КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
— Дзякуй богу! — павесялеў ён.— Гэта вам збавенне. Іначай, папалі б у бяду. А вам не боязна вяртацца ў Парыж, даваць тлумачэнні?.. — А чаго баяцца? Mae бацькі і сябры не хацелі, каб я ехала. Яны лічылі гэта капрызам і будуць рады, што я вярнулася. — А містэр Паркер? — Джэк паходзіць засмучаны колькі дзён, ці колькі гадзін... Пабаліць крыху ўшчэмленае самалюбства, але ён скажа сабе, што вельмі цяжка жыць з такой наравістай жанчынай, і ўцешыць сябе тым, што развод адбыўся да шлюбу, а не пасля... Трэба толькі паслаць яму зараз жа тэлеграму, каб заўтра не шукаў мяне дарэмна. Пітэр уключыў матор. — Што будзем рабіць? — запытаў ён. — Паедзем на аэрадром. Ваш самалёт вас чакае. А я сяду на другі, вярнуся ў Францыю. Скончыўся сон. — Сон быў прыгожы. — Але без вынікаў. Прыехаўшы ў аэрапорт, я зайшла на тэлеграф і напісала тэлеграму Джэку: Прыйшла да выеаду шлюб неразумны кропка шкадую бо моцна люблю вас але не змагу жыць у чужым далёкім краі кропка лепей незалежнасць кропка пасылаю нескарыстаны білет апраўдаць выдаткі кропка прывітанне Марцэла. Я перачытала і замест жыць у чужым далёкім краі напісала жыць на чужыне. I ясна, і карацей. Пакуль я складала тэлеграму, Пітэр высвятляў, калі адправяць яго самалёт. Вярнуўшыся, ён сказаў: — Усё — як мае быць ці леппі, нядобра ўсё: матор наладзілі. Я вылечу праз дваццаць мінут. Вам давядзецца чакаць да сямі гадзін. Мне непрыемна пакідаць вас адну. Хочаце, я куплю вам кніжку? — He,— адказала я.— У мяне ёсць над чым падумаць. — Вы ўпэўнены, што не будзеце шкадаваць? Яшчэ ёсць час, але, паслаўшы ўведамленне, позна будзе перайначваць. He прамовіўшы ні слова, я падала тэкст тэлеграмы чыноўніку. — Звычайная? — запытаў той. — Спешная. Потым я ўзяла Пітэра пад руку. — Дарагі Пітэр, у мяне такое ўражанне, нібы я праводжу да самалёта свайго самага блізкага друга. Я не змагу паўтарыць вам усяго, што ён мне гаварыў у гэтыя апошнія дваццаць мінут. Ён вызначыў некалькі важнейшых жыццёвых правіл. Вы не раз казалі мне, што ў мяне ёсць чалавечнасць, што я верная сяброўка і не ўмею хлусіць. Калі хоць частка гэтых добрых якасцей спраўдзілася ва мне, я найболып абавязана Пітэру. Нарэшце ў дынамік абвясцілі: «Пасажыры да Нью-Йорка. Рэйс шэсцьсот трыццаць два...» Я праводзіла Пітэра да выхаду. Абняла яго там і моцна, ад душы, пацалавала. Болып мы ніколі не бачыліся. — Ніколі не бачыліся? Чаму? Хіба вы не пакінулі яму адраса? — Пакінула, але ён мне ніколі не пісаў. Відаць, яму падабалася ўвайсці вось гэтак у жыццё людзей, паказаць ім дарогу і знікнуць. — А прыязджаючы ў Лондан, вы не прабавалі яго знайсці? — Навошта? Ён сам прызнаўся, што аддаў мне сваё самае лепшае. Натхнёнага настрою тае ночы мы б не вярнулі ніколі. He, тады нам было вельмі добра... Шчаслівыя моманты мінулага не аднаўляюцца... Цяпер скажыце, мела я прычыну сцвярджаць, што гэта прыгода была самай дзіўнай у маім жьіцці? Ці ж не цуд, што чалавек, які перайначыў мой лёс, прымусіў жыць у Францьіі, а не ў Амерыцы, які зрабіў на мяне такі моцны ўплыў, быў незнаёмы англічанін, выпадковы сусед у лонданскім аэрапорце? — Гэта нагадвае,— заўважыў я,— антычныя міфы, калі бог у вобразе жабрака альбо чужаземца размаўляе са смяротнымі... Але, сказаць па праўдзе, Марцэла, гэты незнаёмы не надта перавыхаваў вас, паколькі ўсё скончылася тым, што вы выйшлі замуж за Рэно, які, хоць і носіць іншае імя, але па сутнасці той самы Джэк. Падумаўшы, яна сказала: — Ну так... Чалавечую прыроду змяніць нельга, яе можна толькі падправіць. КВЕТКІ ПА СЕЗОНУ цьен Карлю выйшаў з таксі перад галоўнай брамай могільніка Манпарнас, несучы букет хрызантэм, у якім палалі ўсе колеры восені — ад цёмна-аранжавага да светла-жоўтага. Калі ён мінаў двух вартаўнікоў, што стаялі пры ўваходзе, адзін з іх яму пакланіўся. Заняты сваімі кветкамі, ён ледзь кіўнуў у адказ. — Вы яго ведаеце, шэф? — Ведаю... трошкі... Гэта настаўнік... Яго жонку пахавалі на сёмай дзялянцы ў канцы верасня... Ён прыходзіць у чацвер... У гэты дзень у яго няма заняткаў... Ён мне тады сам гаварыў. — Занадта малады для ўдаўца... Доўга хадзіць не будзе. — Хто яго ведае... Ніхто не можа ведаць... Гледзячы якія людзі. Каб яны пра гэта запыталі чалавека ў чорным, з коратка падстрыжанай барадой, што так нязграбна нёс хрызантэмы — то як дзіця на руках, то за спіной,— ён бы адказаў, што будзе прыходзіць сюды кожны чацвер аж да самай смерці і жадае, каб гэта здарылася з ім як найхутчэй. Раптоўная страта Люсілі была для яго непапраўным няшчасцем, і розум яго ніяк не мог да гэтага прывыкнуць. Яны пражылі разам толькі пяць гадоў, але ўсё ў ім змянілася. Да жаніцьбы ён быў ча- лавек сур’ёзны (крыху нудны, як адзначалі жанчыны) і нічога не прызнаваў, апроч сваёй працы. Ён любіў выкладаць свой прадмет, правіў напісанае і рыхтаваў доктарскую дысертацыю. Па-за межамі навукі свет для яго быццам і не існаваў. Нечакана, у адной з горных гасцініц, дзе ён праводзіў канікулы, ён сустрэў Люсіль, дзяўчыну такой рэдкай красы — блакітныя вочы, залацісты волас, грацыёзная шыя, гібкія плечы,— што ўсе гэтыя пяць гадоў дзівіўся і захапляўся, не верачы ў яе рэальнасць. Нават калі ён трымаў яе раздзетую ў ложку і яна глядзела на яго знізу, ласкавая і пакорная, ён уяўляў яе істотай з чарадзейнай казкі. Яна нагадвала яму вобразы Шэкспіра і Мюсэ; і ён папракаў сябе за гэтыя кніжныя аналогіі, за тое, што нават і ў каханні застаецца вучоным педантам. He, Люсіль не паўтарала сабою выдуманых гераінь, а была жанчынай сапраўднай — вясёлая, пяшчотная, юная целам і душой. Часам яна дражніла мужа сваім мілым какецтвам і трошкі крыўдзіла, але ў яго памяці засталася навек увасабленнем абаяльнасці і непаўторнага хараства. — Я страціў сваё шчасце,— са смуткам шаптаў ён, ідучы да магілы, для яго свяшчэннай. «Паўднёвая трэцяя», «Заходняя другая»... У першыя тыдні ён карыстаўся надпісамі, каб знайсці дарогу. Цяпер ён ішоў проста да пліты з шэрага мармуру, на якой было выбіта: Люсіль Карлю, уроджаная Абан (1901—1928) і нічога болып. Спачатку ён збіраўся дадаць лацінскі надпіс: conjugi, атісае (жонцы і другу), але палічыў гэта няскромным. Дабіраючыся да яе магілы, ён абыходзіў пышныя фамільныя склепы з брыдкімі помнікамі ў гатычным альбо егіпецкім стылі, крыклівымі сведкамі багацця якіх-небудзь сталёвых ці бакалейных магнатаў. Наколькі лепшай здавалася яму звычайная гладкая пліта, без аздабленняў,— апошні падарунак, выбраны ім з любоўю для сваёй жон- кі! Апошні? He, зусім не апошні. Ён прынёс сягоння хрызантэмы, палымяныя колеры якіх ёй так падабаліся калісьці. Быць не можа, каб яна ляжала пад гэтай плітой! Ён жа выразна чуе яе голас: — Ты ізноў прыносіш мне кветкі... Як гэта міла, дарагі мой! Ён успомніў, як не хацеў верыць, як адмаўляўся прызнаць, калі ўрач, нахіліўшыся над сэрцам Люсілі, сказаў: «Усё скончана». Як магла яна яго пакінуць? Гэта так не падобна на Люсіль, уважлівую, далікатную, якая ніколі не адчайвалася. Ён паклаў хрызантэмы наўскасяк пад яе прозвішчам і стаяў перад магілай, глыбока задумаўшыся. Кожны тыдзень ён прымушаў сябе яшчэ раз прыгадваць хвіліны былога шчасця: сватанне, шлюбнае падарожжа, доўгія ночы любві, цудоўную блізкасць, калі, седзячы за рабочым сталом, ён падымаў вочы і сустракаў яе таямнічую, спагадлівую ўсмешку; потым яны з хваляваннем чакалі нараджэння дзіцяці. Між імі была поўная згода ва ўсім: і як абсталяваць кватэру, і ў які тэатр пайсці, на якія спектаклі. Яна чытала яго думкі і наперад ведала, чаго ён хоча. I вось няма ні жонкі, ні сына. — Бедная Люсіль! Твае апошнія словы былі, каб мяне супакоіць. I не дагаварыўшы фразы... Усю зіму ён прыходзіў акуратна ў чацвер. Заўсёды прыносіў ёй розныя кветкі, стараючыся дагадзіць ёй мёртвай, як некалі дагаджаў жывой. На каляды ён успомніў, як па-дзіцячаму радавалася Люсіль маленькай ёлачцы ў агеньчыках і падарункам, раскладзеным пад зялёнымі галінкамі. Тады ён убраў яе магілу хвойнымі лапкамі, верасам і вастралістам. Потым, тыдзень за тыднем, дні рабіліся даўжэйшымі, і ў продажы з’явіліся новыя кветкі. Аднойчы ў сакавіку ён прынёс ёй букет фіялак і прымул. Неба было сіняе, паветра цёплае, сонечныя блікі клаліся на мармур. Чамусьці яму стала прыемна, і ён адразу ж упікнуў сябе за гэта. Як заўсёды, ён увайшоў задуменны. «Ты любіла вясну. Кожны год у той дзень, калі ўжо можна было выйсці без паліто, прышпіліўшы да плацця жывую кветку, у цябе быў такі ўрачысты выгляд! Ты была, як багіня! I гэтага я ўжо ніколі не пабачу...» Міжвольна ён павярнуў галаву. Маладая жанчына, адзетая ў чорнае, ішла па дарожцы і спынілася метраў за дзесяць ад яго перад магілай. Яна прынесла кветкі і з любоўю паклала іх на камень, укленчыўшы на прыступку. Яе твар быў часткова прыкрыты капелюшом. Эцьен чакаў моманту, калі яна паверне галаву. Нарэшце яна паднялася, і відаць было, што яна плакала. Сур’ёзная, з правільнымі рысамі твару. Чорныя валасы абрамлялі высокі лоб. Плашч і доўгая жакетка падкрэслівалі тонкі стан. Яна пайшла не аглядаючыся і, мінаючы магілы і помнікі, выбралася на цэнтральную алею. Калі крокі заціхлі, ён падышоў да таго каменя, перад якім на каленях стаяла жанчына, і прачытаў: Антуан Канстан. 1891—1928. Значыць, яна плакала не па сыне, не па бацьку, а па мужу. Потым падумаў: «А можа, каханак?» Але ў гэта не верылася. У наступны чацвер, без усякіх намераў, проста так, ён з’явіўся дакладна а той жа гадзіне. Яна не прыйшла. Ён заставаўся доўга, нечага чакаў, і пастрой у яго быў куды болыц маркотны, чым звычайна. Яму стала шкада сябе. Жыццё пустое. Сяброў няма. Люсіль і ён трымаліся далей ад радні, не жадаючы, каб нехта трэці ўмешваўся ў іх інтымныя справы. «Якая вялікая розніца,— разважаў ён,— паміж тымі нашымі вечарамі і цяперашяяй маёй адзінотай! Як сумна абедаць наспех, без апетыту, потым садзіцца ў крэсла чытаць вячэрнія газеты, прымушаць сябе зацікавіцца якой-небудзь кнігай, лажыцца спаць і пакутаваць ад бяссонніцы». Праца захапляла яго толькі тады, калі ў гэтым прымала ўдзел і жонка. Ён чытаў ёй усё, што пісаў, і ахвстна слухаў яе заўвагі, заўсёды трапныя і разумныя. Але прыходзіў час, і яны замыкаліся ў пакоі. Якой чароўнай была яна ў начным туалеце, распусціўшы залацістыя валасы! Няўжо ён ніколі не будзе мець такога шчасця?