурхаліся дзесяткі два мужчын. Сярод іх былі і прыстойныя на выгляд.
Чуйкевіч спытаў, хто апошні. Нічым не вылучаўся сярод бальшыні: такі ж абцёрханы, брудны, прапашчы і змізарнелы. Чалавек загарадных звалак.
Мардатая ў завэдзганым спераду, як у мясніка, белым халаце цётка адчыніла вакенца. Нішу да яго адразу ж запачкавалі. Лезлі самыя нахабныя і сасмяглыя. Бадай да апошніх мог сябе далучыць і Чуйкевіч, але ў яго зусім не было нахабства. А вось злавіць тварам чужы кулак у яго былі ўсе шанцы.
3 гадзіну таптаўся на месцы, як вартавы на пасту. Чарга скарачалася мізэрнымі долькамі. Hi па які дыхтоўны тавар ён ніколі б яе не выстаяў.
3 налітым слоікам і двума куфлямі, з якіх выпаўзала і ляцела долу белая пена, ён падступіўся да століка. Слоік у сетцы заціснуў між ног. Жывіца з куфля, халодзячы горла, палілася ў сціснутае, скручанае ў тугі вузел нутро.
— Дазволь? — Два куфлі навіслі над столікам. Іх трымалі рукі двух барыг. Адзін худы, сутулы, з глыбока запалымі вачыма, падрапанай шчакою. Другі высокі, з круглай, як рэпа, ражкаю, якую асвятляў сіне-ліловы «ліхтар» пад вокам.
Хударэбрына дастала з кішэні зашмальцаваную, у махорцы галоўку таранькі. Адшчыкнула кавалачак і з ліхою годнасцю прапанавала Чуйкевічу:
— Можа, даць?
— Дзякуй. He трэба,— адмовіўся Чуйкевіч. Ен меў цэлыя запасы гэткага дабра — наслаў брат, які служыў блізка ад Балхаша,— і мог бы накарміць усю выпівошную армію. Але не любіў сушанай рыбы і нават не ўспомніў пра яе, ідучы на піва. Барыгі відоч на скмецілі ягоны слоік з півам і праглі схаўрусавац, ца. Яны цадзілі піва і ліхаманкава коўзалі позіркаі* па баках.
— Эй, Марфута! — гукнуў кагосьці таўстун. Да століка прытупала кабетка — маленькая, у жоўтачорным палітоне, з апухлым тварам, скура на якім напялася і блішчэла. У руцэ трымала вялікую рудую торбу з вяровачкамі заміж ручак.— Есць што?
— Цісну, як не хер дзелаць! — Кабетка па-ідыёцку засмяялася, адкрыўшы голыя чырвоньія, як морква, дзясны.— Паўсоцік за фунфыр.
Барыгі пашапталіся. Лапалі па кішэнях, шукалі грошы.
— Чырвончык дакладзёш? — звярнуўся таўстун да Чуйкевіча.— Мяне завуць Коля, яго Жёра (іменна Ж-ё-ра).
Чуйкевіч, не задумваючыся, аддаў дзесятку.
Кабетка нагнулася над торбаю, ейная спіна завастрылася, як у рыбіны. Сунула Колю ў кішэню заткнутую капронавым коркам пляшку сівухі, мутнажоўтай, бы сыроватка. Пацюпала між столікаў.
Коля выдраў зубамі корак, крута перакуліў пляшку над Жёравым куфлем, тады пліхнуў Чуйкевічу, астатняе, ледзьве не палову, выліў сабе.
— О, гэта клас! — выскаліў чорныя з’едзеныя зубы Жёра. У гэтым мужыку Чуйкевіч штосьці ўпада-
баў. Здавалася, у ім засталася яшчэ макулінка прыстойнасці. Чуйкевіч меў на прыстойнасць беспамылковае чуццё. 3 падазронымі тыпамі ён не стаў бы піць ні пад якім прымусам. Нават калі б гэта выратавала яго ад смерці.
Чуйкевіч ведаў, што гэтае пойла падкосіць яго. I піў.
Ен абдымаўся з Жёрам, а Коля падняў ужо на стол ягоны слоік з півам. Чуйкевіч скмеціў, але не абурыўся. 3 такімі хаўруснікамі ён адчуваў сябе вольна, упэўнена і смела: тут іх паважалі і пабойваліся. Трэба ж і яму хоць раз пабыць чалавекам, «паважаным чалавекам». Менавіта людзі дна былі цяпер гаспадарамі становішча. Яны, а не чыноўнікі, наводзілі жах, мелі доступ, камандавалі, выносілі прысуды, каралі. Улада — гэта і ёсць магчымасць караць.
«I раней, пры партнаменклатуры, быў наверсе, і цяпер, калі дэградаваў...»— п’яна паіранізаваў з сябе Чуйкевіч. Яго развезла, яму было проста і лёгка, не даймала сумленне, трывога, не дуіпылі думкі. Вакол карагодзілі, хадзілі, хісталіся, рылі асфальт насамі п’яныя морды, скоса паглядвалі на столікі, ці засталіся ў якімсьці куфлі альбо слоіку рэшткі піва.
Ужо дабравата ўднелася. Неба паяснела, на ім праявіліся выцягнутыя воблакі, падобныя на разасланыя, з разрытаю пасцеллю ложкі,— зверху снегавабялёсыя, аднізу цёмныя. Чуйкевіч краем свядомасці зразумеў, што пара ісці дахаты. Ен падаў руку кампаньёнам. Коля не хацеў адпускаць яе, да хрусту ў суставах сціскаў сваёй жалезнай лапішчай.
Коля з Жёрам унадзіліся за ім, валакліся следам. Мусіць, мелі спадзяванне, іпто дзесьці ў яго яшчэ ёсць дабавутак. Чуйкевіч не хацеў іх весці на кватэру. Кружляў між дамоў, лоўчачы за вуглом схавап,ца. Якойсьці агрэсіўнасці Чуйкевіч у іх не заўважаў. Проста гэта былі валацугі, якім усё роўна, дзе быць, з кім піць і што рабіць. Абы змарнаваць дзень. Знаёмствы іхныя гэтак жа спешна заканчваліся, як і пачыналіся.
Нарэшце, азірнуўшыся, Чуйкевіч не ўбачыў за спінаю Колі з Жёрам. Але радасці вялікай не адчуў. Наперадзе яшчэ была цяжкая сустрэча з жонкаіо. Ён позна зразумеў, што здраджваць, выпіваць і быць справядлівым можна толькі маючы прыстойную жон-
ку. Непрыстойныя такой вольнасці не даруюць. Людміла цяпер лаяла яго на кожным кроку, гразіла міліцыяй, разводам. Ен абыякава, атупела ўспрымаў ейныя словы, адно калі сварка была пры дзецях — незразумелая, дзікая віна разрывала яму сэрца. Ен гатовы быў плакаць; і плакаў, прамаўляючы скрозь слёзы: «Я скончаны чалавек... Я дрэнь... Я прапаў...» Сыны глядзелі вялікімі, здзіўленымі вачыма на бацьку. Яны не разумелі, у чым ягоная бяда, хто яго пакрыўдзіў, што яму пагражае. Яны не бачылі ні маленькіх, ні вялікіх ягоных ворагаў.
У гэтую ноч прыснілася: ён заціснуў у пальцах, як экспандэр, чарачку і грозіць ёй, што задушыць, скрышыць яе, калі будзе лезці да яго. А за кустоўем туліцца якісьці зэк у чорнай робе. Раптам прыбягае Вася з роспачлівым тварам і кажа, што зэк хавае ў рукаве заточаны спічак, каб кінуцца на яго, Чуйкевіча.
РАЗДЗЕЛ 59
У сутарэнні цемната была чорная. Ніводнай светлай палоскі. I раптам са столі ўпаў тоўсты слуп святла — з’ехаў убок круг са столі. У гэтым слупе, як у шкляным цыліндры, заззяла жанчына Няміла. Круг стаў на месца, і ўсё зноў паглынулася чорнай цемраю. Затупацелі дробныя, бы казліныя капыткі, ногі. — Праверце аб’ект на гатоўнасць да смерці! Здалося, па каменнай падлозе хтосьці рассыпаў сухі гарох.
РАЗДЗЕЛ 60
Сон абарваўся тым, што Чуйкевіч адчуў, як яго падняло ў паветра. Ен вісіць над канапаю, сіліцца ўпасці, але адно зыбаецца, акурат знізу яго падпірае пругкая хваля. За вакном ноч. Ды ён бачыць з вышыні ярка асветлены пакой. Бачыць сябе з заплюшчанымі вачыма на канапе, ніжнюю частку паліцы з кнігамі, паперу, ручку, нататнік, нажніцы, пудэлак з клеем на стале. Свядомасць ягоная выразна разумее, што з ім, што ён раздвоіўся: адзін падняўся ў паветра, а другі ляжыць на канапе. Так не павінна быць, і ён прымушае сябе зліцца ў аднаго. Як толькі яму гэта не без высілку ўдалося, ён прачнуўся.
Што з ім? Ці не ўпершыню такое адчуванне Ен,
падобна, вымяшчаўся са свайго фізічнага цела, якое ляжала на канапе. Але ці ён тады гэта быў? I што было б, калі б ён не змусіў сябе вярнуцца ў сваё цела?
У такім незвычайным стане свядомасці ў яго ўсталявалася прамая сувязь з Голасам.
«Я памру?» — спытаў Чуйкевіч.
Душы, падобныя на воблакі, толькі не аб’ёмныя, а плоскія, бы просціны; адна сказала яму: «Не, ты не памрэш... (Ен абрадаваўся). Ты загінеш... (I стварылі малюнак з такой жа матэрыі, як самі: два цені навісаюць над ім). Але я перадам табе зараз сакрэт доўгага жыцця і вечнай маладосці і ты запішы яго ў свой дзённік. Ен не патрабуе ні лекаў, ні якіхсьці працэдур. Вымагае толькі сістэмы. Нельга прапускаць ніводнага дня. На жаль, гэтым сакрэтам ты ўжо не пакарыстаешся. Так задумана. Але ты пакінеш яго для нашчадкаў. Я зраблю, што яго прачытае вялікае мноства людзей ва ўсім свеце. Запамінай словы, якія трэба паўтараць штодня перад сном: «У мяне выдатна працуе гарманальная сістэма, нармальна функцыяніруе. Дзякуючы Боскай дапамозе, касмічнай энергіі і псіхічнай волі, гарманальная сістэма самаачышчаецца, самарэгулюецца, самаўдасканальваецца, самавылечваецца, самаамалоджваецца... (Уяві падстраўнікавую залозу. Каб лепей уяўляць, вазьмі анатамічны малюнак і вывучы размяшчэнне органаў і залоз). У мяне выдатна працуе падстраўнікавая залоза, нармальна функцыяніруе. Дзякуючы Боскай дапамозе, касмічнай энергіі і псіхічнай волі, падстраўнікавая залоза самаачышчаецца, самарэгулюецца, самаўдасканальваецца, самавылечваецца, самаамалоджваецца... (Перабяры гэтак жа прастату і шчытападобную залозу, агулам слізістыя залозы. Пераходзь да крывятворнай сістэмы: печань, селязёнка, касцявы мозг. Далей кожны орган паасобку: ныркі, мачавы пузыр, страўнікава-кішэчны тракт, лёгкія, сэрца. У такім парадку, як я назваў. I цягам усяго жыцця)».
КНІГІ ОНЛАЙН
