Перамогу набліжалі як маглі

Перамогу набліжалі як маглі

Выдавец: Звязда
Памер: 416с.
Мінск 2019
70.86 МБ
Ісці на прарыў сіламі адной брыгады было неразумна, і камандуючы Мачульскі згадзіўся з гэтым. Ён загадаўаб’яднацьбрыгады «Штурмавая», імя Фрунзэ і «Бальшавік» і прызначыў камандзірам гэтага злучэння маёра Казанцава, які ўзначальваў спецгрупу БШПР. Прарыў намецілі зрабіць ноччу з 2 на 3 чэрвеня паміж 56 і 60 кіламетрамі шашы
Мінск-Бягомль. Брыгады сканцэнтраваліся ў лесе каля вёсак Селішча і Сярэдняе. План нечакана напасці на праціўніка не ўдаўся: варожая авіяцыя ўсе гэтыя дні не выпускала партызан з поля зроку, метадычна бамбіла і абстрэльвала з кулямётаў.
Набліжалася ноч, спусціўся змрок. Брыгады падрыхтаваліся да маршу, і ў гэты час баявыя групы, якія ахоўвалі пярэдні край абароны, сутыкнуліся з буйным атрадам карнікаў. Партызаны падпусцілі ворага на самую блізкую адлегласць і сустрэлі прыцэльным кулямётна-аўтаматным агнём. Толькі нямногія з карнікаў выратаваліся бегствам і папярэдзілі сваё камандаванне пра напрамак наступлення партызанскіх брыгад. Таму, каб не ўпусці цьчас і недацьпраціўнікупадцягнуцьрэзервы, лясныя салдаты фарсіраваным маршам рушылі да месца прарыву, спадзеючыся з ходу ўварвацца на пазіцыі ворага,узламацьабарону і выйсці ямуўтыл.
У авангардзе ішоў самы буйны атрад «Штурмавой» «За Айчыну», за ім «Грозны», справа ішлі атрады «Штурм» і імя Фрунзэ. Атрад імя Панамарэнкі суправаджаў абоз з раненымі, камсамольскі атрад імя Жукава прыкрываў абозы і мірнае насельніцтва. Справа ад брыгады «Штурмавая» адна за адной рухаліся брыгады імя Фрунзэ і зусім маладая, нешматлікая «Бальшавік». Самая адказная задачы ў прарыве лягла на атрады «За Айчыну» і «Штурм», і таму Фёдараў пайшоў на чале першага атрада, а выконваючы абавязкі камбрыга Фогель узначаліў другі.
Калі да шашы заставалася не больш за 200 метраў, варожыя пасты падалі сігналы-стрэлы.утой жа момант у паветра ўзвілася чырвоная ракета,
і з крыкам «Ура!» партызаны кінуліся ў атаку. Завязаўся бой.
«Такой зацятай схваткі яшчэ не ведала брыгада “Штурмавая”, успамінаў Ілля Мартынавіч. Трохкіламетровая лінія абароны гітлераўцаў уздоўж шашы Лагойск-Плешчаніцы была ўсеяна трупамі людзей і коней.разбітай і спаленай ваеннайтэхнікай. Праціўнік падцягнуў падмацаванні з іншых участкаў абароны. Густы кулямётны агонь пачаў касіць партызан. I ў гэты момантя нібы на пень наскочыў, ударыўся аб яго каленам і ўпаў. Спрабаваўускочыць на ногі, але тут жа зноў зваліўся на зямлю ад рэзкага болю ў бядры. Зразумеў трапіў пад кулямётную чаргу...»
Хтосьці закрычаў:
Камісар брыгады паранены!
3 цемры падпаўзла медсястра, дастала з санітарнай сумкі індывідуальны пакет і перавязала Фёдараву нагу. Бой прыкметна аслабеў: у партызан заканчваліся боепрыпасы. Падышоў камандзір атрада «За Айчыну» Захараў, за ім камандзір атрада «Штурм» Шубін і паведамілі, што ніводнае партызанскае падраздзяленне, ніводная брыгада не прарваліся. Уладзімір Захараў спытаўся:
Якія будуць указанні.таварыш камісар?
Калі засталося хаця б нямнога боепрыпасаў, зноў ідзіце на прарыў, адказаў Ілля Мартынавіч. Толькі не тут, вазьміце кіламетры тры лявей ці правей, бо там, я ўпэўнены, засталіся толькі невялікія варожыя заслоны. Усе сілы праціўнік сканцэнтраваў тут.
Але пакуль камандзіры збіралі людзей, стала світаць, а ісці на прарыў днём справа беспаспяховая. Партызаны валіліся з ног ад
стомленасці і бяссонніцы,у большасці аўтаматчыкаў і кулямётчыкаў не засталося ніводнага патрона. Давялося адступаць. Уся брыгада сканцэнтравалася ў вёсцы Чмелевічы. Падлічылі страты. Яны аказаліся трывожнымі: не далічыліся больш за 200 партызан. Адсутнічалі выконваючы абавязкі камбрыга Фогель, намеснікяго па дыверсіях Цімохін.камандзір атрада імя Фрунзэ Руткоўскі, камісары атрадаў «Грозны» і імя Панамарэнкі Федасееў і Чарненка, камандзіры рот атрада імя Жукава Ціцкі, Бацян і многія іншыя. Многія былі параненыя.
Але і ворагпанёс вялізныя страты.тамутолькі на трэціясуткіёнпадцягнуўрэзервыіпачаўнаступленне. Брыгаду ўзначаліў Гламаздзін. Без боепрыпасаў яна вымушана была адступаць. 5 чэрвеня былі ў зоне дзеяння брыгады «Смерцьфашызму»,якая з пачатку месяца вяла бесперапынныя баі. Да Фёдарава падышоў камандзір аднаго з атрадаў гэтай брыгады.
-	Таварыш камісар, вы здзекуецеся з сябе і падначаленых. Едзьце ў распараджэнне Рамана Навумавіча, і ён адправіць вас на Вялікую зямлю. Тут вы загінеце!
-	Але ж цяпер у нас няма аэрадрома!
-	Ужо ёсць. У раёне вёскі Пастрэжжа. Мы сёння адправілі туды параненых.
Цяжка было пакідаць брыгаду ўтакія цяжкіядні, горка было расставацца э сябрамі і таварышамі, з якімі столькі перажыта. Развітаўшыся з партызанамі, ў суправаджэнні ардынарца Фёдара Ушакова і байцоў каменданцкага ўзвода штаба брыгады Мішы Раманоўскага і Колі Лася камісар адправіўся на аэрадром. Пляцоўку бамбіла варожая авіяцыя, і толькі 10 чэрвеня Фёдарава ўдалося эвакуіраваць самалётам на Вялікую зямлю. Спачатку
ён лячыўся ў армейскім палявым шпіталі, пасля трапіў у горад Іванава.
На бальнічным ложку Іллі Мартынавічу не давалі спакою змрочныя думкі пра лёс баявых таварышаў, пра жонку Марыю Міхайлаўну, якіх давялося пакінуць у самы цяжкі час. Падрабязнасці апошніх дзён перад вызваленнем Мінска сталі яму вядомыя з пісем, што ён атрымаў ажно ўліпені. Першае было ад Марыі Міхайлаўны, другое ад Іосіфа Фогеля.
Сэрца Фёдарава было гатова вырвацца з грудзей ад радасці: жонка жывая! Яна пісала: «Усё ў парадку, жывоя, оле змучыліся мы ўсе і нагалодаліся мы ўсе так, што ледзь прыцягнулі ногі. Родныя таксома ўцалелі. Пра справы ў брыгодзе табе піша Іосіф Лазаравіч».
Пісьмо Фогеля было вялікае, падрабязнае:
«...У тую ноч з 2 на 5 чэрвеня як толькі я скеміў што праціўнік сцягнуў до месца нашага прарыву сілы з іншых участкаў загодаў партызанам узяць управа. Сам пайшоў на чоле калоны. Зо кіламетры два ад Плешчаніц фарсіравалі шашу. Убачыў што co мною прайшло не больш як 200 партызан. Асноўная маса людзей мірныя жыхары. Сярод партызан былі ном. командзіра брыгады no дыверсіях Цімохін, комісары атрадоў Федасееў і Чорненка, нач. штаба атрада імя Понамарэнкі Ганееў камандзіры рот атрада імя Жукова Бацян і Ціцкі, палітрук роты атрадо імя Паномарэнкі Саркісаў / партызаны гэтага атрода Лавец, Зозар’янц, Трыч, Піляй, Цынхобль, Крыжаноўскі, твая жонка з братам Сяргеем і іншыя.
Мы вырашылі ісці на сваю бозу, спадзяваліся, што туды прыйдзе і ўся брыгадо. He прайшлі мы / двух кілометраў як пакозаліся ланцугі гітлераўцаў якія адкрылі агонь. Нашчупалі ў парадкох гітлераўцаў
слобае месца і прарваліся, оле пры гэтым згубілі забітымі своіх портызон: Івана Бацяна і Рымальда дэ Юнга. Пасля мы яшчэ роз сутыкнуліся з гітлераўцамі каля вёсак Ідаліно і Пруткі Лагойскага роёна, забілі 10 гітлераўцаў і яшчэ больш паранілі, самі схаваліся ў лесе. Фашысты, значыць, ішлі не адным фронтам, а трымя хвалямі. Нічога не скажаш, рабілі надзейна.
На сваю базу прыйшлі мы 6 чэрвеня. Акрамя нас і дыверсійных груп, што мы пасылалі перад блакадай у тыл ворага, ніхто яшчэ не вярнуўся. Падрыўнікі (...) за час нашага адыходу спусцілі пад адхон шэсць варожых эшалонаў: тры но перагоне БеларусьПетрышкі, адзін но перагоне Маладзечно-Вілейка і два на перагоне Смаргонь-Солы. Акрамя гэтага перобілі 46 рэек, узарвалі і спалілі 11 мастоў на шасэйных дарогах.
Брыгада адыходзіла до вёскі Пастрэжжо Бягомльскага раёно і вырвалася з окружэння пасля трох спроб ноччу з 14 на 15 чэрвеня каля вёсак Макаўе і Мрай, страціла забітымі і згінуўшымі без вестак да трохсот чалавек. Загінулі: сакратар партарганізацыі атрада “За Айчыну” член бюро подпольного ройкома партыі Патомскі, ноч. асобага аддзела гэтага атрада Севасцьянаў камандзір атрада імя Фрунзэ Руткоўскі, камандзір роты атрада “За Айчыну” Улосоў і палітрук гэтай роты Тарасевіч.
Яны загінулі, як героі. Ішлі наперодзе і вялі за сабой усіх. У гэтым боі праціўнік страціў толькі забітымі больш як 300 салдат і афіцэраў.
Калі вярнуліся на базу одрозу ж усе свае сілы кінулі но падрыўныя работы. Дыверсійныя групы хадзілі на чыгунку Мінск-Маладзечна і МаладзечнаПараф’янава, спускалі пад адхон эшалоны праціўніка,
абстрэльвалі іх з ПТР і кулямётаў На шашы МінскМалодзечна і Мінск-Бягомль рабілі засады і нападалі на аўтокалоны гітлераўцаў Словам, жыццё ўвайшло ўзвычнае рэчышча.
2	ліпеня мы сустрэліся з танкістамі генералмаёра Асланава. Радасць партызан і ўсяго насельніцтва нельга опісаць. Ад генерала атрымалі падзяку за хуткае однаўленне мастоў і дарог, за каштоўныя звесткі. 4 / 5 ліпеня ў нас гасцявалі салдаты і афіцэры 1-й Маскоўской гвардзейскай дывізіі, якой мы здалі звыш 400 гітлераўцаў якіх мы захапілі ў полон. Многія нашы партызаны прынялі ўдзел у боях гэтой дывізіі і добраахвотна ўвайшлі ўяе састоў Пайшло б і больш, калі б пятого ліпеня не атрымалі радыёграму-загад БШПР з патрабованнем усёй брыгодзе з’явіццо ў Мінск. Такія ж загады атрымалі і іншыя брыгады Мінскай вобласці.
10	ліпеня мы прыбылі ў размяшчэнне БШПР, які дыслоцыраваўся каля Мінска, у соўгосе “ЛошыцсГ. Атрымалі прызначэнне несці пастаянную ахову горадо ад раптоўнаго наскоку недабітых варожых часцей і падраздзяленняў разгромленых нашой Арміяй на ўсход ад Мінска.
Колі ішлі ў Мінск, мы некалькі разоў сутыкаліся з разрозненымі групамі праціўніка. Яны ўжо не аказвалі сур’ёзнага супраціўлення, здаваліся ў палон. Але ў саўгасе “Большавік" дзе мы спыніліся на начлег, на світанні 10 ліпеня на нас напола цэлая воінская часць. Партызаны былі захоплены знянацку, бо ніхто і не дапускоў што за 15 кіламетраў ад Мінска, вызваленага тыдзень тому, могуць быць немцы. Успыхнуў гарачы бой. Нам давялося б туго, калі б на дапамогу не падаспела наша воінская часць. 3 ворагам было хутка скончана. Многія гітлераўцы
былі забіты і зохоплены ў палон. Мы страцілі двух патызан.
У Мінску нашо брыгода з брыгадамі імя Калініна, Праўда”, 1-я і 2-я Мінскія трымалі абарону паўднёвай часткі горада. 3 10 па 28 ліпеня наша брыгада зохапіла ў палон 12 разрозненых груп праціўніка. Было забіто 68 нямецкіх салдат і афіцэраў якія аказалі супраціўленне.
Сёння, 28 ліпеня, мы закончылі пісаць справаздачу БШПР про боявую і палітычную дзейнасць брыгоды за ўвесь перыяд бароцьбы. He ведаю, як ты ацэніш, а, на мой погляд, вынік атрымаўся нядрэнны. Я прывяду табе толькі асноўныя лічбы: спушчана пад адхон 197 эшолонаў праціўніка, у тым ліку браняпоезд. Пры гэтым разбіта 176 паравозаў 513 вогонаў з жывой сілай, 567 вагонаў з боепрыласомі і іншымі ваеннымі грузамі, 347 платформаў з боявой тэхнікай, 67 цыстэрнаўз палівам; знішчана 1848 тон поліва ў бензасховішчах, 571 аўтамашына, 50 танкаў і бронемашын, 11 трактароў і цягочоў 109 матацыклаў 2 самалёты, 168 мастоў; разгромлена 20 гарнізонаў 49 прадпрыемстваў і дзяржаўных гаспадарак, 2 чыгуначныя станцыі; забіта 16 547 солдат і 537 афіцэраў паранена 9225 і захоплена ў палон 1488 солдат і афіцэраў