Невядомая вайна супраць Беларусі
Сакрэтная старонка сучаснай гісторыі
Віктар Сіўчык
Памер: 83с.
Мінск 1992
Яны рабілі ўсё, каб заблытаць сусввтную супольнасць, паколькі складаныя этнічныя працэсы, што адбываліся на гэтых землях, не былі добра знаёмыя ні новым бальшавіцкім дыпламатам, ні большасці вўрапейскіх прадстаўнікоў у Лізе Нацый. Адшукваецца ввльмі просты спосаб, каб калі нв пвракрэсліць, дык павярнуць на сваю карысць статыстычныя лічбы перапісу 1897 года. Сцвярджавцца, што галоўным сведчаннвм нацыянальнай прыналежнасц1 гэтага народа з'яўлявцца нв яго мова, a ... рэлігія. Католік значыцпа лінвін, незалвжна ад мовы і іншых культурнаэтнаграфічных рэалій гэтага рэгіёна, уключаючы старажытны фальклор, традыцыі і звычаі.
Аднак далвй аўтары мвмарыяла самі абвяргаюць гэты тэзіс: (стар.6) "64 працэнты бвларусаў Ашмяяскага павата Вілвнскай губврні рымска католікі, таксама 67, 2 працэнта Лідскага паввта, 80,6 працэнта Свянцянскага 1 94,5 працэнта Трокскага і нарэшцв ў Віленскім паввцв (акрамя гарадоў) 94,7 працэнта жыхароў бвларусаў ужо католікі". HI 'то нв бянтэжыць складальнікаў мвнарыяла. 3 любога становішча ёсць "выйсце', калі карыстацца " аргументамі", ад якіх ў чытача займав дух.
Нытувм:(стар. 7)"карэннав насвльніцтва краю літоўцы, якія за апошні час адчуваюць на сабв ўплыў русіфікацыі і паланізацыі, у вядомай сгупвні страцілі сваю нацыянальную літоўскую нову і выка
Р“?Т«УкаоЦ.Ь зквшанав РУскапольскав " наречме". Гэтая "простая мова у б.Віленскай губерні за апошні час лічылася беларускай алв па сваіх чыста гукавых асаблівасцях і сінтаксісу носіць, відавоч
СЛ1ЯЛЫ л1т°Ўскай мовы. Распаўсюджанне гзтай "простай мовы" на ўсходніх граніцах этнаграфічнай Літвы. . . атрымала, безумоўна, тлумачэннв ў тым факце, што літоўцы (рымскакатолікі) спачатку былі скай м *атал,цк|м ДУхавенствам, дэякуючы выкарыстанню польu^Lf? < 1 ? Літве. затым русіфікаваны праз дачыненне да адміністрацыі, якая была амаль рускай, як тое: паліцыя, суд, а галоўнын чынам русіфікуючай дзейнасцю школ I вайсковай павіннасці ў tvРасЧ Л1Т°*цы на У^од ад Вільні прынялТгэЗна»мя а }« УЮ' напа^Ус><У“ гаворку э характэрнай прыкнетай". Знаемая вульгарная трактоука паходжання беларусаў і іх мовы Яе шырока насаджалі імперскія сілы Польшчы і Pacі 1. Нагадаем "фунда1 Іх мЬ0НвУы . р^капольскУю каланіяльную ідэю аб небыцці бвларусаў і мовы 1 аб ІХ шчаслівай прыналвжнасці да вялікага рускага (альбо псчьскага) народа, закліканага "вызвалінь" бвларусаЎСпоІ
ДаКТ₽ЫНУ 1 л°Ў‘я £^
” ■ Я інкнуліся далучыць Віленшчыну да Літвы. Аднак с алстаунасць прапанаванай аўтарамі схвмы славянізацыі летуві
Т гаппп^ ЯШЧЭ ЖЫЛІ Ў XVI”X1X стагоддзях на землях віленшчыны і Гародненшчыны, відавочна. Дастаткова прыняць пад vaarv пзнТцтва^клане"^^ стаг°ядзя? хансерватызм вясковага населькуль™ захавання абрадаў, традыцый, нацыянальнай мовы і
культуры Так, няглвдзячы на амаль 400 гадоў палітыкі спачатку паланізацыі, а затым русіфікацыі, сфвра распаўсюджання бвлапускай штпЫяЎ в"СКовай мясцовасці практычна не нянялася, а лічба людзей му рос^?насельн1^ваСЯб₽ОДНаІ' М°Вай ЯЗЯКУ°ЧЫ значнаму натуральна„ „ У і сельніцтва, бесперапынна павялічвалася ў XVIHXIX ста
PVC Ф^внмІГГ Яа П£ТТКУ ХХ CIar°O3« 1012 мл£ чалавек значныУй™і« v я паланізацыя ў дарэвалюцыйны перыяд аказвалі ўплыў у першую чаргу на гарадсков насельніцтва праз школы
..р.Хр •к.х: к». №%т^^ "”«a’«sr“U6n,“'
нв даў на працягу некалькіх пакаленняў ва Ўмовах anvvL.L? Т турй XVIIIXIX стагоддзяў зняніць ноўны КуЛЬ'
ган“зацый™яРхагчынас^^^ тзхнічныя і ар
аарола. А сроУкі ^Ж^^
28
29
выхаваннв, друк, радые, тэлебачаннв, якія мела літоўская дзяржава (вось ужо амаль 50 год)ў другой палове XX стагоддзя/не Ідуць ні ў якое параўнанне з культурнай і нацыянальнай занкнутасцю, у якой праходзіла Існаванне вясковага насельніцтва Віленшчыны ў Рэчы Паспалітан 1 Pac 1і.
Відавочныя I першыя вынікі балтызацыі ”тутэйшага" насельніцLBL^°e паД йяжкім катком дзяржаўнай летувізацыі кансалідавалася вакол польскай ідэі ў надзеі хаця б такім чынам захаваць сваю тутэйшую і славянскую адвечную сутнасць.
3 праведзенага аналізу бачна, што, гаворачы аб беларусах, аўтары немарыяла адмаўляюць Існаванне самастойнага беларускага народа. Дзякуючы такой пазіцыі аказваюцца нагчымымі і анексіянісцкія патрабаванні 1 зневажанне логікі 1 гістарычнай праўды, дзеля ” тэа₽э™Га абгРУнтавання" правоў нашых суседзяў на ’беларускія звмлі і беларускі народ.
На жаль, рэлігія на Беларусі ў XIXXX стаГоддзях таксама стала сродкам, які выкарыстоўваўся для маніпуляцый нацыянальнай свядомасцю вернікаў.
Працэс пераходу ад паганства да хрысціянства на Беларусі не ішоў гладка і без супраціўлення. Дастаткова сказаць, што ў канцы XIX стагоддзя ў Мінску існавала і дзейнічала на вул. Лодачнай паганская капліца, а ў XVIIXVIII стагоддзях нават на ўсходзв Бвларусі меліся паганскія абшчыны. Прыняцце часткай беларускага народа праваслаўя ў X стагоддз} 1 працяг працэсу зтнагенезу беларусаў на гэтых зенлях дае нагчымасць умоўна ўввсці дзве фармацыі бвларускага этнасу: дахрысціянскую (этнагенетычныя працэсы VIIIх стагоддзяў) і постхрысціянскую (працэсы XIXV стагоддзяў). Прычын, калі праваслаўная рэлігія прыйшла на бвларускія эемлі як альтэрнатыва паганству ва ўмовах адсўтнасці канкурэнцыі з боку іншых хрысціянскіх вучэнняў, то каталіцтва ўводзілася з канца XIV стагоддзя 1 мела праваслаўнага папярэдніка 1 саперніка на гэтых землях.
Уступленне БКЛ у фвдэрацыю з ПольШчаЙ прывяло да распаўсюджання на Беларусі каталіцтва і яго. прыярытэтнага становішча з пункту гледжання дэяржаўнай палітыкі. Каталіцкая Польшча ставіла адной з умоў федэратыўнасці саюза з ВКЛ укаранвнне там каталіцкай веры. Таму насельніцтва паўночнай часткі ВКЛ, не ахоплвнае ў X стагоддзі праваслаўем жмудзіны і беларусы Віленшчыны і Гародзнвншчыны, пад прымусан станавіліся католікамі. На шчасце, у XIVXVIII стагоддзях служэнне богу ў каталіцкіх касцёлах нвпасрэдна яшчэ не злучылася з Нольскай Ідэяй, паколькі гэтаму не спрыяла сярэдневяковая традыцыя апраўлення службы на лацінскай нове. Калі б тады замвст лацінкі ў касцёлах панавала польская мова, то да XX стагоддзя на Гародзненшчыне і Віленшчыне не засталося б ні бвларусаў, ні "тутэйшых".
Вось як апісваюць гэтую праблвму на Віленшчыне аўтары мвмарыяла: "За час царскага рэжыму, нягледзячы на русіфікуючы ўплыў улад, народ знаходзіўся ў няведанні, дзякуючы паводзінам нацыянальнапольскага духавенства 1 яго фанатыкаў, якія прапаввдвалі гэтаму рэлігійнаму, набожнану J вельХІ лёгкавернаму народу, што толькі паланізм прынаЛЬны побач з каталіцкай верай, што толькі гэта вера сапраўдная, што толькі польская нова прывмная і патрэбная богу, у той час як ліцвініэм, літоўская мова з'яўляюцца сінонімамі паганства f н~бліжаюць да расколу праваслаўе, аддаляюць ад кагчымасці набыцця даравання грахоў".
Падкрэслім дэталь, якая сведчыць, што складальнікі мемарыяла апісваючы ўплыў польскага духавенства на прыхаджан Віленшчыны, прыводзяць зварот каталіцкага прапаввдніка да "тутэйшых" на "літоўскай” мовв, якую ён звязвав з праваслаўвм.
Добра вядома, што з праваслаўем і уніяцтвах звязаны і
бвларуская хова, а нв літоўская ў сучаснай яе назве ₽У 1
і « ЗН°У Дэнанструецца зварот да "тутэйшых" беларуса»
гістапы^:„1^ латычыць этнаграфічна польскага насельніцтва, то Дакументы на прасторах Вілвншчыны пра яго нв ўпахінагаварыць толькі аб нязначных элвмвнтах польскіх у віль«ай "^ НІЯКІХ ««™««« даных аб хасавай поль
м,1Рацы1. Заканадаўства літоўскае (статут ВКЛ) зусіх паз
100 ооо’л"чыльнйаўд%^ навуковай аснове. Удзельнічала каля
Родная мова у % ад усяго насельн. Табліца 1
Рзгіён |Насельніцтва | РУСК. | бвлар.|паляк!| яўрэі летувісы
Вілен. губврнія 1591207 Вільня 154332 Паветы 4, 94 20, 2 56, 05 8, 18 4, 2 30, 9 12,72 40,3 8, 18 2, 0
ВІЛвНСКІ 208781 без Вільні 3, 3 42 12,1 7,4 35
Дзісненскі 304923 ЛІДСКІ 205765 АШМЯНСКІ 233559 Свянцянскі 172231 ТРОЦКІ 203401 Вілвйскі 208013 5, 9 1. 2 2, 3 5, 4 4, 6 0. 4 81, 2 2,4 73, 2 4, 6 80, 1 1, 7 47, 6 6, 0 15,8 11,2 87, 0 2,5 10,1 12,2 12,1 7,1 9,5 9,5 0, 3 8, 7 3, 8 33, 8 58, 1
«р.і ss:.,n; йгхі^”..^, “““’ ’ p»™ ^х^.рГ' 1 «р.Ф«^й.:і^ ,ад;
Кі 3’пЛЛ^”^ ТР^" "‘^‘лііоўцТ^ 6%В™ыКГ1"аЛЯ’ сопісв ' ЧырвошСшля^зГТэі^г^ МНл выпадко»а трапіўся ў чанографа 1 публіцыста А Свожпйт » ІП°ЦяРбург) артыкул вядомага этга артыкула што Р алл^^Г' ПРЫВ0дз1м вытрынкі з гэтарэлігійнаэтнічнай сітуайыі v роўваюць аналіз складанай "Когаа вы cnpocuL не^п^ ^°Л„..а"_ЫНу/ся беларуск1 народ: уеэдного города нйгде Se ±^Т’О ^орый дальше своего неопре.деленный ответ ’ какой он наподностй, то получйте ^ь, што РУс*і"^й\Т^^ ° У ^^ — no смыслу почтй одно й Роженйях, то во "сяком случае Белоруссйп, тят пР°столюдйны в раэных местах
не нгізовеіп себя белорусом7™ Не энакомый с кнйжной термйнологйей, У«е схорее многце йз белорусов, кодь скор ^ ^^^
30
православную релйгйю, счйтают себя русскймй, da й то только потому, что так йх называют блйжайшее начальство й волостной пйсарь.
Те же белорусы, предкй которых былй унйатамй, u me, кто проповедуют рймскокатолйческую релйгйю, счйтают себя полякамй а в Вйленской губернйй лйтовцайй.
Та йлй йная релйгйя является в Белоруссйй едйнственным прйзнаком, no которому простолюдйны раэлйчают нацйональность. В некоторых случаях такоіі прйзнак блйзок к йстйне: так, напрймер, почтй все полякй йсповедуют рймскокатолйческую релйгйю; еврей кроме прйнявшйх хрйстйанство, йудейскую. Ho no отношенйю к бёлорусам такой прйен определенйя народностй совершенно непрйгоден, так как в Белоруссйй прйнадлежность к mod йлй UHod релйгйй обусловлена многймй чйсто йсторйческчмй йлй этнологйческймй факторамй. Как йзвестно, на протяженйй целого ряда веков Белоруссйя no частяй переходйла под власть то того, то йного соседнего государства. Каждое государство, владея частыо Белоруссйй, старалось насйльно обратйть подвластных белорусов в свою господствуюшую релйгйю. Особенно тяжелый гнет в этом отношенйй прйшлось перенестй белорусом послесоедйненчя Лйтвы с Польшей; когда польское духовенство всемй завйсяіцймй от него средствамй всюду насаждало католйчество, а вместе с тем й полонйэйровало белорусов. Для этоб целй йзобретена была й унйя.
Кроме того, тяжелая экононйческая завчсймость белорусов от польской шляхты сйльно способствовала тову, что йногйе простолюдйны обраіцены былй в унчатов й католйков.
КНІГІ ОНЛАЙН
