Патушаныя зоры
Масей Сяднёў
Выдавец: Мастацкая літаратура
Памер: 375с.
Мінск 1992
Але не ўсё, не ўсё яшчэ... Чакай, наперадзе чакае нас з табой удар бязлітасны, смяртэльны. Няждана, ціхай сапаю, халодна яны прыйшлі, па сходках крадучыся, заснулага, мяне з пасцелі узпялі і павялі начнымі вуліцамі, каты, каб спратаць у глыбокім сутарэнні. Змарнелае, ты кожнае начы жахалася ад бразгацення замкоў турэмных у дзвярах, дрыжэла, замірала — мо й цябе паклічуць, возьмуць, павядуць. Закутае, ад страху халадзела ты, і толькі лекамі адзінымі табе былі мае няўцешлівыя слёзы.
Выдаткі ўсё гэта былі нязмерныя для майго сэрца.
Цяпер спачынь. Цябе я вызваляю ад непамернае мае нагрузкі. Служыла мне ты неадступна на ўсіх маіх, такіх цяжкіх, жыццёвых пуцявінах.
Спачынь і мне даруй, што я цябе не надта шкадаваў, квяліў, нягодны. Я ведаю, хацела для мяне ты найбольшых поспехаў і ўдачаў.
I калі я чаго не дасягнуў — віна мая, а ые твая, маё спакутанае сэрца.
Спачынь. Спачынь. Спачыну й я. Сыду. I толькі шкода мне,
што застанешся ты без усялякае маёй узнагароды, і ў скрусе па табе я даўжніком тваім навекі застануся. Даруй... Даруй.
1988
* * *
У адзіноце блукаў я, у свет невядомы брыў. Доўга цябе шукаў я, марыў і сніў.
I ў той мары жывой, неаслабнай — ці то яваю, ці то маной — такою жадана-прывабнай паўстала ты прада мной.
У думках люляў цябе, песціў, сябе не квяліў турботай зямной. Ты стала маёй песняй, ратункам і доляй маёй.
Без цябе, я знаю, не жыць мне, для мяне ты — як прыгожы зман, як васільковая блакітнасць у жыце і як незагойнасць ран.
I калі мне ўжо ўсё адасніцца, не падняцца з папёмкаў начы, будзеш вогнікам свяціцца для мяне ты ў той начы.
1988
* * *
На чужых на загонах з ёй сустрэўся сягоння:
погляд Мадонны ўсё роўна задуменна-чароўны.
Стаіць прада мною на зямлі — незямною.
У апратцы сіня-нябеснай, быццам прыйшла з маёй песні,
што складаў пра яе, закаханы, на жыццё і на смерць ёй адданы.
Рады я. Гаварыць ахвочы, а яна — долу вочы.
He зварухнуцца вейкі, быццам застыла навекі.
Ужо й час наступае вячэрні, а я ўсё ў засмучэнні
на маю гляджу Мадонну, такі сумны, бяздомны.
1988
* * *
Болей пісаць пра мора нехаць бярэ і змора.
Іншае ў сэрцы пешчу, а яно ўсё плешча і плешча.
Смутку не магу я збыцца, а яно насміхаецца быццам.
I нешта сказаць хоча мне шчэ, ды ўсё плешча і плешча.
Можа, пра Мадонну тую, мройную маю, святую, што сустрэў я на загонах калісьці як ападала лісце.
Толькі ж тое ўсё між скалаў, мора,ты запаласкала.
Пра што сню і што пешчу, мне пра тое не плешчаш.
1988
ГОРА
Забылася мора пра гора — спакойная сіняя гладзь.
А я не магу свайго гора і смутку свайго суняць.
Спакоем, лагодаю, цішай дыхае мора ў цішы.
А я не магу суцішыць болю ў маёй душы.
Забылася мора пра штормы, што білі ў яго карму.
Разлог яго ўдалеч прасторны — краю няма яму.
Забылася мора пра гора, адпачывае, спіць.
А я ўсё пытаюся ў мора, як з горам маім мне быць.
1988
У ПАРКУ
У гэтым восеньскім парку болей не буду.
Сказалі мне Паркі: «Болей ніякага цуду».
Ды памыліліся, мусіць,— праз увесь час імклівы
у парку я застануся ценем маўклівым.
Душа мая трапеча у кожным ветру павеве. Захаваюць мяне навечна у парку дрэвы.
У час добры й балесны за адно быў я з імі.
Як складаць свае песні, я радзіўся з імі.
1988
ДРЭВЫ Ў ПАРКУ
Адсвяціла сонца сваё, і нікога ў парку не засталося. Згасла праменняў вастрыё, напусціла сутункаў восень.
Людзі пайшлі ўсе проч, і, авеяныя журбою, засталіся дрэвы на ноч самі з сабою.
He адны вы такія ў жыцці — не дзялюся ні з кім і я снамі. Мне няма куды ісці — застануся я з вамі.
1988
ВОСЕНЬ
Дрэвы — дружныя брацця — без асцярогі асыпаюць сваё багацце сабе пад ногі.
Урону — вер ці не вер — не шкадуюць яны нямала: ім, аголеным, цяпер лягчэй стала.
Асыпаюцца дрэвы ў цішы да пары свае весняй.
Кожны раз лёгка мне на душы, калі я асыпаюся песняй.
1988
ХВАЛІ НА МОРЫ
Хвалі свае не спыняюць хады — плывуць, ды не знаюць куды. У розныя б’юць берагі — то ў адзін, то ў другі, не маючы нічога наўме — адкуль вецер падзьме. Ідуць то туды, то сюды — вечны рух вады.
1988
СІЗІФАВА ПРАЦА
У гэты бераг мора б’е дзень і ноч, работа яго не спыняецца ні на хваліну.
Але бяда ў тым, што на гэтым беразе ніхто ніколі не бывае.
Ён пусты, бязлюдны, дзікі.
Нікога няма, хто мог бы паслухаць адвечны пошуг мора.
Ды яно не зважае на гэта, робіць сваё, нястомна, аддана, як самы рупны на свеце працаўнік. I як шкада!
Няўжо яно працуе толькі для сябе самога?
Няўжо яно б’е ў бераг, абы толькі біць?
Бязмэтна?
He думаючы пра карысць?
0, якая гэта жудасць!
ЗАЖМУРЫЛАСЯ ВОСЕНЬ...
Зажурылася восень па мне, што не йду ў поле да яе ў адведкі. He распальваю агонь і не пяку бульбу.
He бегаю босым па сцюдзёных лужынах.
He йду ў лес паслухаць цішыню.
Пытаецца восень, чаму яна не чуе, як іржуць мае коні.
Чаму, як яны скрэбліся, не пакінулі свае поўсці на дрэвах?
Чаму не бягуць гулкім долам яны, распусціўшы грывы?
Часта я плачу па табе дажджом-слязьмі, выю ветрам, схіляюся да цябе засохлаю былінкай, журуся смуткам-туманом дзень і ноч па табе, што ўмеў падслухаць мяне сэрцам і пад маёю пушчаю забыцца. Адгукніся, небарака!
Дзе ты?
1988
СУСТРЭЧА У ПАРКУ
У парку незнаёмы мне малады чалавек распачаў са мною гутарку.
Быў я ўважлівым да яго, і ён, прыкмеціўшы гэта, без ніякай перадышкі, пачаў тлумачыць мпе Біблію, адрэкамендаваўшыся місіянерам.
Ен усведамляў мяне, як можна пазнаць жывога Бога.
Але я слухаў яго толькі адным вухам, бадай зусім не слухаў:
я быў увесь у сузіранні хараства, што адкрывалася перад маімі вачыма — райскім супакоем восеньскага парку, задуменнасцяй дрэваў у ім, таямнічасцяй усяго існага.
I ўсё чакаў, калі малады чалавек адыдзецца ад мяне.
* * *
3 начы ў парку яшчэ быў мароз, і ў ім не было людзей.
Ды апаўдні парк ужо нагрэўся ад густога восеньскага сонца.
Было цёпла і ўтульна, аднак лаўкі ў парку яшчэ пуставалі.
Толькі ў адным кутку, на выграве, асунуўшыся, сядзелі двое старых, і невядома было, ці яны задрамалі, ці ўжо адышлі.
1988
ПАВУЦІНКІ
Сонца ўзнялося на ўсю сваю восеньскую вышыню, і, спакойнае, затапіла сваім святлом усю неабмежную прастору.
Дрэмяць у сцішнасці сады, пунсавеюць, наліваюцца ў іх антонаўкі. А ў полі, з паднябесся, лятуць на зямлю, як запаволеныя стрэлы, бялюткія павуцінкі.
Людзі кажуць, што гэта бабіна лета.
He — гэта нам пасланне з невядомага свету.
1988
* * *
Безліч разоў качка дае нырца, каб дастаць сабе з дна спажыву. Але гэта ёй не заўсёды ўдаецца.
Безліч разоў я заглядваю ў сваю душу, каб адшукаць у ёй сапраўднае слова. Але гэта рэдка калі мне ўдаецца.
ВЫСЛОЎІ
Дрэвы губляюць увосень лісты, а я — словы.
Раней я вучыўся гаварыць, цяпер вучуся маўчаць.
У лазпі колькі ні парся, ні мыйся, а душы не адмыеш, калі яна брудная.
Сонца прыгажэйшае, калі заходзіць, краса — калі адцвітае.
Павольнага, мяне пакінула ў парку жонка. Я ціха хаджу, і яна злуецца. Ёй трэба як найболей аббегчы, як найболей пабачыць. Яна не ведае, што. павольны, я бачу болей, чымся яна, хуткая.
Ад ружовага колеру дрэваў у садзе заружавелася мая душа.
У часе няма часу, ёсць толькі — бясконцасць.
Пісьменнік К. абяцаў мне прыслаць сваю кніжку, але не прыслаў. Чалавек спраўджаецца, калі ён верны самому сабе.
1988
* * *
Я цэлае сваё жыццё аддаў слову. Дзеля яго пакутваў за кратамі. На алтар слова склаў ахвяры. I як жа балюча ўсведамляць, што яно цяпер непатрэбпае. Яго зракліся браты-беларусы. 0 ты, маё неспазнанае слова, навошта я мучыўся табою?
* * *
Восень — гэта калі рэжуць авечак.
На мяса і на кажухі. Авечкі ўжо ад’еліся, адгуляліся — тлустыя.
Асабліва ідуць у ход бараны: ад іх не чакаюць прьшлоду.
1988
СКАРГА БЯСКРЫЛЫХ, ЦІ ЯК КРЫЛАТЫЯ ДАПАМАГЛІ БЯСКРЫЛЫМ
(Казка для дзяцей)
Было гэта на птушыным балі — на яго бяскрылыя прыкалдыбалі.
Валюхаючыся — як умелі — між крылатых, нешчаслівыя, паселі.
I птушынаю скорагаворкай сталі скардзіцца на лёс свой горкі:
«Нам жыццё зрабілася нямілым, нам, нягеглым і пастылым.
Шчыплем на балоце толькі лотаць. Гора наша — мы не ўмеем лётаць.
Плаваем між купін і чароту — мы пазбаўленыя лёту.
Наша пер’е глей і гразь пакрылі — анямелі нашы крылы.
Сёстры нашыя і брацця, памажэце нам узняцца!
Шчыплем на балоце толькі лотаць. Гора наша — мы не ўмеем лётаць».
Цэлаю сям’ёю ўзвятыя, над бяскрылымі ўскружыліся крылатыя:
«Гэй, суродзічы нашы балесныя, ці ж не вабяць вас далі нябесныя?
Узніміце свае дзюбы, паглядзіце, як мы патанаем у блакіце».
I як васількі ў жыце, патанулі ў блакіце.
Кружачыся, як той жораў, даляцелі аж да зораў
і, вярнуўшыся адтуль, дазорцы, прышпілілі кожнаму бяскрыламу па зорцы.
Цэлаю сям’ёй, заўзятыя, над бяскрылымі кружылі ўсё крылатыя.
Усміхаліся бяскрылым, называлі іх мілымі — і бяскрылыя... замахалі крыламі.
Узрадаваліся бяскрылыя бясконца, заглядзеліся ў неба блакітнае ваконца.
Над паплавамі, над хатамі шуганулі ў неба бяскрылыя з крылатымі.
1986
IТОЙ ДЗЕНЬ НАДЫШОЎ РАМАН
ЧАСТКА ПЕРШАЯ
Мала карысці ад слоў, веры каторым няма.
Мікола Гусоўскі
Дзеля чаго яна назвала мяне Юзікам і пры якіх абставінах, я скажу пазней, калі яна ўжо будзе дарослай. Цяпер жа яна яшчэ малая, ёй не болей як адзінаццаць год, і, думаю, што яна не ведае яшчэ, як мяне завуць наогул. Дый у яе няма ніякай патрэбы ведаць, як мяне завуць. Зрэшты, яна са мной дасюль яшчэ ні разу й не гаварыла — саромеецца. Пры сустрэчы апушчае вочы долу — глядзіць толькі на мае жоўтыя гарадскія бацінкі, у якіх я ўсё яшчэ хаджу, не скідаю, хоць з Менску я прыехаў да сваіх бацькоў болей як тыдзень таму назад і мог бы ўжо прывыкнуць зноў хадзіць босым, як і ўсе тут ходзяць. Яна таксама босая. Ёй, відаць, падабаецца, што я апрануты па-гарадскому і, значыцца, не такі, як усе. Ёй таксама падабаецца, што я — студэнт, дадам — адзіны на ўсю вёску. Я ўжо на той ступені, што нават магу не хадзіць на працу ў калгас, не пеклавацца, як усе, магу хадзіць панічом, прастойваць немаведама чаго цэлымі гадзінамі на нашым мосце праз рэчку Свінку, што прабягае паміж ейнаю і маёю вёскамі, раздзяляе іх. На гэтым мосце, бывала, сыходзілася ў святочныя дні моладзь з абедзвюх вёсак — Мокрага Першага і Мокрага Другога. Цяпер, як настаў калгас, моладзь збіраецца тут рэдка — трэба і ў святы працаваць.
КНІГІ ОНЛАЙН
