Патушаныя зоры
Масей Сяднёў
Выдавец: Мастацкая літаратура
Памер: 375с.
Мінск 1992
Гляджу ў задымленае шкло, на падваконніку апёршыся рукамі.
Няма ні хаты, ні турбот, і выдаткованы актывы. Ды ўсё ж прыемна ехаць напярод наконта разагрэтага лакаматыву.
Усё ізноў як і было.
He ведаю, куды і еду.
Утупіўся ў вагона шкло, каб не глядзець на непрыемпага суседа.
Усё ізноў як і было — дні вымераны цягнікамі. Вакно і сажаю, і дымам занясло, нічога не відно й не выцерці рукамі.
БАЛАДА ПРА ТРОХ НАВАГРАДСКІХ ЖАЎНЕРАЎ
На захад яны не пайшлі — на захад ісці не хацелі: занадта прывабна гарэлі шпілі на наваградскім касцеле.
Занадта любілі сваю старану, хоць выказаць гэта й пе ўмелі. На трох толькі мелі вінтоўку адну, дзявочыя хустачкі і шынелі.
Камраты далёка — палкі, разбітыя, іх адступілі...
I толькі схіліліся васількі пры жытніх дарогах ад пылу.
Камрацкіх сясцёр і бацькоў адплатаю спалены хаты.
I песняй апошпяй на векі вякоў быў звон для іх служкі-лапаты.
Нічога з сабою не беручы, апроч церпялівасці й веры, у пушчы-лясы адступілі ўначы тры наваградскіх жаўнеры.
3 тых пор яны сталі легендай зямлі: у кажнай былі яны бітве, іх танкі і кулі прабіць не маглі, дармо што іх шапкі прабіты.
Ім доля адвагу дала для душы, сталёвыя латы — для цела.
Hi ўтомы не зналі яны, ні цішы,— стамлёнасць ад іх адляцела.
I сумна зрабілася вельмі ім тром ад бітваў, адвагі, геройства.
Ад нечага мучыўся кажны нутром, паранены болем войстрым.
Напужаны вораг ад іх кідаўся без бойкі наўцёкі. Ад страху ён доўга не ціх — на конях падковамі цокаў.
Хоць болей цяпер у паход нат кулі не бралі з сабою, усюды ім — быццам на звод — дарогу ўступалі без бою.
I стала жыццё, нібы пекла, для трох без рызыкі, славы і бітвы.
Маркоціўся кажны і сох і толькі шаптаў малітву.
I доўга вось гэтак яны блукалі па ўсёй Беларусі. Блукалі, як хмары, як сны, як быццам блукаць хто іх змусіў.
А потым замёр аб іх нават і слых, і толькі прахожы мог лёгка адрозніць адзін ля другога дубкоў маладых пры наваградскай дарозе.
У горад радзімы вяла іх шаша, ды ззаду спынілі іх нетры... Гаворыць лістамі цяпер іх душа, усцяж паслухмяпая ветру.
ГАЛУБІНАЕ СЭРЦА
На дошчачцы вузенечкай — не зваліцца ўніз абы — пад страхою рана-рана чысцілі свае забы
шызенькія — дзюбка ў дзюбку — галубочак і галубка.
I міжсобку гаманілі, што зрабіць ім трэба сяння.
— Крылле намачу я, абрасяню, а злятаю на прасянне.
Можа, як зярнятак назбіраю — цяжка жыць і нам у бедным краю,—
Так, усеўшыся на лубцы, галубок сказаў сваёй галубцы.
— Трэ ляцець — пустая лубка,— уздыхнула бедная галубка.
Бо ж ляжаць на сэрцы маткі шчэ маленькія галубяняткі: вочкі — кропелькі блакітныя, дзюбкі — просячыя роцікі.
— Дык ляці ж, прыдбай што-кольвек, даражэнькі мой саколік.—
I на развітанне па-птушынаму галубка галубочка дзюбнула у дзюбку: — Ранняя дарога — добрая пара, хай табе ні пуху, ні пяраі
Галубочак пырх — і патануў у небе. А галубка засталася з дзеткамі малымі.
Доўга ці нядоўга блукаў галубок, колькі раз зірнуў ён у той бок, дзе яго чакалі, галубка,— невядома тое нам было — памяць тую пылам замяло.
Там чакаюць яго ў хатцы — галубку пара вяртацца. Слава ж Богу, цэлы, жывы, ён нясе для іх спажывы — усяго, што толькі трэба.
Галубочак зноў вітаў у небе.
Прыляцеў — не трэ спажывы: перабіты ўсе, няжывы. Перакуленая лубка — з галавой ад’едзенай галубка, вечным сном галубяняткі пазаснулі каля маткі. Хтосьці злы, драпежны, дзікі выпіў кроў і ўсе вантробы палажыў на лыкі для жалобы.
Высока ў небе лётаў галубок тры дні. Маркотны, ціхі, без яды, як сірата.
Хаваўся ён за сінявой і падаў галавой, біў прах зямлі, чапляўся за шпілі і зноў у неба узлятаў, і доўга-доўга там вітаў: здавалася, ён пакідаў зямлю — прасянне, рэчку і раллю.
Тым часам людзі над ракой, у неба ткаючы рукой, паказвалі адзін другому галубка, што узнімаўся ўсё вышэй — і так высокі — за сіня-белыя аблокі.
Ледзь-ледзь відаць — і менш і менш,— пакуль зрабіўся кропкай у глыбіні нябёсаў — сонечнай і топкай.
Яшчэ часінка, міг — замёрлі ўсе: на дол, цвярды, як ток, з нябёсаў, крылле склаўшы, ўніз галавою падаў галубок.
Чым сэрца раз жыло, успомніў ці аднойчы... Ляжыць у пыле галубок, заплюшчыўшы сівыя вочы.
Крылле — як патрапаныя рукавы, і толькі дзюбка — цвярдзей мінералу. Паволі, гарачае ад крыві, галубінае сэрца ўмірала.
Сяння на аўсянні, заўтра на прасянні скок! скок! — прамільгпуў у памяці галубок.
Было шкода людзям галубка, малога дзіцяці быццам, і міжвольна сама рука цягнулася перахрысціцца.
1953
АЧЫШЧЭННЕ АГНЁМ
ЖАЛЕЙКА
Я зноў заснуўшую было жалейку Бяру і пробую ў ёй галасоў: Ці хопіць светлых, звонкіх думак-слоў. Ці гладка пойдзе песпя-дабрадзейка?
Янка Купала
Спрабую зноў крануць маю жалейку пасля бясплодных столькіх год...
У час выгнанніцкі япа была мне лекам і вызначала думак маіх ход.
Я з ёю йшоў сібірскімі шляхамі, туліў за пазухай ад сцюж на Кальше. Дзяліўся з ёю згадкамі і снамі — і з ёю было цёпла мне.
I нат калі да скону было мала, калі здавалася, што не сцярплю пакут, што не загінуў я, ты думы высылала у родны мой, бацькоўскі кут.
Прайшлі гады... He знаю, як ішлі вы.
Ды толькі доўга, у чужой мне старане, не дакранаўся струн тваіх чуллівых — і ты пакінула мяне.
...Баюся зноў крануць сваю жалейку, як быццам перад ёй у нечым вінават. У сполаху й трывозе нейкай настройваю душу я на ранейшы лад. Красавік, 1983
Баварыя
* * *
He дасягнуць, не ўзяць, не разгадаць: што мела быць — хіба ўжо адбылося.
Як толькі ў вершах сум свой спавядаць — нічога болей мне не засталося.
Жыву высокаю журбой, тугой па тым, што не збылося.
Як толькі быць незадаволеным сабой — нічога болей мне не засталося.
Адмецены віхурай часу, я з эпохай нашаю не зросся.
Як толькі жыць сваім маленькім «я» — нічога болей мне не засталося.
Без радасці, кахання жыць сумней, чым адцвітанне ўвосень.
Як толькі век свой завяршыць — нічога болей мне не засталося.
Красавік, 1984
Глен-Коў
НАДЗЕЯ
Захоплены, я кожны дзень сябе радкамі выкладаю, хачу уваскрасіць, што ў самаце мяне трывожыла гадамі.
Сяджу, гібею, каб радком натхненне пераліць у форму.
Калісьці, можа, радаком ён цеплынёй душу агорне.
I, можа, ўведаюць яны, чым жыў паэта іх нязнаны, пра ўзнёсласць дум, пра сны, пра ўсе яго заганы.
Ды толькі ён хацеў ва ўсім быць колькі можна дасканалым. Няпоспех у жыцці сваім прымаў з вялікім жалем.
Хвалююся, сумую і пішу, натхненне пераводжу ў форму. А мо калісь чыюсь душу кране мой верш нерукатворын.
Кастрычнік, 1983 Глен-Коў
ЛЯМПАДКА
Гарыць лямпадка тут і дзень і ноч, і кожны раз я пасля працы завітваю сюды, апроч калі сюды я не магу дабрацца.
Такая ціхасць тут і лагада у гэтай чуйнай і малой каплічцы! Хачу тут вечнасці паклон аддаць і суму на часінку хоць пазбыцца.
Успомніць тых, якіх ужо няма, пра самых блізкіх, пра сябе самога. Слязіну пусціш ціхама без крыўды на нікога.
Глядзіш, лямпадка свеціць як — дрыготка, таямніча, бы нейкі хоча выдаць табе знак, шапоча табе нешта, кліча.
I ты стаіш, і свеціцца яна, як краска жоўтая у ліпні. Баішся толькі, што яна — адзін мамент — і можа хліпнуць.
Чэрвень, 1983
Глен-Коў
ГРЭШНАЯ ДУША
Быццё як скончу сваё я — ад думкі я такой згараю,— я ведаю, душа мая не трапіць, грэшная, у царства раю.
Вялікі грэх ёсць у мяне, і я жыву ў штодзённай скрусе.
Я спавядацца прад людзьмі — о не! — за гэты грэх баюся.
Ці можа зняць яго рука чыя?
Ці адкуплю яго цаной якою?
He хочу ў ім прызнацца я нат прад самім сабою.
Празрыста-лёгкая ад саматы блукаць пачне душа мая ў сусвеце.
Я ведаю, што не захочаш Ты яе, бяздомную, прывеціць.
Ды, грэшная, наколькі сіл стае, яна ўсё будзе у Тваёй арбіце.
I вечна у харомы светлыя Твае, як матылёк яна ўсё будзе біцца.
Люты, 1984 Глен-Коў
ДЗЁННАЕ
Як часта дзённае сцірае святое у тваёй душы!
I заціхаюць згукі раю, што слухаў ты ў цішы.
Хтось, нібы той чарвяк капусны, абдаў цябе слюной-слатой — і слова ўзнёслае на вуснах замрэ, атручанае гаркатой.
Адчуеш зноў ты гвалту подых, агорне цябе каламуць.
I ты ссутулішся і пойдзеш, і ангелы ў душы замруць.
Ты абарваны на паўслове, ды колькі б гвалту ты ні знёс, усё ты слыхам сваім ловіш заглушаную музыку нябёс.
Верасень, 1984
Глен-Коў
СЯСТРА
I сталася. I адышла ты.
Нябёсы узялі цябе ад нас у светла-праведную хату, і для цябе свет гэты згас.
Пакінула ты ў ім пакуты, і ў іншым свеце будзе ўжо лягчэй спачыць свабоднаю, раскутай пад светлым позіркам Яго вачэй.
Забудзеш мо аб сваім горы, аб днёх, што шчасцем не цвілі.
Засвецяць табе сонца, зоры, што не свяцілі на зямлі.
Ды ты зямное не забудзеш, і светлінёю сваіх воч усё, турботная, ты будзеш глядзець адтуль і дзень і ноч.
Ці ўсё тут, піто ты пакідала не горай, чым яно было.
I вечна будзе йсці з аддаляў твае журбы і дабрыні святло.
Лістапад, 1983
Глен-Коў
АКІЯН I НЕБА
Вялікай караю, непаслухмяны, у моманце якімсьці уразлівым, калісьці небам быў ён пакараны і на зямлі пакінуты ў сваім разліве.
Ваду ганяе акіян сваю і пеніць — уздыхі чуем мы яго глухія.
У непадатлівасці, адшчапенец, зрабіўся ён асобнаю стыхіяй.
Людской нагой не затаптаны,— такая у яго патрэба,— раз’юшаны і апантаны, ён помстай пырскае у неба.
Як ні ўзнімаецца ён плёсам і як ні прагпе бунтавацца, сваёю хваляй да пябёсаў усё ж не можа ён узпяцца.
I неба ад пачатку, ад вякоў, з усёю пераможнасцяй сваёю, ахутаўшы яго з усіх бакоў, схіляецца над ім блакітнай вышынёю.
Студзень, 1984
Глен-Коў
МОРА У ПАХОДЗЕ
Спакойна-лёгкае перад тым (з гладдзю сіняю вод), узнятае ветрам крутым, сабралася мора ў паход.
Як на рэдут які, хвалі, у шуме сваім, зладжаныя, як палкі, коцяцца строем адным.
I ўжо іх ніяк не суняць, руху іхнага да жыцця. Яны радуюцца, шумяць, што ўзяяліся із небыцця.
Спяшаюцца колькі моцы стае, падганяючы сёстраў сваіх.
Духу ім паддае мора высокі уздых.
Плешчуць, пырскаюць, змагары, і не ведаюць шчэ пра тую жудзь, што, як дзьмуць перастануць вятры, япы, сцішаныя, памруць.
Люты, 1984
Глен-Коў
ТАЯМНІЦА
Клён за вакіюм стаіць па леце, яшчэ зялёна-жоўты і вячыст.
Ніяк я не магу прыкмеціць той міг як адрываецца з галіпкі ліст.
У цішыні здрыгнуўся, ветлы, і ўжо у руху бачыш ты яго. Як быццам хтосьці непрыкметна пярстамі дакрапуўся да яго.
He ўбачыў я, як ліст адрынуў, як страпяяуўся у цішы.
КНІГІ ОНЛАЙН
