Папулярная музыка зь Вітулы
Мікаэль Ніемі
Выдавец: Логвінаў
Памер: 278с.
Мінск 2010
За сьпінаю стаяў Нііла. Як драпежны зьвер ён пракраўся ў гараж і моўчкі назіраў за мною бог ведае колькі часу. Я здранцьвеў ад сораму. Чакаў, што ён пачне зь мяне зьдзекавацца, размажа як муху па сьцяне.
Толькі аднойчы пасьля мне давялося перажыць такое пачуцьцё аголенасьці. Здарылася гэта ў цягніку паміж Будэнам і Эльвбюнам, у прыбіральні. Я толькі што аблягчыўся ды стаяў са спушчанымі нагавіцамі, каб падцерці зад, як дзьверы раптам адчыніліся з таго боку і кандуктарка папрасіла паказаць білет. Яна сьцьвярджае, што пастукалася — чорт яе за нагу!
Нііла сеў на перакуленае вядро ды ў задуменьні пачаў чухаць калена. Пасьля нерашуча запытаўся, што я такое рабіў.
— Іграў — прамармытаў я, яшчэ больш зьбянтэжаны.
Ён яшчэ крыху пасядзеў моўчкі, пазіраючы на маю нязграбную гітару з фанэры.
— Аможна й мне? — прамовіў ён урэшце.
Спачатку я падумаў што ён сьмяецца зь мяне. Але пасьля са зьдзіўленьнем заўважыў, што ён гаварыў сур’ёзна. У мяне як камень з душы зваліўся, я павесіў Ніілу фанэрыну на плячо й паказаў, як трымаць. Ен пачаў пераймаць мае рухі, як я толькі што пераймаў рухі Элвіса. Нііла паспрабаваў качацца ўзад-уперад.
— Нагамі таксама трэба віхляць! — даў я інструкцыі.
— Навошта гэта?
— Дзеўкам падабаецца!
Ён раптам неяк зьбянтэжыўся.
— Тады трэба, каб ты сьпяваў.
Я нядбайна паднёс рулён туалетнай паперы да вуснаў і бязгучна пачаў грымасьнічаць, трасучы галавою. Нііла незадаволена паглядзеў на мяне.
— He, ты насамрэч сьпявай!
— Ты што, упаў?
— Давай!
— He, не магу!
— Можаш, для дзевак! — сказаў Нііла па-фінску. Я зарагатаў, і паміж намі пранеслася нібыта гарачая іскра.
Вось так усё й пачалося, у нашым гаражы ў атачэньні лыжаў, шуфляў і зімовых пакрышак. Нііла граў, а я адкрываў рот і спараджаў гукі. Хрыплыя, пранізьлівыя або падобныя да буркаваньня. Я галасіў пеўнем і пішчаў, брахаў горш за сабаку — гэта быў першы раз, калі я наважыўся засьпяваць.
Мінулі два тыдні, і неяк падчас перапынку я абмовіўся, што мы заснавалі поп-гурт. Нам і насамрэч так падавалася, мы ж штодня прыходзілі ў гараж пасьля школы, і нашыя мары пра радаснае жыцьцё разьдзьмуваліся як велізарныя шматкаляровыя балёнікі. Я заўсёды пакутаваў ад зьніжанага інстынкту самазахаваньні ды меў да таго ж залішне балбатлівы язык, таму словы пра наш гурт проста высьлізнулі зь мяне.
Сэнсацыя разьнеслася па школе з маланкаваю хуткасьцк>. Гэта ж была, вы памятаеце, Паяла шасьцідзясятых, і ня трэба было ніякіх сусьветных навінаў. Нас зь Ніілам абкружылі шчыльным колам (быў абедзенны перапынак), з усіх бакоў на нас кідалі пагардлівыя погляды ды
абвінавачвалі ў ілжы. Кола сьціскалася ўсё шчыльней, і ўрэшце заставалася толькі адно выйсьце. Нас прымусілі выступіць на «Вясёлай гадзіне».
Як на ліха, настаўніца падтрымала прапанову. На ейную просьбу школьны вахцёр адкапаў недзе стары грамафон, а сам я пазычыў употай у сястры ейную пласьцінку з «Jailhouse Rock». Мы мусілі разыгрываць пантаміму, і я ўзяў у адной зь дзяўчатак скакалку каб сыіяваць у яе ручку замест мікрафона.
Яшчэ калі мы рэпетавалі на перапынку, я зразумеў што нас чакае фіяска. Прайгравальнік захрасаў на сарака пяці абаротах, таму ўключыць яго можна было толькі на трыццаці трох або сямідзесяці васьмі. Такім чынам, пласьцінка гучала або як тыбецкі пахавальны марш, або як Дональд Дак на цыркавьш манэжы. Мы абралі Макдака.
Прагучаў званок, і ўсе ў клясе расьселіся па месцах. Нііла мёртваю хваткаю ўчапіўся ў фанэрыну, а ў ягоных вачах чытаўся панічны страх. He пасьпелі мы яшчэ пачаць, як хлопцы прыняліся кідаць у нас гумкі. Я абхапіў ручку скакалкі ды падрыхтаваўся да сьмерці. Настаўніца хацела была прадставіць наш нумар, але мне падумалася, што лепш пакончыць з усім як мага хутчэй, і я апусьціў іголку.
Музыка панеслася наўскач. Мы затрэсьліся што дурныя! Падлога выгіналася пад нагамі, а цяжкая ігла дзюбала няшчасную пласьцінку як дзяцел. Нііла так
нэрваваўся, што ногі адмаўляліся яго слухаць: ён бесьперапынна губляў раўнавагу, стукаўся аб настаўніцкі стол, штурхаўся са мною; а напрыканцы з грукатам урэзаўся, адступаючы назад, у школьную дошку ды пагнуў падстаўку для крэйды. Гуляць дык гуляць, вырашыў я, бо горш усё адно ня будзе! Замест Taro каб бязгучна адкрываць рот — пласьцінка ўсё адно іграла так, нібыта трэсьлі скрыню зь цьвікамі, — я закрычаў на дамарослай ангельскай. Я так пранізьліва залямантаваў што хлопцы нават скончылі кідаць у нас гумкі, адначасова я сачыў за тым, каб Нііла не разьнёс, падскокваючы, прайгравальнік. Ігла ўвесь час захрасала, таму песьня ніяк не магла дайграць да канца. Нііла раптам здрыгануўся так, што вяроўка на ягоным плячы разьвязалася, і ў выніку гітара паляцела ў насыденную мапу, выдрапаўшы здаравенную шчарбіну на абсягах Фінляндыі, дзесьці ў раёне Ювяскюлі, і толькі тады да мяне данёсься крык настаўніцы, ледзь чутны ва ўсім гэтым ляманце. Урэшце, заблытаўшыся ў скакалцы, Нііла паваліўся на мяне, як падстрэлены лось, і мы разам наляцелі на прайгравальнік. Ігла адскочыла ўбок, і ўрэшце запанавала цішыня.
Мы ляжалі як дровы. Нііла зусім запыхаўся: ён уцягваў у сябе паветра, а вось выдыхнуць ніяк ня мог, так ен надзімаўся й надзімаўся, ледзь лёгкія не парваліся ад напругі. Я адчуў у роце салёны прыслмак крыві. A цішыня была такая, што можна было б, напэўна, пачуць пырханьне пацука.
Пасьля дзяўчаты пачалі пляскаць. Нерашуча, але з ухвалаю. Хлопцы забурчэлі ад зайздрасьці, а я атрымаў у галаву вялікі камяк гумкі.
Тады я падумаў, што можа ня так ўсё і было правальна.
Наступныя дні былі проста шалёныя. Калі пра ўсё даведаліся дома, Ніілу добра адлупцавалі, але ён трымаўся малайцом і сказаў, што гэта было таго варта. Мне таксама давялося нацярпецца ад сяструхі, калі яна ўбачыла сваю разьбітую пласьцінку. Я ледзь здолеў выратавацца, пагадзіўшыся на жорсткую кабалу: я мусіў аддаваць сястры ўсе свае кішэнныя грошы цягам наступных тыдняў.
Мяне болып зьдзівіла рэакцыя дзяўчат. Як большасьць хлопцаў майго веку, я быў сарамлівы ды лічыў сябе гэтакім вырадкам — з кудлатымі валасамі, бульбінаю замест носа ды хударлявымі, як палкі, рукамі. I тут на нас пачынаюць заглядацца дзяўчаты. To кінуць незнарок вокамгненны погляд з чаргі ў школьнай сталоўцы, то адораць нясьмелай усьмешкаю, схаваўшы пасьля вочы ў сваё рукадзельле. Нас запрасілі гуляць разам у гумку, і мы, памуляўшыся, пагадзіліся. Зайздросьлівыя хлопцы называлі нас бабнікамі. Усё гэта дужа нас бянтэжыла й пужала.
Між тым мы па-ранейшаму прыходзілі ў гараж, дзе выконвалі песьні, што я чуў па радыё, а пасьля граў па памяці. Нііла скакаў з фанэрынаю, а я сыіяваў. У мяне
пачало атрымлівацца ўжо значна лепш, асабліва, калі я перастаў так моцна напружваць горла, а сьпяваў замест гэтага на поўныя грудзі. Мой голас адужэў і яго гучаньне нават часам нагадвала музыку. Нііла тады загадкава ўсьміхаўся ды па-сяброўску стукаў мне па плячы. У перапынках паміж песьнямі мы часта абмяркоўвалі сувязь паміж дзяўчатамі ды рок-музыкаю, пілі «Меггу», адчуваючы моцнае хваляваньне.
Праз пару тыдняў сытуацыя дасягнула свайго апагею, калі адна зь дзяўчат, што жыла на Страндвэген, запрасіла нас на вечарыну. Падсілкаваўшыся ліманадам і попкорнам, усе пачалі гуляць у «бутэлечку». He пасьпелі мы зь Ніілам зьбегчы, як на нас ужо наваліліся й зацалавалі, і я мусіў чатыры дні хадзіць разам з адною дзяўчынаю, але пасьля адшыў яе й вярнуў назад каралі, латунны пярсьцёнак і фотаздымак, дзе яна апранула карункавую блюзу й намазалася матчынаю памадаю.
Але неўзабаве ўсё скончылася. Дзяўчаты знайшлі сабе больш цікавыя аб’екты — старэйшыххлопцаў з шостай клясы. Мы зь Ніілам нечакана патрапілі ў аўтсайдэры, і, каб неяк рэабілітавацца, думалі выступіць зноў на «Вясёлай гадзіне», але атрымалі безапэляцыйную адмову ад настаўніцы. Я сунуўся быў да адпрэчанай сяброўкі, але атрымаў ад варот паварот. Неспасьцігальная рэч — жыцьцё.
РАЗЬДЗЕЛ 9
—у якім нашыя героі робяцца вучнямі сярэдніх клясаў і не бязь цяжкасьцяў засвойваюць тэхніку ігры на гітары
Скончыўшы тры клясы ў Старой школе, большасьць з нас, смаркачоў навучыліся чытаць і лічыць, і прыйшоў час пераходу ў сярэднія клясы паяльскай Цэнтральнай школы, будынакякой нагадваўжоўтую цагляную скрыню, нібыта зь дзіцячага канструктару. Новы навучальны год пачаўся з кампаніі за здаровыя зубы. Пэўная рацыя ў гэтым, так бы мовіць, была: апошні візыт да стаматоляга выявіўу мяне шэсьць, а ў Ніілы дзевяць дзіраку зубах. Ня лепш было і ў астатніх вучняў і мясцовыя чыноўнікі мусілі вылучыць дадатковыя сродкі ды замовіць у Лінчопінгу яшчэ адзін грузавік з амальгамаю. Пасьля нас групамі заводзілі ў канцылярыю, дзе мы мусілі жаваць адмысловыя таблеткі, якія фарбавалі наш зубны налёт у жудасны чырвоны колер, а пасьля, стоячы перад люстэркам, мы мусілі старанна чысьціць зубы пад пільным наглядам доктаркі. Жых-жых-жых, ня менш як дзесяць разоў па адным месцы. Ня ведаю, дзякуючы гэтай працэдуры ці, можа, проста паласканьню з фторам, але за ўсю сярэднюю школу ў мяне не зьявілася ніводнай новай дзіркі.
Дантысты пачалі, натуральна, заўважаць, што сьвідраваць даводзіцца ўсё радзей, і неўзабаве знайшлі
для сабе новы занятак і ўзяліся за зубныя скобы. Штотыдзень новы небарака кіраваўся ў стаматалягічны кабінэт, дзе яму набівалі рот плястмасаю й жалезным дротам. Толькі ў зуба назіралася маленечкае кііпккй, адхіленьне, як яго адразу ж пачыналі выпраўляць. Для мяне такім зубам стаўся ікол, які ўсё ніяк не жадаў стаць «на зважай». Проста жах, колькі мне давялося набегацца зь ім у мясцовую стаматалёгію. Доктарка, з заклапочана зморшчаным лобам, бралася за абцугі ды з усёй моцы зацягвала стальны дрот, і мая галава ажно зьвінела. Як толькі я выходзіў з кабінэту, адразу ж паслабляў дрот сваім роварным ключом, і так да наступнага разу. Часам да нас прыяжджаў Спэцыяліст — лысаваты дзядзька зь Люлео. Адрозьненьне было толькі ў тым, што ён зацягваў яшчэ мацней і ад ягоных пальцаў несла тытунём, калі ён калупаўся ў маім роце.
Сярэднія клясы — падлеткавы ўзрост, блізілася па ра высьпяваньня. На перапынках можна было ўбачыць, піто нас чакала. Шасыдіклясьнікі, разьбіўшыся па парачках, трымаліся за ручкі й цалаваліся. Дзеўкі ўпотай палілі, хаваючыся за рогам школы. Макіяж рабіўся штогод агрэсіўнейшым. Нас гэта толькі пужала: навошта ўсё гэта робіцца? Няўжо й ты таксама зьменісься? Напэўна, бо ўсярэдзіне цябе — і ты гэта адчуваеш — пасыіявае зерне. Яно ўжо набрыняла, і неўзабаве ты згубіш самакантроль.
КНІГІ ОНЛАЙН
