Патушаныя зоры
Масей Сяднёў
Выдавец: Мастацкая літаратура
Памер: 375с.
Мінск 1992
У постаці маўклівай і балеснай Збавіцель наш і Спас, Ён з вышыні той паднябеснай крыламі атуляе нас.
Працягвае да нас анёльскія Ён рукі, і нам здаецца на зямлі — Ён выстаўляе свае рукі, каб мы Яго адтуль знялі.
I Ён сумуе сумам чалавечым, і, здэцца, не збаяўся б Ён ані плашмя ударыцца, абы не вечна зіхцець у золкай вышыні.
1968
МАНАХ
«Не стала ў кляштары манаха — гавораць, вінавата дама»,— перадавалася з іропіяй і страхам, як грэшная і боязная тэлеграма.
Ішоў, і млела пад каленьмі...
На павароце ў сэрца ўдарыла трывога і тупіком, і смерцяй, і збаўленнем — распяцце бронзавае Бога.
На мур глядзелі яго вочы — вакно пабачыў і сцяну ўсё тую. Апоўначы мапах пастукаў тройчы у браму ціхую й святую.
1948
Заўльгаў
III КАНЦА I III ПАЧАТКУ
Ні канца і ні пачатку, толькі ўсё ж — канец: палажыла пячатку смерць — цярповы вянец.
I ўжо водблескі сцюжаць далёкіх зор...
А пад вокнамі ружы — як далёкі дакор.
Знекуль ледзьве даходзіць спеў, як звон касы.
На адлегласці стагоддзя — дзяцей галасы.
Заклапочаныя, чакаюць, шалясценне ў лісці.
Цішыня такая, быццам мае нехта прыйсці.
Толькі хто гэта з соллю стол абрусам накрыў?
Пад высокаю столлю — тайна крыл.
Вось і сталася тайна, найвялікшая з таямніц,— гэтак проста і незвычайна як зіхценне уночы зарніц.
I высокая урачыстасць, як маўклівасць, села на трон, завалодала усім чыста непадкупным нутром.
I, як выклік, пальчатку Ураніла каля сянец...
Hi канца і ні пачатку, толькі ўсё ж канец.
ЯК СПАЖЫТАК ШТОДЗЁННЫ
* * *
Баюся тых дарог, што я прайшоў аднойчы: яны з напрамкаў трох — ад сцюж, ад зор, ад ночы.
Пад’юджвалі ісці паіць вадой гнаявай.
Я ж не прыпомню, ці было хоць што наяве.
I славячы камлі хваін і пух гусіны, ішоў я па зямлі, небе у небе сінім.
I цвіў на градах мак, і піў ваду я з лосем, аж покуль цела ўсмак муроў не напілося.
Таго ўсяго няма — лёс нахлусіў паганы...
Кудысь у глухамань качу зямлю пагамі.
СТОМЛЕНАСЦЬ
Стаміўся жыць я на высокай ноце.
Было ж калісьці ўсё звычайна, проста: піў яйкі чаек на балоце, лупіў нажом бяросту.
У полі, за чародамі авечак, рос, нібы збожжа й травы, і патураў натуры чалавечай без асаблівага на тое права.
Цяпер калішніх слоў звычайных шукаю, як слядоў зацёртых.
Ды не збудзіць іх — як маўчання на могільніку мёртвых.
ВЫРАШЭННЕ МУКІ
Тут сонца, а за даляглядам ідуць дажджы і п’юць зямлю. Праменяцца блакітным спадам, а я — і кроплі не ўмалю.
Шляхі... Шляхі... Пакунак мулкі... Ты плачаш, га? У твар — цяплом. I хуткім вырашэннем мукі быў спушчаны у землю гром.
ВЫГНАНЕЦ
— Адкуль жа будзеш?
— 3 Украіпы...
— А я сама з Беларусі...
— I маці й бацька мой загінуў...
— Загінулі й мае усі.
Сустрэліся й пайшлі маліцца...
За пазухаю хатнія лісты.
А я маўчаў усё — як быццам сястрой маёй была не ты.
Пайшоў сабе далей з нічым я, і ў вадзе — ледзь-ледзь мільгне — вялі паўз берага лагчыны мой вобраз, незнаёмы мне.
1948
Заўльгаў
МАЛІТВА
На коміне фабрычным сонца дагарае, а мне дахаты йсці ці хутка?
Пад карканне вароп — крыклівай зграі — шапчу малітвы я ціхутка.
Каб шчасце у кутку маім вялося, як птушка ценькая пад ветлым дахам, каб хлеб і соль былі, а ўвосень вятры не білі аканіцамі з размаху.
Каб сцерпіць абыякавасць чужыны, суродзічаў пыхлівых холад думны, патрыятычную іх сліну, парадны тупат тлумны.
Каб пры канцы шляхоў маіх далёкіх, што не ўскладаюцца ні ў вёрсты і ні ў мілі, пе помнячы грахоў і крыўдаў лёгкіх, прыхільныя багі мяне благаславілі.
* * *
Вось і ноч. Як даўней — нікога. Толькі чую ўжо — край зямлі. Каб не бачыць шчасця зямнога, адплылі назад караблі.
Перавозілі й будуць везці — акіян глухі і нямы.
Стаў я кропкаю зноў на тым месцы, што Зямлёю назвалі мы.
За спіною маёю горад, здэцца, рыецца у зямлю. Як спажытак штодзённы, гора я за пазухаю тулю.
Пад’язджаюць. Бяруць. Адвозяць. Толькі я, у цяплынь, у цішу, Захінаюся, як на марозе, прастудзіць баючыся душу.
Апусцела паволі прыстань — што сказаць і куды пайсці?
Толькі неба маланкі хрысцяць як сто тысяч год у жыцці.
АКІЯН
Аб табе я меў думку не тую, калі сніў пра цябе здаля. Дзень і ноч ты ад злосці лютуеш, пракліпаеш сябе, што ты не зямля.
I ўсё пляжыць цябе адчай зняверы, зелянееш ад роспачы ты.
Хвалі дыбяцца і, як пантэры, з пепай кідаюцца на барты.
Пасланца зямлі — карабель не раструшчыш і на дне прыспаць не змагчы.
Паднімаешся к небу — зялёны грузчык,— аднаму табе страшна сярод начы.
Ты жывеш, як і мы, падманам: так прывабна усё, іпто не ўзяць рукой. Бунтавацца не хочаш ты акіянам, мы ж не хочам кружыцца — зямлёй,
НЕБЯСПЕКА
Вось так зірнеш па ваш натоўп — тлум, шорганне, панель і спека. Якіх нікчэмных душ патоп!
Якая жудасная небяспека!
Баюся, што нямая сінява
больш не зірне з-за камяніц-палацаў... I вочы узнімаю я, каб ні на кім не затрымацца.
Каб, уваходзячы у ціхасць сноў, не дакранацца вашых душ і пальцаў, каб у натхнёным адзіноцтве зноў вас абмінаць і не спыняцца.
РАСЧАРАВАННЕ
Наверсе тупацелі й бегалі злачынна — маглі падлогу так працерці.
Як шафа у кутку з начыннем, маўчаў я, цішыню пазнаючы у сэрцы.
I ў мой пакой дзвярэй не адчыпялі і не будзілі ў часе раннім.
He задаволены сваймі чынамі, я цешыўся сваім расчараваннем.
I толькі злёгку здрыгваўся у крэсле,— вы так рэагаваць, вядома што, не звыклі.
У памяці маёй усё закрэсліў прабег шалёны матацыклю.
I вуліцы ізноў, аглухшы, апусцелі, і толькі за сцяпой хтось плёхаўся у ванне. Як добра, што яшчэ ў пасцелі ёсць слодыч жудкая неіснавання!
СМУТАК
Нядзеля, а свята няма у душы.
А смутку багата, як ілу ў кашы.
Зярно ператрэцца — і будзе мука.
А смутак у сэрцы — як спеў жаўрука:
калышацца, смокча і жалем звініць.
Душу, як драбочак, ён хоча разбіць
на тысячу звонкіх тужлівых званкоў, і сыпкіх і ломкіх, як іскры з падкоў.
Каб радасці болей і ўцехі не меў, ад смутку і болю журыўся, нямеў...
Як быццам араты, ўсё сыпліць із рук... I падае раптам з нябёсаў жаўрук...
...Ды зноўку засмокча, жальбой зазвініць.
Душу, як драбочак, зноў цягне, як ніць.
Угору і ўгору, вышэй і вышэй... Гавора й гавора — цішэй і цішэй.
1961
ЗДРАДА
Пражытыя мае не вінаваты дні — з іх кожны адышоў, пакорны лёсу, як той ваяк, якому ў мітусні апошняй бітвы выйграць не ўдалося.
Вунь і цяпер тых дзён застылая чарга, нібы на подступах, стаіць за мною і, абяссіленая, як мага завець мяне стаць перадам, а не спіною.
Ды днём пражытым страшна паказаць аблічча — няма на ім ні мужнасці і ні адвагі.
I гэта здрадаю яны палічаць, на помсту ўзняўшы рыцарскія шпагі.
У ПУШЧЫ
Плюскоча уночы дождж ахвочы, а ты ад слаты астыг.
Падскочаць на ўзбоччы, лапочуць, лятуць, як пласты, лісты.
А пушча у гушчы ўсё нешта трушчыць — памры на кары без пары, — Расплюшчым пад плюшчам цябе, невідуіпчы,— памры без пары,— крычаць ведзьмары.
ВОКАМГНЕННЕ
Любіць віцца бліскавіца, іскраў з крэсіва накрэсіць. Навальніцай асляпіцца, як завесяць хмары месяц, і упіцца, чарам быццам, у час воўчы хто не схоча? — Ля капліцы абпаліцца і у ночы ўтапіць вочы.
КАВАЛКІ ХОЛАДУ
Маланкай неба Бог хвастаў, караў зямлю суровым прыгаворам. Каб зноў у іпшым вобразе паўстаць, з вышыняў падалі ў прадонне горы.
Свет белы, як туманам, дождж замгліў, апошні дзень, нібы тапелец, кануў. Па ўсёй паверхні пераможанай зямлі пайшлі разгневаныя акіяны.
Бог кропляю блакітнай сцёк, свайго прысуду не адменьваў — у цесных долах за жыццё разыгрываўся бой каменняў.
Пе йшлі яны ў бязвыхадны рукаў, як людзі йдуць з паднятымі рукамі, а кажны камень выхаду шукаў, праходзячы праз іпшы камень.
Спаўзлі ў даліну, згаслыя, яны у нерухомым стройпым стылі — як быццам тут пе камяні — кавалкі холаду застылі.
ВЯСНА
Тут ні палёў табе і ні лясоў, пі гаю, тут перспектыва іншая і тон: прастор — наколькі толькі вока дасягае — замураваны у зялеза і бетон.
I тут і там, здаецца, без патрэбы натоўпы небаскробаў — прывідаў жывых — стаяць, высока ўрэзаўшыся ў неба, як помнікі майстром, што збудавалі іх.
I ўсюды там, дзе чалавеку незаезна — вышэй птушыных чорных зграй — масты ўзняліся радугай зялезнай, гігантамі сягнуўшы з краю і на край...
Бетон. Пясок... Ды што я? Пахне, мусіць, на дошкі зрэзаная на двары сасна...
Сакавіковы дзень, і дзіву я даюся — вылазіць із бетону й каменю вясна.
1960
НА ВОЗЕРЫ МІЧЫГАН
Як добра на Мічыгане!
Бяздоннае неба, сонца, вада.
Харчы і гатэль — усё беззаганна, каб толькі не сумная грамада.
Людзі ляжаць пад ветрам павеўным — такая малеча, драбяза!
У Бога за іх, напэўна, з жалю блішчыць сляза.
Захоплены кажны драбніцаю самай, у шчасці маленькім кажны прыціх.
I робіцца страпіна, што ты таксама належыш да іх.
А хвалі шумяць і лёгкаю пенай хлёпаюць ласкаю каля ног.
I толькі адзін я з песняй натхненнай нешта далёкае ў сэрцы бярог.
Вось-вось нехта прыйдзе. Гэткі цікавьі, што ўсцешыцца раптам уся грамада.
I ўспыхнуць па-новаму ў промнях славы бяздоннае неба, сонца, вада.
РОЗДУМ
БЕЛАРУСЬ
Нясмелы, думаю часцей употай, мой дух заўсёды думкаю аднэй прыбіт: ці, неразумная, не знаеш яшчэ, хто ты, ці ты няспраўджаны яшчэ вякамі міт.
Я знаю — знойдуцца, што абгавораць, а можа, й праклянуць, ды ўсё дарма — табе аднэй пажалюся я горам: мне сумна, што ты ёсць, смяртэльна — што няма.
Другія славу сабе хутка лепяць, а твой папар не ўзнятым шчэ ляжыць. Было б не нараджацца табе лепей, чым, нарадзіўшыся, не жыць.
Спяць акіяна твайго воды, як сон, варочаецца імгла.
Нашто ж, скажы, між Захадам і Ўсходам вачыма сінімі ты прарасла?
ЗЯЛЁНАЯ ВЕЛІЧ
Гнеўнай славаю мы не паўсталі, не для нас былі вякі — заляглі мы нямымі пластамі невядома на час які.
Туманом набіраліся далі, гралі музыку камары, ды зялёную веліч гайдалі сосны гонкія угары.
Ліплі ў нашыя грудзі пікі і лічылі смяротны час.
Толькі наш герой вялікі не паклікаў на бітву нас.
На капцох не было нашай стражы, нас тапталі, глумілі, клялі...
Я хачу, каб у нас былі нашы імператары і каралі.
ЛЯ ЦІХАЙ БРАМЫ
я —
брамаў не люблю...
У брамаў стынь, сутонь.
Пад брамамі — калек рыззё, нудзьга ды ныдзь.
Наталля Арсеннева
Нам асуджаць усіх і ўсё не нова. Прыемна долю гушкаць сібарыткай.
He знаем мы, якога слова сягоння хочацца душы пад світкай.
Пад гул літаўраў, бубнаў, лютняў вядзём мы Бацькаўшчыну ўвесну, ўвосень.
КНІГІ ОНЛАЙН
