Патушаныя зоры
Масей Сяднёў
Выдавец: Мастацкая літаратура
Памер: 375с.
Мінск 1992
Цэлы тыдзень у хату маю ветры лютыя білі. Кожны дзень я ішоў да цябе і вяртаўся назад.
Але раптам спакой лёг на цэлыя мілі, і уночы пачаўся лагодны, як пух, снегапад.
Раніцою было невымоўна ўсё бела.
Як размочаны цукар, сінявата-халодная гасла імгла. Чысціні дакрануцца нага нічыя не пасмела, толькі сцежка адна да парога твайго пралягла.
ДОМІК Ў МЕНСКУ
Драўляны дом, блакітны дом! Маіх найлепшых мар прытулак! Ці так жа ўсё сваім вакпом глядзіш на вузенькі завулак?
Ці шчасцем ты сваім багат, ці шашаль сцены твае губіць? Ці так жа ўсё зялёны сад тваю ідылію галубіць?
Скажы ты мне, скажы ты мне, дзе зараз тая, што начамі малілася сваёй вясне — такая... з сінімі вачамі?
Ці ёй цяпер, як і тады, ад нечага ўсё сумна, цяжка? Як пражывае малады свой век прыгожая манашка?
Што з ёй цяпер? Свой ціхі сум яна ў вачох па мне ці носіць?
Гаротнасць цяжкіх яе дум каго развеяць яна просіць?
Драўляны дом, пястуй свой сон, гадуй у садзе свой спачынак!
Ты мар найлепшых пантэон, адзіны дум маіх прыпынак.
МАЛЕНСТВА
Што колісь жыло і што пела, яшчэ раз ты, памяць, крані!
Прайшлі, як дажджы адзвінелі, маленства глыбокія дні.
Прайшлі над маёй галавою, як сонца ідзе па вясне.
I толькі іскрой залатою вы ў снох мільгніцё без мяне.
0, дуб на сівым на кургане і сосны адвечных палян!
Я помню, у вас закаханы, ад радасці новай быў п’ян.
0, дзень мой, дагледжаны дзедам, былое вярнуцца прымусь!
Усё, што узнаў я, што зведаў, завецца цяпер Беларусь.
Я мог весяліцца і плакаць... Узвіхрыся, мой горды скакун!
За рэчку, на сочную мякаць, я зноў паганю мой табун.
У поле, у пушчы, увысь я начным засвішчу салаўём. Нявішіасць, нявіннасць, вярніся! Вярніся, маленства маё!
в. Мокрае
РАЗВІТАННЕ 3 ЛЕТАМ
Яшчэ зямля ў зяленіве жыве і сонцам жнівеньскім яшчэ сагрэта, ды бачу я па смуглай сіняве — канчаецца раптоўна лета.
Нішто да сонца так вясёла не імкне, і глыбіня нябёс ужо не тая...
Там, на радзіме, ціха без мяне апошнім цветам краскі адцвітаюць.
He давялося мне ў палёх пажыць, пачуць, як сок зямлі ўпіваюць травы. Злавіць, замёршы сэрцам, ніць яшчэ нязведанай праявы.
He давялося мне... Ды што казаць, мне шмат чаго ў жыцці не давялося.
I толькі сніцца мне азёраў гладзь ды недаслуханы напеў калосся.
Яшчэ зямля ў зяленіве жыве і сонцам жнівеньскім яшчэ сагрэта, ды бачу я па смуглай сіняве — канчаецца раптоўна лета.
ПРАДЧУВАННЕ
Больш у полі я не заначую, кіну я зялёную бярлогу: у аддалях, цёмнай пушчы чую сэрцам я асеннюю трывогу.
На зямлю і лісце не апала, і палі жывуць так, як і ўчора.
Як раней, сягоння сонца ўстала, як раней свяцілі — свецяць зоры.
Знаю я — і лета не загіне: прывязуць яго сяляне ў гумны. I не ляжа дзень у дамавіну — ён згарыць у золаце, задумны.
Але ў полі я не заначую, кіну я зялёную бярлогу: у аддалях, цёмнай пушчы чую сэрцам я асеннюю трывогу.
в. Мокрае
ПАТУШАНЫЯ .л ЗОРЫ
ЖАХ
Параніла сябе густая ноч на ледзяных нажах.
Турма. Як бляск вар’яцкіх воч, у вокнах б’ецца жах.
Нібы атручаны чумой, маўчыць турэмны двор. У гэтай вусцішы нямой я ледзь ад страху не памёр.
Цялячы крык упаў на брук і — лужына крыві.
I нейчы голас: — Пальцы рук сціскай мацней, даві!
Заплакаў двор за гэты грэх, крывёю — капяжы.
Яны, сцякаючы са стрэх, застылі у нажы.
А думаў я, што гэта ноч параніла сябе на ледзяных нажах — турма. Як бляск вар’яцкіх воч, у вокнах б’ецца жах.
Менск, турма
УНОЧЫ
Толькі я лягу і вочы зажмуру, толькі растану у ночнай цішы, пад здрыгі таемныя муру, песня снуецца ў душы.
Просіцца песня на волю — ў неспазнаны шчэ свет.
Песня мая, ты не мучайся болей — волі не мае твой ціхі паэт.
He заляцець табе птушкай за краты, колькі ні біся гарачым крылом: у сутарэнні, галубка мая ты, разам з табою памром.
Менск, турма
* * *
Жудка. Цемень мне сэрца гняце.
Аніяк не магу я заплюшчыць воч: як у чорную яму, ў густой цемнаце, імчацца трамваі ў ноч.
Мне здаецца, што з рэек пазбеглі яны і, б’ючыся на трэскі, у пекла ляцяць.
Насядаюць адзін на адзін, як званы, і ніякай іх сіле па гэтым шляху не суняць.
Дык хутчэй жа, хутчэй жа нясецеся вы! Каб стрымоўвалі вас — не хачу! — У нямое прадонне, на скрут галавы, я са звонам такім жа лячу.
Менск, турма
* * *
Затуманілася даль, пе відаць лясоў амаль — дождж. На сэрцы тлее жаль.
Дрэвы мокрыя ў садах голле звесілі на дах,— пад страху забіўся птах.
Многа дзірак у страсе — мокне птушка пакрысе, смутак сэрца моцпа ссе.
А дождж б’е усё званчэй, і адна аднэй хутчэй слёзы капаюць з вачэй.
Менск, турма
* * *
3 прагавітасцяй звярынай, дзікай доўга я глядзеў на свет багаты.
Вачэй сініх гостраныя пікі прабівалі замурованыя краты.
Ад жыццёвага схаваны тлуму, здзіўлены палёў размаху, у жыцці я першы раз падумаў, што зямля — вялікая да страху.
Першабытная яе разлегласць, як калісьці продкаў з дрэва, мяне звала. Гэтай першабытнасці падлеглы, я абпяў бы ўсю зямную галу.
Я сышоў бы ў звечныя курганы першыя знайсці сляды сабе падобных. Іх жыццё, у справу закаханы, вывучаў бы я па рэштках дапатопных.
I калі б даведаўся па іх жыцці адпетым, што і іхнае, як наша, сэрца мёрла, зненавідзеўшы усё на свеце гэтым, я звяром драпежным сам палез бы ў горла.
Менск, турма
* * *
Хадзіў я ў пустыні, і ціхім, і сумным, і злосна няволю сваю праклінаў.
Здавалася лішнім, зусім неразумным ўсё, што на свеце любіў я і знаў.
I сам я сабе быў не рады, і мары мае маладосці, і сноў маіх боль былі мне цяпер — нібы зманлівасць чараў, нібы весялосці начной алкаголь.
Цікавасць — сястра маіх год адзвінелых — прапала, і міма халодных вачэй нраходзіць у фарбах усё анямелых, знікае, як сон адзінокіх начэй.
He хочацца жыць, а памерці — шчэ болей, жывеш на зямлі і не знаеш зачым.
Чаму ж не хапае адвагі і волі сябе задушыць у гушчары лясным?
Калыма
ЗМАНЛІВАСЦЬ
Сядзела ты ў чорным за чорнаю кнігай і моўчкі чытала, а я сачыў за тваім кажным мігам і ціха шаптаў: «Каралеўна мая...»
Ад чорнае кнігі прыгожых вачэй, самотных, падняць не магла ты. — Канчайце чытаць, каралеўпа, хутчэй, і пойдзем у сад наш, цудоўны, багаты.
— Чакай ты. Аб шчасці тваім і сваім, аб нашым загубленым шчасці,
павінна узнаць я, каб нам, маладым, ў жыцці не было больш напасцяў.
I пойдзем з табою тады мы у сад, як гэтую кнігу я ўсю дачытаю.
Жыццё наша болей не пойдзе на спад, вясна наша будзе ўсягды маладая.
I будзе у цвецені сад наш бялець, раіцца ў ім будуць вясёлыя пчолы. Мы ж будзем з табою ў абдымках гарэць і піць асалоду жыцця, нібы пчолы.
Прачпуўся. Са мной каралеўны няма.
I толькі са мной каралеўна-няволя. Ды стукае ў сцены марозам зіма, гуляе па беламу, чыстаму полю.
Калыма
ЖЫЦЦЁ
Чырвоны ліст жыцця апаў, хістаецца, як цень, шкілет.
Прайшоў пачуццяў маіх пал, знік вобразаў таемны свет.
Ім я валодаў, ён трымаў мяне ў налоне чар сваіх.
Як шум дажджоў, як шэлест траў, адхваляваў ён і заціх.
Парою толькі ў цяжкім сне, як дум маркотных не зглушу, ён бліскавіцай мільгане, параніць змёрлую душу
і кане зноў у небыццё, і шкода робіцца надзей.
Свайго — гаворыць мне жыццё — не дасягаў ніхто з людзей.
Калыма
•i* *2*
г|' ф Ф
Хацеў бы ўзяць цяпер я посах, пайсці далінамі, лясамі.
Хадзіць, забыўшы ўсё, па росах хацеў бы я да смерці самай.
Я б там не быў, дзе вецер свішча,— зайшоў бы ў ціхасць Белавежы.
Сядзеў бы там каля агнішча, да горла б там было мне ежы.
I са звярынаю гайнёю дзяліў бы ўсе мае прыгоды.
Я б захапляўся дзіўнаю ігрою непаміраючай прыроды.
Знайшоў бы я заспакаенне, ад хаосу аддзелены зямнога.
Другое б я пазнаў вучэнне — вучэнне не хацець нічога.
Менск, турма
ТАВАРЫШОМ
Таварышы далёкія мае!
Я п’ю штодня атруту зелля: мне супакою не дае цудоўны час мінулага вяселля.
Варушыцца ў вачох імкліва муць — то вобразы знаёмыя мільгаюць.
Нябожчыкамі дні ўстаюць, мяне настойліва, як цені, абступаюць.
Завуць мяне ў мінулае адплыць, упіцца хмельнасцяй юнацтва.
Завуць спакусліва яшчэ пажыць хвілінамі кахання і мастацтва.
Але дарма варушыцеся вы — турмы я скуты кайданамі.
Цяжкім схіленнем галавы я развітаюся навекі з вамі.
Таварышы, гуляйце без мяне, няхай бяжыць ваш час вяселля. Пра ўсё забыць каб хоць у сне, я буду піць атруту зелля.
Менск, турма
КРЫВІЧОМ
Нібы дзеці забітых ваўчых, не спазнаўшыся добра з гняздом, па дарогах мы ходзім чужых і не знаем, дзе хата, наш дом.
Старадаўны разбураны быт, дом раскідан, адвечны курган ваш рыдлёўкай бязбожна разрыт і развеян спакою туман.
Вашы косці іржа праз гады у балотах забруджаных есць.
Вашай славы стаптаны сляды, і спаганена вашая чэсць.
Ваша імя святое цяпер вырываюць з крывёю ў жывых.
I смяецца ў вус крывяжэр над ахвярамі ўчынкаў сваіх.
Заімшэлыя скрозь дзірваны, б’юць крыніцы ключом вашы ледзь. На руінах сівой старыны здох апошні вялізны мядзведзь.
Паліняў, у задуме стаіць край адвечнай, жывой пекнаты. Аб вас гутарка ў свет не бяжыць, закаціўся ваш век залаты.
Адзвінеўшы, ў імгле ён заціх. Глум нясцерпны, і гвалт, і кірмаш. У няволі сярод чужых памірае патомак ваш.
Калыма
ПРАВАДЫР НА ТРЫБУНЕ
Народ крычыць: ура! ура!
Задаваленпе ў гомане народным: вялікага правадыра парод гукае бацькам родным.
Ён у вачох — нібы кумір ад дворніка і да паэта. На ўсё з трыбуны правадыр глядзіць як валадар сусвету.
Глядзіць як збаўца ўсіх нягод і думае, што пакарыў фартуну. Таго ж не знае, што народ скрышыў бы ўшчэнт яго й трыбуну.
Менск, турма
ЗДРАЙЦАМ
Я вашу знаў ману, ліслівасць, усім вам, здрайцам, знаў цану, але дарыў вам дум імклівасць і згадкі я пра даўніну.
Усе былі вы ў захапленні, мяне ўзнімалі да нябёс.
To вы маўчалі ўсе, як цені, то рагаталі вы да слёз.
А нада мною чорнай плямай звісала здрада і паўзла: нарыхтавалі вы мне яму, паборнікі нікчэмнасці і зла.
Упаў... Чаго вы ўсе хацелі, ніхто падумаць з вас не ўмеў — вы ўсе ад злосці вар’яцелі, што розум я і сэрца меў.
Чакайце ж вы, сляпыя совы, не смейцеся, што я ў мурах. Як перуном, адзіным словам вас разнясу я ў пух і прах.
Менск, турма
* * *
Мусіць, болып не маючы нічога, маці мне мая дала жалейку.
Ды пачуўся голас духу злога: — Згінеш ты, Масей, ні за капейку.
Граць пачаў я думку сваю, мару, гадаваць я песню-дабрадзейку, ажно каркнула, нагнаўшы хмару: — Згінеш ты, Масей, ні за капейку.
КНІГІ ОНЛАЙН
