Нормы камічных паводзін
Эміль Гакл
Выдавец: Логвінаў
Памер: 287с.
Мінск 2018
He Чарль, а Чарльз, сказаў я.
-Ага... Слухай, я не ўзяў акуляры, можаш мне тут прачытаць?
-Так, у іх тут ёсць гуляш, я ўзяў у рукі замусоленую пластыкавую папку, але гуляш, пэўна, не... што далей...
Што там было першае?
Гуляш.
Калач?\
-Гуляш!!!
He трэба адразу так злавацца. Гуляш. He, не буду. Што там далей?
Далей адбіўная з бульбай.
Ну, пасля гэтага можна адразу ў труну класціся!
-Потым сегедынскі гуляш, далей нейкая джульбастыя...
Джульбастыя. Слухай, у нас яе зусім не ўмеюць гатаваць. Гэта балканская страва, а тут абазвалі джульбастыяй, а пададуць якія-небудзь чэвапчычы... Адно што і іх тут таксама ніхто не ўмее гатаваць...
Далей нейкі д’яблаў канверцік.
-Што?
Д’яблаў канверцік, у мяне пачаў дрыжаць голас.
-Прабач, я стаў кепска чуць, ну сёння й стравы!.. А што такое д’яблаў канверцік?
-Адкуль я ведаю, проста д’яблаў канверцік!
-Слухай, ты яшчэ горшы халерык за майго бацьку, ён таксама цярпець не мог, калі ў яго хтосьці пра штосьці пытаўся...
Бацькаў голас у такіх сітуацыях не бывае надта ўцвелены, але сваёй частатой ён дакладна ўпісваецца ў прамежак паміж звычайнай размовай і сваркай. А горш за ўсё тое, што ў дадатак ён набывае нейкі пу~ блічны, дэманстрацыйны характар. Большасць наведнікаў мімаволі напружваецца. “He галёкай, халера!” колькі гадоў ужо хачу сказаць свайму бацьку, але кожнага разу гэтыя словы праглынаю.
Потым тут яшчэ ёсць філе, кажу я.
-Філе! гарлае бацька на ўсю залу і з болем глядзіць на аблокі за акном. Хоць бы парупіліся напісаць, якое філе...”
-Якое філе! кажу я пад стол. Рыбнае!
Вядома ж, рыбнае... прамаўляе бацька з усмешкай, але скуль мне ведаць, што гэта за рыба? Ці гэта мінтай, або марскі акунь, або гэта хек, ён жа мерлуза еўрапейская, merluccius merluccius, а можа, зубатка звычайная, па-англійску catfish, anarhichas lupus... Але не важна, хутчэй за ўсё гэта будзе нейкая траска, траска звычайная або плямістая...
Напэўна.
He трэба злавацца, я вазьму гэтае філе.
Я не злуюся, кажу я ў акно, кроў стукае ў мяне ў скронях і ўсё скача перад вачыма. Афіцыянт прыносіць філе.
Бацька адразае кавалачак:
He трэба на мяне злавацца, я проста хачу ведаць, што ем, і калі я гэта ведаю, дык магу з’есці, па сутнасці, што заўгодна... так, гэта траска... толькі з сардынаў і са шпротаў я вымаю касцяк, некаторым гэта можа падацца смешным. I яшчэ я не ем валлёвую залозу ў птушак, а ўсё астатняе ем.
Я не злуюся. Я дык бяру тое, што мне даюць, і ўсё.
Але ж і я таксама. Калі я быў у Галандыі, дык нам прынеслі такі дзіўны агурок, фаршыраваны рыбай, і да гэтага яшчэ соус бешамель. Усе гэта цішком вярнулі і толькі я з’еў, ды яшчэ з якой радасцю! Толькі агурок быў не надта вялікі, дык я сабе ўзяў яшчэ сухога рысу замест дабаўкі. I там быў нейкі японец з Токіё, ён усё стаяў і здаля мне ўсміхаўся. Я думаў: што яму трэба? а ён усё ўсміхаецца. Урэшце падышоў да мяне і кажа: “Вы ясцё сухі рыс? Вы гэтакі ж, як і мы, мы таксама ямо сухі рыс, не таму, што мусім, а таму, што нам так больш да спадобы!”
Пасля гэтага бацька ўзяўся за ежу. Я між тым праштудзіраваў, чаму экіпаж “Курска” не мог сам
пакінуць падводную лодку. Больш за ўсё мяне зацікавіў, як гэта звычайна бывае, схематычны накід, на якім па паверхні плылі розныя караблі, што на непамерна тоўстых кабелях спускалі розных вадалазаў, робатаў і мініятурныя падводныя лодкі, а пад імі на глыбіні, у глеі, ляжала пахмурная цыгара з раскурочаным перадам.
Ведаеш што, я тут падумаў... бацька адклаў нож і відэлец, і зразумеў, што мне ўсё маё жыццё скардзяцца розныя людзі: жанчыны, Івана, Ружэна, усе. А я не магу ўспомніць, каб я хоць некалі некаму паскардзіўся...
- Я не скарджуся, агучыў я першую дурноту, якая прыйшла мне да галавы.
- Цяпер не, але я памятаю, калі ты разыходзіўся з гэтай, як яе, з Мартай, дык я мусіў уліць у цябе некалькі стопак джыну, каб ты хоць крыху ачуняў, бо ты быў зусім ніякі.
-Слухай, прайшло ўжо васямнаццаць гадоў, ці колькі, прамовіў я.
-Мо й так, але мне людзі скардзяцца дзень пры дні!
-Можаш таксама некаму паскардзіцца, прапанаваў я.
-Табе лёгка сказаць, але ж я нават не ведаю, як гэта робіцца.
-Трэба проста ўздыхаць і наракаць, але так, каб урэшце было зразумела, што ты хоць трохі вышэй за ўсё гэта.
-Гэта я апошні раз спрабаваў, калі пачынаў хадзіць з тваёй маці. Скардзіцца можа малады, гэта яшчэ пройдзе, але калі пачынае скардзіцца стары, дык яму самы час смальнуць чым-небудзь у каршэнь...
У пыле вуліцы за прыадчыненым акном працокалі туфлікі. Мы абодва паглядзелі ў той бок. Па тратуары ішла дзяўчына ў чырвоным швэдрыку і выдзімала з жуйкі бурбалку. Гэткая Івэта або Ілона. Бурбалка ў яе атрымалася надзвычай вялікая; нарэшце яна лопнула і абляпіла ёй левую шчаку.
-Я б якой маладой дзеўцы адшкадаваў са сваёй пенсіі нават тысячы тры, абы толькі яшчэ хоць раз у жыцці як след псшацаць цыцкі! сказаў знянацку бацька. Ён сказаў гэта вельмі гучна, ды яшчэ ў момант, калі ў карчме настала акустычная яма. Некалькі наведнікаў паднялі галовы.
-Яшчэ піўка, спадарове? прыбег афіцыянт.
Дайце нам дзве гарэлкі, сказаў бацька, нават не зразумеўшы, што хвіліну таму ён мне якраз паскардзіўся.
Мы чаркануліся.
-Людзітут, слухай, разбэшчаныя, працягваўбацька. Вось у Югаславіі штодзённай ежай былі жганцы, гэта такія выцягнутыя жоўтыя галушкі з кукурузнай мукі, і да гэтага нейкая падліва ці сыр, тварог, альбо шпік, альбо іх яшчэ робяць салодкімі, але ў аснове гэтыя жганцы... Калі мы жылі ў Заграбе, дык унізе пад нашым домам была тэкстыльная фабрыка, а перад ёй быў такі доўгі газон, і на тым газоне штодзень апоўдні сядзелі рабочыя і абедалі, я паглядаў на іх з акна, бо сярод іх бывалі сімпатычныя кабеткі, а мне было восем ці дзевяць. I гэтыя рабочыя ўвесь час елі адно і тое ж: кукурузны хлеб, а да яго цыбуля, некаторыя, але няліногія, мелі яшчэ і шпік. I елі гэта пастаянна, штодня, цэлы тыдзень і цэлы месяц! Рабы ў Старажытным Егіпце, што працавалі на будоўлі пірамідаў, меліся яшчэ горш, тыя не елі нічога, акрамя праснакоў, цыбулі і піва.
-Ну, далей на ўсход некаторыя людзі яшчэ меней патрабавальныя, кажу я. У Індыі існуе секта шаванадынаў, якую ўжо тысячы гадоў цкуюць, а яна жыве і квітнее, дык гэтыя шаванадыны ўпотай збіраюцца на берагах Ганга, паблізу пахавальняў...
Цікава, пра якую брыдоту я яшчэ даведаюся...
Нічога арыгінальнага, карацей кажучы, яны харчуюцца чалавечым мясам, якое пры пахаванні кідаюць у ваду, яны вылоўліваюць яго і ядуць, зрэшты, яно ўжо запечанае, але таксама, як правіла, папсаванае і згнілае, гэта ім якраз і да спадобы, бо яны робяць гэта з рэлігійных матываў, а калі матывы рэлігійныя, то ніякая брыдота не можа быць завялікай.
Я б да іх таксама мог падацца, бо ў мяне праз мой жоўцевы пухір строгая дыета: мне можна толькі варанае і печанае без тлушчу... А што “Авіяцыя”, яшчэ купляеш?
-Купляю, адказаў я, але ўжо хіба па звычцы, хоць часам там трапляецца нешта цікавае, напрыклад, летась выйшла манаграфія “Ki-44 Shoki”... Ці пазалетась?
-Я ведаю, табе заўсёды падабаліся пачварныя самалёты.
-Але Ki-44 Shoki не пачварны самалёт!
-Магчыма, але табе падабаліся пачварныя самалёты... А больш за ўсё ты любіў “Спарвіера”.
-Так, мне падабалася, што ён гарбаты, як стары жабрак, што ў яго тры прапелеры і што ён увесь нейкі такі наіўны. Але гэта я яшчэ зусім малы быў!
-Дзе ж малы? Калі мы апошні раз ішлі па лесе да Оўвалаў, ты яшчэ любіў “Спарвіера”, а гэта было гадоў дзесяць таму, ты ўжо не малы быў...
-Якая розніца, ну добра, хай так, я люблю “Спарвіера”, махнуў я рукой і чарговы раз падзівіўся, чаму менавіта гэта заўжды так выводзіць мяне з сябе.
-Гэты “Спарвіера” быў неблагі самалёт, выйшаў бацька на ўжо тысячу разоў ходжаную сцежку, рухавік у яго, можа, не самы моцны, як і ва ўсіх італьянскіх самалётах, але як тарпеданосец ён зарэкамендаваў сябе больш чым добра, асабліва з улікам таго, што гэта была даваенная змешаная канструкцыя... I “Піпістрэла” ўжо на свае часы быў нішто сабе самалёт. Ведаеш, што па-італьянску значыць pipistrelle?
Ведаю.
Ну так, кажан. Ты чаго такі змрочны?
Ну бо ты ўвесь час мяне павучаеш.
Я ўвесь час павучаю?
Пастаянна.
Цікава, і як гэта праяўляецца?
Кожны сказ або пачынаецца, або заканчваецца тым, што ты мне нешта тлумачыш!
-Ага, бачыш... Дык гэта, відаць, у мяне нейкая такая манера...
Вось толькі які пасля гэтага можа быць дыялог!?
Дыялог гэта ілюзія, усе людзі ў свеце хочуць па магчымасці безупынку балбатаць пра сваё!
Я ў гэтым не ўпэўнены.
Бо ты яшчэ не зусім дарослы.
-Ты мне гэта кажаш ужо трыццаць гадоў.
Дык гэта трыццаць гадоў праўда.
-Так, яшчэ дзве, кажу я афіцыянту.
У гэты момант у памяшканне ў ярка-зялёнай касусе ўвайшоў Турбан, усіх павітаў шырокім жэстам, хоць на яго ніхто нават не зірнуў, абапёрся на стойку і пачаў разглядаць публіку. Дабраўшыся вачыма да
мяне, ён сказаў: “Здароооў”, і праявіў тэндэнцыю адарвацца ад стойкі, але потым заўважыў бацьку і застаўся на месцы. Турбана я ведаў з часоў, калі я бываў на Летнай.
-Ну так, “Спарвіера” ты любіў, ківаў далей бацька, табе заўсёды падабаліся самыя пачварныя самалёты, кароткія і брухатыя, Henschel-123, Fiat CR.42, Wildcat, Hellcat, Bearcat, потым яшчэ гэтая пантофля з двума хвастамі, F7U Cutlass, яе ты ўвогуле абагаўляў... Мне, напрыклад, падабаўся “Маскіта”, вось гэта быў мой ідэал!
-“Маскіта” выглядае як вібратар! Як ён можа падабацца? кажу я.
-Проста гэта самалёт з моцнай аэрадынамікай, з чыстымі й мэтавымі формамі!
-Мне гэтыя формы, што імкнуцца спадабацца ўсім, падаюцца непрыстойнымі, тады ўжо сапраўды лепш “Спарвіера”, ува мне бярэ ініцыятыву запальчывы нячысцік, які раней ці пазней прачынаецца ўнутры кожны раз, калі я вяду дэбаты са сваім бацькам.
Я ж гэта і казаў! каментуе бацька.
Я люблю самалёты, якія нечым выбіваюцца з шэрагу, якія ўжо з погляду не такія нудныя. Гэта як з жанчынамі.
-Менавіта. Хоць я й не вельмі разумею гэтае тваё параўнанне.
-Ну, жанчына цікавая тады, калі яна, па-першае, валодае сабой, а па-другое, калі яе трохі пашпыняў лёс, мне так здаецца, я стараюся сцішыць голас, бо бачу Турбана, які паспеў перасесці за стол ля акна. Кожны раз, калі я сустракаюся з ім поглядам, ён адразу ківае, маўляў, усё добра. Ківае і пры гэтым па-шальмецку пасвіствае скрозь зубы.
КНІГІ ОНЛАЙН
