Нёманскі фронт
15-25 ліпеня 1944 года. Баі за Гродна: аналіз падзей, данясенні, успаміны, статыстыка
Дзмітрый Люцік
Памер: 331с.
Гародня 2012
Гітлерам і пераканаў яго ў мэтазгоднасці сваіх дзеянняў, пасля чаго 24.04.1945 года быў прызначаны камандуючым абаронай Берліна. Спрабаваў арганізаваць абарону горада. 02.05.1945 года Г.Вейдлінг подпісаў капітуляцыю нямецкіх войск у сталіцы і здаўся з рэшткамі гарнізона савецкім войскам. Утрымліваўся ў Бутырскай і Лефортаўскай турмах (Масква), а затым ва Уладзімірскай турме. 27.02.1952 года вайсковым трыбуналам войск МУС Маскоўскай акругі прыгавораны да 25 год заключэння ў лагерах. Па афіцыйнай версіі памёр у турме ад сардэчнага захворвання. Па матэрыялах сайтаў: ХРОНОС. ВСЕМЙРНАЯ ПСТОР14Я В J4HTEPHETE. [Электронны рэсурс]. Рэжым доступу : http://www.hrono.ru., а таксама Die Ritterkreuztrager der Wehrmacht und der Waffen-SS. [Электронны рэсурс]. Рэжым доступу : http://www.ritterkreuztraeger-1939-45.de. Гл. таксама: Robert Wroblewski. Panzer Aufklarungs Abteilung 12.//Militaria XX wieku. № 35. 2010. S. 73.
93 Герман Флёрке нарадзіўся 23 кастрычніка 1893 годаў Гановеры. У Першую сусветную вайну лейтэнант 74-га пяхотнага палка. Пасля заканчэння вайны у рэйхсверы (да 1934 года), у 12-м пяхотным палку. У 1935 годзе маёр, інспектар вайсковых школ. 3 сакавіка 1939 года камандзір 1-га батальёна 53-га пяхотнага палка 14-й пд. Камандзір 53-га пп. У маі 1943 года быў прызначаны камандзірам 14-й пд. У 1945 годзе камандзір LXVI-ra армейскага корпуса на Заходнім фронце. Трапіў у палон да амерыканцаў. Пасля вайны быў у саюзе нямецкіх салдат. Памёр у 1979 годзе. Паводле інфармацыі сайта: Die Ritterkreuztrager der Wehrmacht und der Waffen-SS. [Электронны рэсурс]. Рэжым доступу: http://www.ritterkreuztraeger-1939-45.de.
94 За час баёў у адступленні 14-я дывізія (яна ж група «Флёрке») усё ж панесла вельмі вялікія страты. Нельга сказаць дакладна, якія з яе падраздзяленняў уцалелі і якая была іх колькасць. Аднак вядома, што ўжо ў пачатку ліпеня ў склад дывізіі пачалі перакідваць з тэрыторыі Германіі запасныя часці. У нямецкай тэрміналогіі яны называюцца «палкіВалькірыі». Гэта назва ўжывалася па аналогіі са скандынаўскай міфалогіяй. Лічылася, што гэтыя палкі, нібыта адроджаныя з нябыту павінны былі аднаўляць нямецкія падраздзяленні. У склад 14-й дывізіі ўвайшлі 1065-й, 1068-й і 1069-й палкі-Валькірыі. Такім чынам, на момант апісваных баёў дывізія складалася ў асноўным з гэтых палкоў. 17 ліпеня 1069-й полк быў ператвораны ў 11 -й грэнадзёрскі полк, а 101-ы полк адраджаўся падобным чынам. На 20 ліпеня 14-я дывізія складалася са:
> штаба дывізіі;
> штабной роты 53-га пп;
> 1-га батальёна 101-га гп;
> 1-га батальёна 11-га гп;
> 1-й роты 14-га фузілернага батальёна;
> штабу і 2-й роты 14-га сапёрнага батальёна;
штабу 14-га батальёна знішчальнікаў танкаў;
штабу 14-га артпалка;
> 3-га матарызаванага дывізіёна (без адной батарэі);
> 4-га матарызаванага дывізіёна;
> часцей забеспячэння.
Па інфармацыі: Hinze R. Das Ostfront-Drama 1944. С. 172
95 Курт фон Готберг нарадзіўся ў 1896 годзе. Належаў да старадаўняга дваранскага роду. Скончыў Першую сусветную вайну ў званні старэйшага лейтэнанта. У рэйхсверы. У 1920 годзе далучыўся да марской брыгады Эрхарда. У 1931 годзе далучаецца да СА, у 1932 годзе да НСДАП. У 1936 годзе ўзначаліў 49-й атрад СС у Брауншвейгу. У аўтамабільнай катастрофе разбіў чужую машыну і страціў левую нагу (ніжэй калена). Г.Гімлер асабіста ўзяў выдаткі на сябе. Да 1939 года узначальваў розныя ўстановы СС. Яго праца скончылася вялікім скандалам, звязаным са службовымі злоўжываннямі. Толькі ў 1942 годзе ён быў канчаткова рэабілітаваны. У 1943 годзе прызначаны кіраўніком СС і Паліцыі ў Беларусі. Зарэкамендаваў сябе як спецыяліст па барацьбе з партызанамі. Узначаліў корпусную групу “Готберг” летам 1944 года. У 1945 годзе камандаваў ХІІ-ым корпусам СС. Узяты ў палон англічанамі. 31 мая 1945 года скончыў жыццё самагубствам.
Паводле інфармацыі сайта: Wikipedia, the free encyclopedia. [Электронны рэсурс]. Рэжым доступу: http://wikipedia.org.
96 Zur Geschichte der Ordnungspolizei. II Lexikon der Wehrmacht. [Электронны рэсурс]. Рэжым доступу : http://www.lexikon-der-wehrmacht.de/Zusatz/SS/Ordnungspolizei-R. htm. Дата доступу: 15.10.2010.
97 У прыватнасці ў гэтай аперацыі прымалі ўдзел 2-гі паліцэйскі полк СС і 31-шы паліцэйскі полк. Паводле інфармацыі сайта: Axis History Forum. [Электронны рэсурс]. Рэжым доступу: http://forum.axishistory.com.
98 Па матэрыялах сайта: Forum der Wehrmacht. [Электронны рэсурс]. Рэжым доступу: II http://www.forum-der-wehrmacht.de/thread.php?threadid=20713. Дата доступу: 15.01.2011.
99 Tadeusz Sawicki. Niemieckie wojska Iqdowe na froncie wschodnim. S. 177.
100 Чуев C. Проклятые солдаты. C. 267
101 Па інфармацыі літоўскага гісторыка А.Навічэнка.
б) Баі за мястэчка Скідзель
102 Елнсеев Е.П. На белостокском направленнн. С.87
103 Hinze R. Das Ostfront-Drama 1944. S. 171
104 Шуммло B. На скядельском направленпм.//Сельская новь. 1990. 14 нюля. С.2-3.
105 Памяць. Гродзенскі раён. C.186
106 Елмсеев Е.П. На белостокском направленнн. С. 86
107 Сборнмк. Co святой верой в Победу. Екатерннбург: Нзд-во Урал. ун-та, 1999. [Электронны рэсурс]. Рэжым доступу : http://militera.lib.ru/memo/russian/saintfaith/ index.html Дата доступу : 02.02.2011.
108 Шуммло В. На скндельском направленшг.//Сельская новь. 1990. 14 нюля. С.З.
109 Журнал баявых дзеянняў 50-й арміі Ф. 50 арміі, воп. 9769, с. 323, л. 69
110 Памяць. Мастоўскі раён. С.236
111 Скідзель 500 год у гісторыі / І.Барысаў, М.Дзелянкоўскі , А.Вашкевіч, Д.Люцік, Я.Лялевіч, С.Токць. Гродна, 2008 С. 201.
112 Памяць. Гродзенскі раён. C.186
113 ЦАМО. Ф.58, оп. 18002, д.596.
114 Памяць. Гродзенскі раён. C.187
115 Акаловнч Н.М.Освобожденне Белорусснн: людм, подвнгм. Мн, 1989 С. 321-322.
116 Hinze R. Das Ostfront-Drama 1944. S.171
Раздзел 3.
Баі за горад Гродна
а) Баі на рубяжы в. Жытомля-Верцялішкі
117 Аслікоўскі Мікалай Сяргеевіч нарадзіўся 25 верасня 1900 г у збяднелай шляхецкай сям'і ў Лецічаве на Падоллі. Падчас германа-аўстрыйскай інтэрвенцыі ў сяле Мазнікі арганізаваў партызанскі атрад, у якім камандаваў кавалерыйскім узводам. Трапіў у палон да пятлюраўскі атамана Валынца. Збег. У гады Грамадзянскай вайны ваяваў у кавалерыйскім корпусе Віталя Прымакова. У чэрвені 1919 года за бой у сяле Багданаўцы быў прадстаўлены да ордэна Чырвонага Сцяга. Вайну скончыў у Крыме. Пасля Грамадзянскай вайны пасля сустрэчы з Г.І.Катоўскім быў пераведзены ў 2-гі кавалерыйскі корпус на пасаду камандзіра вучэбнага эскадрона 3-й Бесарабскай дывізіі, якой камандаваў М.М.Крываручка. Служыў у 2-ім кавалерыйскім корпусе начальнікам штаба 49-га палка 9-й Крымскай дывізіі, камандзірам 13-га палка 3-й Бесарабскай дывізіі. Пры першай атэстацыі камандзіраў Чырвонай Арміі ён атрымаў званне палкоўніка. Скончыў Вышэйшыя кавалерыйскія курсы ў Новачаркаску. У 1938 годзе звольніўся з арміі. Адна з прычын дваранскае паходжанне. Працаваў у
Ташкенцкай кінастудыі. Гэта выратавала яго ад рэпрэсій. Пачатак вайны сустрэў у 9-й Крымскай кавалерыйскай дывізіі. Дывізія пачала вайну ў поўнай баявой гатоўнасці. М.С.Аслікоўскі ўжо з красавіка загадаў адкапаць зямлянкі ў лесе, і на ноч ўся дывізія пераходзіла ў акопы. Калі 22 чэрвеня пачаўся абстрэл і бамбардзіроўка дывізій, у 9-й кд не загінуў ні адзін салдат. Больш таго, на сёмы дзень вайны яго за правільныя дзеянні камандзіра ўзнагародзілі ордэнам Баявога Чырвонага Сцяга. Пазней камандваў 2-й дывізіяй 1-га Гвардзейскага кавалерыйскага корпуса генерала Бялова, прыняў удзел у знакамітым рэйдзе ў раёне Вязьмы зімой 1941 вясной 1942 г. Намеснік камандзіра 1-га Гв. кк. Скончыў Акадэмію Генеральнага штаба. У снежні 1942 года назначаны камандзірам 3-га Гвардзейскага кавалерыйскага корпуса. Удзельнічаў у баях на Сярэднім Доне, аперацыі «Баграціён», Усходне-Прускай і Вісла-Одэрскай аперацыях. У 1946 годзе быў абвінавачаны ў разбазарванні трафейнай маёмасці. Апраўданы. Прызначаны начальнікам Вышэйшай кавалерыйскай афіцэрскай школы. Звольніўся з войска. Працаваў кансультантам на кінастудыі «Масфільм». Па матэрыялах сайта: Сайт выпуска 1988 школы № 79 ГСВГ н гарнмзона Эберсвальде-Фпнов. [Электронны рэсурс]. Рэжым доступу: http://www.gsvg88.narod.ru/Oslikovsky/Oslikovsky.htm. Дата доступу: 16.11.2010.
118 Гродна ў гады Вялікай Айчыннай вайны (1941 1945гг.). Гродна., 1995. C.116.
119 Операцмя “Багратмон”. Освобожденне Белорусснн. М.: Эксмо. 2004. C.310
120 йсторня боевых действнй ордена Леннна Краснознамённого 3-го Гвардейского Гродненского кавалернйского корпуса в пернод Веллкой Отечественной войны 19411945 годов. Рукопнсь.С.79-80.
121 Невядома да якой часці належылі гэтыя танкі, магчыма да 5-й тд.
122 Горелк Г. n Е. Лэханм! йлн Ханм на коне. (Дналог воспомннанпй отца н размышленлй сына). йнтерСамйздат, 2009. [Электронны рэсурс]. Рэжым доступу: http://ggorelik. narod.ru /LeHaim_W/LeHaim_W4.htm. Дата доступу : 10.10.2010.
123 Обрл-т В.Остэрхольд камандваў 48-м грэнадзёрскім палком 12-й пяхотнай дывізіі.
124 Soldaten, Kampfer, Kameraden. S. 11. Аслікоўскі ацаніў супрацьстаялыя яму ў Парэчча нямецкія сілы ў два батальёны, падтрыманыя артылерыяй і мінамётаў. Гл. Память. Гродна. Мн.: Беларуская энцыклапедыя, 1999. с. 425.
125 Операцня “Багратмон”. C.310
126 Soldaten, Kampfer, Kameraden. S. 11
127 Хомуло М.Г. Полк к бою. С. 197
128 Там жа. С. 197
129 Там жа. С. 198
130 Дневнмк Е. Карпюка. С. 12-13
131 Robert Wroblewski. Panzer Aufklarungs Abteilung 12.//Militaria XX wieku. № 35. 2010. S. 75.
132 Soldaten, Kampfer, Kameraden. S. 13. 299-я дывізійная група рэшткі 299-й пд, разбітай ў раёне Віцебска. Уваходзіла ў склад нямецкага ХХХІХ-га танкавага корпуса, які займаў пазіцыі на поўнач ад Гродна.
133 Акаловнч Н.М. Освобожденме Белорусснм. С.360.
134 Беларусь у Вялікай Айчыннай вайне, 1941 1945. C.179
135 ЦАМО. Ф.58, оп. 18002, д.846, л.5.
136 Помогайко Д.К. II Я помню. Воспомлнанля ветеранов BOB. [Электронны рэсурс]. Рэжым доступу : http://iremember.ru/drugie-voyska/pomogayko-dmitriy-kirillovich/ stranitsa-2.html. Дата доступу: 13.11.2010.
137 Успаміны ветэрана 352-й стралковай дывізіі Папова А.А. Машынапіс.
138 ЦАМО. Ф. 58,оп. 18002, д. 871, л. 49
КНІГІ ОНЛАЙН
