Падручнік беларускай мовы: для сярэдняй школы
Ч. 1: Фанетыка і марфалогія: для 5-х і 6-х класаў
Памер: 184с.
Мінск 1961
(Паводле М. П а с л я д о в і ч а.)
172
Практыкааанне 425. Спішыце сказы, устаўляючы або дапісзаючы прапушчаныя літары. Растлумачце правапіс выдзеленых слоў.
1) Масква — гэта сэрца Савецкай дз...ржавы, Масква — гэта шчасце тваё і маё! (3 песні.) 2) Сельскагаспадарчая аві...цыя праводзіць угнойванне пасеваў з паветра. 3) Усе заказы сельск... гаспадаркі машын...будаўнікі выканалі ў т...рмін. 4) Мужнасць нараджа...цца ў барацьбе. (Астр.) 5) Горад быў упрыгожан пасвяточнаму. Асенні вец...р калыхаў ч...рвоныя сцягі на фасадах дамоў. (Хадк.) 6) В...лікія вокны друкарні зусім зацягнуты вычварнымі ўзорамі ДзедаМароза. За імі, над горад...м позняя ноч. А ў цэху — нязмоўклы гул машын, аднагучны, як гул марскога прыбо. . . (77. Б.) 7) Дзенідзе ў цен... л...жалі яшчэ астраўкі шэрага снег..., але на сонечных прасветлінах леташн... жорсткая трава была сухая. (А. Г.) 8) Фырка..., рыка..., галіны лама..., пыл падыма..., цябе з ног збіва..., чу...ш яго, але не бач...ш яго. (Вецер.)
Практыкаванне 426. Спішыце тэкст, раскрываючы дужкі. Замест кропак устаўце прапушчаныя літары або дапішыце канчаткі.
Антарк...ка — самая суровая і пераменлівая па свайму надвор’ю частка свет... . Вечна шуміць і хвалю...цца б...змежны акі...н. Неба тут заўсёды пакрыта ні...кімі свінцовымі хмарамі, а туманы бываюць так... густ..., што здаецца, быццам акі...н пакрыт ватай. Вадзіць судны ў Антарктыц... цяжка і (не) б...спечна. На шырокіх водных прасторах плава... многа л...дзяных гор — айсбергаў.
Але (ні) якія цяжкасці (не) могуць запалохаць саве...кіх маракоў. (Ш/no) год накіроўва...цца ў Антаркт...ку для здабычы кітоў наша кіт...бойная флат...лія «Слава». Каб трапіць у антаркт...чн... воды, ёй трэба праплысці праз пяць мор... і два акі...ны, перасекчы тропікі, пераадолець саракавыя ш...роты з іх бе...перапыннымі штормамі. У час далёк...га плава...я маракі ні (ў) чым (не) адчуваюць н...стачы. На «Слав...» ёсць фабрыкакухня, механізаваная хлеб...пякарня, пральня, працуюць паліклініка са шпітал...м, зуб...ўрачэбны кабінет. Ёсць у нас свой рады...вузел, біблі...тэка, часта д...манструюцца кін...фільмы, чытаю...а лекцыі, праводзяцца шахматнашашачн... турніры і фізкультурн... спаборніцтвы. Выда...цца друкаваная газ...та «Саве...кі кітабо...ц».
(Н. Іваноў.)
3 М Е С Т
ФАНЕТЫКА
Стар.
§ 1. Гукі мовы.......................................................... 3
§ 2. Літары. Алфавіт................................................ 4
§ 3. Вялікія літары................................................. 6
§ 4. Склад.......................................................... 7
§ 5. Націск......................................................... 8
§ 6. Гукі й, ў...................................................... g
§ 7. Правапіс і~ й, у — ў.......................................... 10
§ 8. Правапіс галосных о, э.........................................13
§ 9. Правапіс галосных ё, е, я......................................14
§ 10. Правапіс злучэнняў іё (ыё), ія (ыя), іе (ые) у словах іншамоўнага паходжання.........................................................10
§11 . Звонкія і глухія зычныя.....................................
§ 12. Цвёрдыя, мяккія і зацвярдзелыя зычныя.......................
§ 13. Правапіс звонкіх і глухіх, свісцячых і шыпячых зычных.......
§ 14. Правапіс галосных пасля зацвярдзелых зычных.................
§ 15. Правапіс мяккіх зычных......................................
§ 16. Апостраф і раздзяляльны мяккі знак і іх правапіс .... • . . .
§ 17. Правапіс д, т, дз, ц........................................
§ 18. Падоўжаныя зычныя 1 іх правапіс.............................
§ 19. Правапіс некаторых злучэнняў зычных.........................
17
18
19
20
21
22
24
МАРФАЛОГІЯ
Склад слова.......................................................26
§20 . Аснова 1 канчатак.............................................
§21 . Корань, суфікс, прыстаўка..................................27
§22 . Чаргаванне зычных гукаў....................................29
§ 23. Чаргаванне галосных гукаў..................................31
§ 24. Беглыя галосныя............................................32
§ 25. Прыстаўныя гукі і іх правапіс..............................33
§ 26. Правапіс прыставак.........................................34
§ 27. Літары ы і й пасля прыставак...............................36
§ 28. Складаныя словы............................................37
§ 29. Правапіс складаных слоў.................................. 38
§ 30. Складанаскарочаныя словы . ................................40
§31 . Правілы пераносуслоў.......................................41
Практыкаванні для паўтарэння......................................42
174
члсціны мовы Стар.
§32 . Паняцце аб часцінах мовы..........................................43
Назоўнік.
§33 . Агульнав паняцце аб назоўніку ....,,...................... . 44
§34 . Назоўнікі, якія абазначаюць адушаўлёныя 1 неадушаўлёныя прадметы ...............................................................45
§ 35. Род назоўнікаў ............................................. —
§ 36. Лік назоўнікаў .............................................. 46
§ 37. Склоны назоўнікаў ...........................................48
§38 . Нескланяльныя назоўнікі .... 49
§39 . Асновы назоўнікаў............................................50
§40 . Тры скланенні назоўнікаў ....................................51
§41 . Першае скланенне...............• •............................—
§42 . Правапіс склонавых канчаткаў назоўнікаў першага скланення ... 53
§ 43. Другое скланенне.............................................57
§44 . Правапіс склонавых канчаткаў назоўнікаў другОга скланення ... 59
§45 . Трэцяе скланенне............................................ 65
§46 . Правапіс склонавых канчаткаў назоўнікаў трэцяга скланення ... 66
§ 47. Рознаскланяльныя назоўнікі ..................................67
§48 . Утварэнне назоўнікаў .................................., . . 69
§49 . Утварэнне назоўнікаў пры дапамозе суфіксаў....................—
§ 50. Правапіс памяншальналаскальных суфіксаў назоўнікаў..........70
§51 . Правапіс суфіксаў чык, шчык у назоўніках, якія абазначаюць назвы людзей........................................................71
§52 . Правапіс часціц не (ня), кі з назоўнікамі....................72
Практыкаванні для паўтарэння ........................................73
Прыметнік.
§53 . Агульнае паняцце аб прыметніку...............................76
§54 . Прыметнікі якасныя, адносныя і прыналежныя...................77
§55 . Пераход адносных прыметнікаў у якасныя.......................78
§56 . Прыметнікі поўныя 1 кароткія . . .'...........................—
§57 . Ступені параўнання якасных прыметнікаў.......................79
§58 . Утварэнне вышэйшай ступені . . ..............................80
§59 . Утварэнне найвышэйшай ступені................................&1
§ 60. Скланенне поўных прыметнікаў.................................82
§ 61. Правапіс склонавых канчаткаў поўных прыметнікаў........... . 84
§62 . Прыналежныя прыметнікі на оў (аў), ёў (еў), ін (ын) і іх скланенне...........................................................87
§63 . Пераход прыметнікаў у назоўнікі .............................88
§64 . Утварэнне прыметнікаў........................................89
§65 . Суфіксы, якія ўтвараюць прыметнікі ад прыметнікаў............90
§66 . Суфіксы, якія ўтвараюць прыметнікі ад іншых часцін мовы .... 91
§67 . Правапіс нн у прыметніках .................................92
§ 68. Правапіс прыметнікаў з суфіксамі ск і к ..................—
§69 . Правапіс складаных прыметнікаў...............................94
§70 . Правапіс часціцы не (ня) з прыметнікамі .....................95
Практыкаванні для паўтсірэння.......................................96
Лічэбнік.
§71 . Агульнае паняцце аб лічэбніках ..............................98
§72 . Групы лічэбнікаў па іх складу.................................—
§73 . Колькасныя лічэбнікі.........................................99
§74 . Скланенне колькасных лічэбнікаў і іх правапіс.................—
§75 . Парадкавыя лічэбнікі........................................104
175
Займеннік. Стар.
§76 . Агульнае паняцце аб займенніках.............................106
§ 77. Разрады займеннікаў . .........■
§78 . Скланенне займеннікаў .......107
§79 . Правапіс займеннікаў....................................... 111
§80 . Правапіс займеннікаў з часціцамі небудзь, абы,сьці.......112
Дзеяслоў.
§81. Агульнае паняцце аб дзеясловах................................
§ 82. Правапіс часціцы не з дзеясловамі.............................
§ 83. Дзеясловы неазначальнай формы.................................
§ 84. Пераходныя і непераходныя дзеясловы...........................
§85. Зваротныя дзеясловы.........................................
§86. Трыванні дзеясловаў...........................................
§ 87. УДварэнне трыванняў...........................................
§88. Абвесны лад. Часы дзеяслова...................................
§ 89. Змяненне дзеясловаў у цяперашнім і будучым часе па асобах і ліках . . ............................................■ . . . .
§90. Асабовыя канчаткі дзеясловаў першага і Другога спражэння і іх правапіс........................................................
§91. Адрозненне дзеясЛоваў першага I другога спражэння.............
§ 92. Змяненне дзеясловаў у прошлым часе па родах і ліках...........
§ 93. Спражэнне рознаспрагальнага дзеяслова бегчы і дзеясловаў есці, даць...............................................................
§ 94. Загадны лад дзеяслова і яго праваш'с..........................
§ 95. УмоўНы лад дЗеяслоВа і яго правапіс...........................
§ 96. Безасабовыя дзеЯсловы.........................................
§97. Утварэнне дзеясловаў пры дапамозе суфіксаў і прыставак . . . .
§98. Правапіс дзеяслоўных суфіксаў ава (ява), ва (іва, ыва), оўва (ёўва)....................................................
КНІГІ ОНЛАЙН
