Пяро арлана
Выдавец: Беларусь
Памер: 211с.
Мінск 1991
3 самага пачатку нам не шанавала. У апошні дзень перад ад'ездам з Мінска, калі мы з Драповым наза- пашвалі прадукты, я нарушь^ правілы вулічнага руху, з-за чаго адбылася непры- емная гаворка з інспек-
тарам ДАІ. Ноччу высвет- лілася, што ў пазычанага да фотакамеры матора селі акумулятары. А я так спа- дзяваўся на тэты матор! Я ведаў: чаплі — надзвычай асярожныя птушкі. Яны здавён баяа чалавека І блізка да сябе не пад- пускаюь. Таму пры здым- ы патрэбны хітрыкі. Адна з іх: замааваь камеру з маторам паблізу гнязда, самому схаваа ў буданчы- ку і ў патрэбны момант праз вяровачку наіскаь на спуск. Але матор давялося пакінуь дома.
Раніай наступнага дня Сяргей паведаміў, што яму скасавалі два дні камандзі- роўкі.
У Тураве Клакокі аша- ломіў нас трыма паведам- леннямі. Па-першае, чаплі яшчэ сядзяь на яйках, птушанят няма, здымаь чапляў будзе надзвычай яжка і неікава, а калі іх, бронь божа, спудзіь, яны
пакінуь гнёзды, прападзе кладка, І мы такім чынам зробім непапраўную шкоду. Па-другое, ячэ яго «казанка» і клініь «Віхор». Па-трэяе, у Вадзіма з’яві- ліся неадкладныя службо- выя справы, ён не можа з намі жыь І прааваь у Воўчы, а толькі дапаможа дабраа да меса.
...Дзве перагружаныя лодкі ледзь сунуліся проі вады. «Віхор» кашляў, чмы- хаў, грэўся і праз тры га- дзіны, па выслоўю ўсіх, хто меў справу з матора- мі,— здох. Паставілі «Ве- яркі». I адразу новая не- прыемнась: абодва мато- ры кепска качалі ваду, аха- ладжэнне спраоўвала на- адварот: мы інтэнсіўна па- дагравалі сустрэчную плынь. А яшчэ палова дарогі...
I вось ад вуся Случы мы павярнулі назад. Я моўчкі лаяўся: зачараваная, і што, гэтая Воўча? Па- весілі насы і Пятро з Сяр- геем. А Клакокі кляў на чым свет стаіь маторы, лодкі, каяўся, што згадзіў- ся весі нас, маўляў, адчу- ваў, чым усё тэта скончы- а. Ен нічога лепшага не прыдумаў, як пасадзіь нас на «ракету», якая пойдзе з Турава аж вечарам наступнага дня. Нішто сабе «ра- уха», калі ўлічыь наш ёмі- сты груз І тое, што правоз бензіну катэгарычна заба- ронены. А ўлегы ехаь ня- можна: толькі фотаапарату- ра важыла больш, як мог панесі адзін чалавек.
«Ото вам, хлопы, лодачка»...
«Вот вам, хлопы, лодочка»...
Ды нарэше выпраба- ванні лёсу скончыліся. На Вераснікім плёсе, за 12 кі- ламетраў ад Турава, куды мы паволі І роспачна сплывал!, стаяў на якары бук- сірны еплаход з баржаю- рудавозам, стаяў носам уверх — каманда раманта- вала машыну.
— Папросімся на БТ,— прапанаваў я.
— Не возьмуь,— ад- рэзаў Клакокі.
— За спрос не б'юь.
— Могуь паслаь на далёкі адрас.
— Далей Турава не па- шлюь.
Тым часам лодкі сплывал! ўніз, І тут Сяргей ра- шуча рубануў рукою лас- кавае майскае паветра:
— Паварочваем!
Мусіь, яжка даўся тэты паварот Клакокаму — не ў яго звычаі падпарад- коўваа. Затое капітан БТ сустрэў нас ветліва:
— Грузіеся, у вашим распараджэнні гадзіна. Меса тое ведаем.
Мы ўсягнулі на борт баржы рэчы, «казанку» —
лодка якла не так ката- страфічна, як абмаляваў Клакокі, і ён міласэрна саступіў нам яе ў апошні момант,— свой «Веярок», які Сяргей спадзяваўся пе- рабраь і наладзіь, дзве каністры бензіну. 3 другім «Веярком», з паламаным «Віхрам» і часткаю нашага грузу Вадзім на гумовай лоды вяртаўся ў Тураў. Развітваючыся, на драў- лянай парэпанай дошчачы, якая служыла сядзеннем на «казаны», ён начаріў план калоніі і пункірам назначь^ шлях да яе праз «сельву».
Хутка ажыла машына БТ, Драчоў І я ўпершыню даведаліся, як не легка пад- німаь якары. Потым усе разам з капітанскага мос- іка ўзіраліся ў велічную панараму Прыпякай поймы, якая няспешна, у премиях сядаючага майскага сона, разгортвалася перад намі.
* ♦ *
Не абы-як узялі экспе- дыыю на борт рудавоза: запрасілі павячэраь, па- сялілі ложкі ў матроскай каюе, а тушонку і хлеб, якія мы паспрабавалі далу- чыь да арельнага харчу, рашуча завярнулі: вам са- мім яшчэ спатрэбіа, а на- перад, каб ведалі, ніколі не парушайе святыя флокія законы: вы — нашы госі! Усяго нам абышліся 40 кі- ламетраў на рудавозе шчы- рым трохгалосым «дзя- куй». У адказ БТ раўнуў сі-
рэнаю, яшчэ раз правёў пражэктарам уздоўж нізка- га пясчанага берага, па лазе, па дубах, па фігурах добраахвотных прыгодні- каў — а трэяй гадзіне но- чы мы высадзіліся на паў- тара кіламетра ніжэй Воў- чы, разгарнулі палатку і пад салодкія спевы салаўёў, ча- раянак, пад магутны ка- марыны звон уладкаваліся на першы аўтаномны нач- лег.
Аднак гарачае палескае сона неўзабаве выштурх- нула экспедыыю з палаткі. Сяргей і я пайшлі ў разведку тым пункірам, які абазначыў на дошчачы Клакокі. Вадзім папя- рэджваў: ісі надзвычай яжка, трэба прадзіраа скрозь затопленыя лаз- някі, па грудзі ў вадзе. Трэба сякераю праярэбліваь дарогу і асярожна прамі- наа з дрыгвой. Але — галоўнае! — пры ўсім пры гэтым не спудзіь чапляў.
На гэты раз мой вопыт пасаваў перад неадольнымі нетрамі. Hi я, ні Сяргей не
Зуёк-гальштучнік стараеа адвесі ад гнязда, а ластаўка- берагоўка бестурботна знаёміа з нашай маёмасю.
Зуёк-галстучник старается отвести от гнезда,а ласточка- береговка беззаботно знакомится с нашим имуществом.
змаглі прадраа праз гуш- чар лазы І дробнага алеш- ніку, скрозь непралазныя зарасі хмелю і крапівы адолеь бясконыя пратокі, старыкі, прамывіны, бало- ты. Заставалася ісі пры- пякім берагам, каб тра- піь на траверз калоніі.
Флангавая атака ўдала- ся. Хутка мы ўзбіліся на граду, якая навідок ягну- лася ў накірунку палётаў яжкіх пасля жыравання чапляў. Зразумела, там быў іхні «аэрадром», там яны жылі. Напрамак грады пе- расякаўся з курсам палётаў чапляў так блізка ад нас, што мы акрыялі. Калонія — побач!
Мачажыну — невяліч- кае, але непраходнае азярко — мы фарсіравалі
на маленькай лодачы. А далей па мокрым попла- ве, праз высачэзныя травы між дубоў живых, буйна зялёных і сухіх, мёртвых, падобных на прывіды, вый- шлі ў калонію, якую спа- чатку пачулі,— какафаніч- ны грай перабіваў І са- лаўёў і камароў — а потым убачылі!
Перад намі адкрылася грандыёзнае відовішча. На першым плане тры таўш- чэзныя дубы спляліся галі- намі ў суэльную крону. 3 паўсотні гнёздаў ляпіліся адно на адно ў шатах трох дубоў. Вакол стаячага возе- ра, алкам пакрытага мі- гатлівай раскай, на белых, нібы зімовых берагах, белых ад гурбаў птушынага памёту, і збуяла зялёных у
тых мясінках, куды памёт не трапіў,— на бела-зялё- ных берагах у глыбіні дубровы шматлікія дрэвы тры- малі па пяь, па дзесяь, па пятнааь гнёздаў. Спа- трэбілася б задужа часу, каб іх пералічыь. Некалькі соень вялізных, амаль як у буслоў, конусных збуда- ванняў на дубах-волатах і некалькі тысяч буйных, ы- батых, жоўтадзюбых пту- шак, якія вялі бясконую гамонку, кружыліся ў сінім майскім небе, граыёзна, як балерыны, спускаліся да свайго жытла і ўзляталі на дужых, пругкіх, шырокіх крылах. Маштабы самой ка- лоніі, суседства жывых і мёртвых дубоў, безліч гнёз- даў, птушак, іхні хрыпаты грай стваралі ўражанне да- лёкай мінуўшчыны, дагіста- рычнасі, быам трапіў у іншую геалагічную эпоху.
Не верылася, што тэты феномен прырода захавала менавіта вось тут, на Пры- пяі — не ў дэлье Дуная і Волгі, не на Амазоны, а на 405-ым кіламетры ад вуся маёй любімай ракі...
Гук рэактыўнага самалё- та павердзіў, што дзі- воснае відовішча — з наша- га часу. Ну што ж, хлопы, за работу!
Спачатку мы выбралі не- заселены чаплямі дуб, метрах у сямідзесяі ад краю калоніі. Сяргей прыладзіў самаробны шторм-трап. У разгаліне я прымааваў камеру з моным тэлеві- ком. Далекавата, але ж калі птушаняты сапраўды яшчэ не вывеліся, трэба быь максімальна асярожным.
Пачалася здымка, даволі дылетанкая з-за вялікай адлегласі. Затое чаплі не дужа звярталі на мяне ўва-
Пад наглядам крыклівых сарок мы з Валодзем брыдзем па Воўчы.
Под присмотром крикливых сорок мы с Володей бредем по Волче.
гу. Паступова яны зусім супакоіліся, жыё ў кало- ніі пайшло нармальным ходам. I тут я зрабіў вельмі прыемнае адкрыё: у гнёздах сядзелі птушаняты! I даволі дарослыя. А гэта азначала, што можна пада- браа бліжэй, паводзіь сябе смялей — нікуды ва- лявахі не дзенуа, дзяей не пакінуь.
Знайшлі другі дуб, ён рос на ўскрайку калоніі. Побач з ім разгортвалася тая самая агульная крона, справа і злева яшчэ па аднаму заселенаму дрэву. Адсюль можна назіраь і за астатнімі гнёздамі на проілеглым беразе возе- ра. Такое блізкае суседства напалохала чапляў. Давяло- ся старанна маскіраваа. Зверху я наягнуў брызент, спераду і з бакоў таксама прыкрыўся кавалкам зялё-
най тканіны і дубовым гол- лем, пакінуўшы вузкія шчы- ліны для назірання і здым- кі. Зручная атрымалася за- сідка, ды нізкаватая: большую частку гнёздаў я ба- чыў знізу, а тыя, што ака- заліся на маім узроўні, 500-міліметровы аб'ектыў не даставаў. Ды іншай кроп- кі мы тады не знайшлі.
япер і я жыў амаль як чапля. Вяроўкай усягваў апаратуру, плёнку, рэпе- лент, біклагу з халодным чаем. Па праўдзе, чай еп- лаваты, бо нават ноччу душна, вільготна, парна — так на Прыпяі заўсёды ў кан- ы мая. А днём абліва- ешся потам, з-за чаго мошка не адстае ні на секунду, рэпелент на яе дзей- нічае слаба, а накамарнік у нас адзін на трох. Усё ж аэразольны рэпелент выра- таваў мяне, калі з дупла,
што апынулася пад маім левым ботам, гудучы, нібы бамбавозы, пачалі вылятаь шэршні...
Сябры пакінулі мяне ад- наго, каб не пудзіь сваёй прысутнасю палахлівых чапляў. I вось я сам-на- сам з насельнітвам кало- н і і.
Амаль ва ўсіх гнёздах былі птушаняты, рознага ўзросту, у некаторых гнёздах аж па пяь. Яны моўчкі сядзелі ў чаканні сваіх баь- коў — чаплі, як і буслы, жы- вуь парамі — зрэдку вы- соўвалі галовы, прыўзніма- ліся, варочаліся, але пачы- налі хрыпата гарланіь, калі прыляталі баькі. Тут ножны малы чаплік мона ра- зяваў дзюбу, баька і маі па чарзе кармілі птушанят. Большыя з іх самі лезлі ў баькоўскае волле. Накар- міўшы сям'ю, дарослыя ад- ляталі ў пошуках новай порыі ежы, а ў гняздзе яшчэ доўга валтузіліся птушаняты. Я назіраў, як двое счапіліся паміж сабою, адзін стараўся літаральна вырваь ежу з горла свай- го брата, трое астатніх, меншых, слабейшых, замі- налі ім, дык большыя хапал! іх за шкірку і адпіх- валі ўбок.
Калонія бесперапынна варушылася, трапятала крыламі, шумела на роз- ныя галасы: каркала, квакала, верашчала, тут і там чуліся гукі, то падобныя на шыпенне катоў, то на свінячы віск. А то раптам
КНІГІ ОНЛАЙН
