Перамогу набліжалі як маглі
Выдавец: Звязда
Памер: 416с.
Мінск 2019
ў дарогу з дэсантнікамі і Мегерам. Астатнія партызаны засталіся чакаць дакументаў.
У батальёне разведчыкаў радасна вітаў палкоўнік Таруньчык, ён уручыў Менткаму дакументы на званне паручніка і ўзнагароджанне Крыжам Грунвальда і савецкім ордэнам Чырвонай Зоркі. Адпаведныя ўзнагароды, у тым ліку «Крыж Валечных» («Крыж храбрых») і ордэны Чырвонай Зоркі, атрымалі ўсе разведчыкі...
...Неўзабаве пасля вяртання ў батальён гэта воінскае падраздзяленне разам з дывізіяй генерала Кіневіча пераўтварылі у новую часць пад назвай Корпус унутранай бяспекі. У ім служылі і многія парашутысты з групы «Волга», змагаючыся з украінскім бандамі і атрадамі нацыянал-сацыялістаў на вызваленай тэрыторыі сваёй ваеннай партызанскай дзейнасці.
Перад тым як паставіць апошнюю кропку ў гэтай аповесці, нельга не ўзгадаць гераічную сям’ю Яжджэўскага, якога за дапамогу партызанам закатавалі фашысцкія вырадкі. Пасля вайны яго магілу знайшлі ўлесе і перазахавалі яго на цвінтары. Народная ўлада і Войска Польскае пабудавалі для яго сям’і новы дом і ўручылі дыплом на вечнае карыстанне ім. Ва ўрачыстай цырымоніі прыняў удзел і палкоўнік Ян Менткі...
Мы ацкрыем імёны герояў...
Д ...Пошукі працягваліся з вялікай інтэнсіў'ЯЕм насцю. Гэта работа захапляла ўсё большую колькасць старшакласнікаў, і тады камітэт камсамола стварыў агульнашкольны штаб чырвоных следапытаў. Краязнаўцы прынялі рашэнне не толькі шукаць падрабязныя звесткі пра Героя Савецкага Саюза Б. С. Акрэсціна, чыё імя носіць школа, але і ўстанавіць імёны і месцы подзвігу лётчыкаў, якія загінулі ў беларускім небе падчас Вялікай Айчыннай вайны і лічыліся прапаўшымі без вестак, адшукаць іх родных і аднапалчан...
Рыгор Ціханавіч! Ну што рабіць з гэтымі прагульшчыкамі? Зноў збеглі з урокаў, у голасе настаўніцы чуліся ноткі адчаю.
Дырэктар 65-й мінскай школы Сівакоўуважліва паглядзеў на кіраўніка 5-га класа і перавёў строгі погляд на трох вучняў, што з апушчанымі галовамі застылі дя дзвярэй дырэктарскага кабінета. Ён пазнаў самых актыўных удзельнікаў школьнага турыстычна-пошукавага клуба, якія неаднойчы хадзілі з ім у паходы, адкрывалі і вывучалі старонкі гераічнага мінулага, імкнуліся вярнуць гісторыі імёны невядомых герояў.
Турыстычна-пошукавы клуб у школе арганізаваў сам Рыгор Ціханавіч, былы франтавік, адстаўны афіцэр-артылерыст. Напэўна, вялікую прагу да адкрыццяў заклаў ён у юных душах вучняў, што яны з-за дапытлівасці збягаюць з урокаў. Усвядоміўшы гэта,дырэктарнестаўсуроваўшчувацьпяцікласнікаў, а, звярнуўшыся да настаўніцы, заўважыў:
Вось сапраўды, нашы недахопы працяг нашых добрых якасцей, усміхнуўся дырэктар і прапанаваў прысутным прысесці да стала. Ну, дзе вы прападалі цяпер?
Вучні моўчкі паглядалі на Рыгора Ціханавіча, і адзін з іх нясмела вымавіў:
- Мы зноў былі на Ваенных могілках ля помніка Барысу Акрэсціну.
- Што цікавага ўбачылі вы на тым помніку? Граніт як граніт, сваім абыякавым тонам ён хацеў схіліць вучняўда шчырасці. I задума ўдалася.
- Нас зацікавіў не граніт, а подпіс на ім, прамовіў адзін з хлопчыкаў. Атрымліваецца, што лётчыку на момант гібелі споўніўся толькі 21 год, а ён быў ужо Героем Савецкага Саюза. Вось бы падрабязна даведацца пра яго подзвігі!
Ну што ж, гэта і будзе новай задачай нашага пошукава-турыстычнага клуба, прамовіў Рыгор Ціханавіч. А цяпер на ўрок і больш не прагульвайце. Пасля заняткаў разам складзём план пошукаў.
ПАЧАТАК ВЯЛІКАГА ШЛЯХУ
Пачаліся пошукі. Па многіх адрасах адправілі пісьмы ззапытамі пра Барыса Сямёнавіча Акрэсціна. Неўзабаве прыйшлі адказы з музея гісторыі Вялікай Айчыннай вайны і архіва Савецкай Арміі ў Падольску. Потым пачаўся пошук аднапалчан і родных Акрэсціна. Следапыты сабралі пісьмы, асабістыя рэчы, успаміны родных і баявых сяброўаднапалчан пра адважнага лётчыка. Камсамольцы наведалі родных Героя ў Маскве, пагутарылі з яго маці Пелагеяй Іванаўнай, пабывалі ў воінскай часці, дзе ён служыў...
...Школу абляцела радасная вестка: на сустрэчу з вучнямі прыбываюць баявыя сябры Барыса Акрэсціна Героі Савецкага Саюза палкоўнікі
ў адстаўцы П. Р. Калеснікаў і I. П. Фанароў. Поўная зала гудзела дзіцячымі галасамі. Спакойным заставаўся толькі ганаровы каравул, выстраены для сустрэчы дарагіх гасцей. Паказалася прадстаўнічая дэлегацыя на чале з Рыгорам Ціханавічам. За ім ішлі ветэраны вайны адважныя сокалы з Залатым Зоркамі на грудзях, прадстаўнікі раённага аддзела асветы, райкамаў партыі і камсамола, ваеннай часці 1-й Сталінградскай гвардзейскай авіядывізіі, у якой ваяваў Барыс Сямёнавіч.
- Вы, дарагія дзеці, робіце пачэсную і высакародную справу, адкрываючы невядомыя для маладога пакалення старонкі жыцця і подзвігу герояў мінулай вайны, пачаў свой аповед адзін з гасцей чырвоных следапытаў. Гэта вельмі патрэбна, бо многія родныя загінуўшых на фронце не ведаюць падрабязнасцей подзвігу сваіх блізкіх, а часта ім невядомы і месцы іх пахавання.
- Мы ваявалі ў 74-м гвардзейскім авіяпалку, які носіць ганаровае званне Сталінградскі, працягваў ветэран. Сюды, пад асаджаны гераічны горад, у верасні 1942 года і прыбыў былы інструктар аэраклуба. Яго залічылі ў лёгкабамбардзіровачны полк начной авіяцыі. «Начнікі» ляталі на фанерных ціхаходных безабаронных аэрапланах, «хадзілі» літаральна па галовах фашыстаў і кідалі на іх бомбы і запальваючыя ампулы. Немцы абстрэльвалі нашых пілотаў усім, што было пад рукой. Дзевятнаццацігадовы малодшы сяржант Акрэсцін праз два месяцы атрымаў першую ўзнагароду ордэн Чырвонай Зоркі. Трэба зазначыць, што сам Барыс не навучаўся ў лётнай школе ці вучылішчы. Ён закончыў толькі аэраклуб, выдатна асвоіў тут
спецыяльнасць авіятэхніка, а потым і пілота і пры тым паказаўтакое майстэрства, што яго прызначылі інструктарам.
- Відаць, праявіліся ў хлопца прыродныя здольнасці, бо сапраўды быў ён непераўзыдзеным лётчыкам, як кажуць, ад Бога. He было яму роўных унашым гвардзейскім палку.куды перавялі яго пасля таго, як ён асвоіў штурмавік «Іл-2», які ён асабіста атрымаў і вывучыў на заводзе. I гэта аказалася для Акрэсціна лёгкай справай: хлопец меў здольнасці да тэхнікі, выдатна ведаў кожную дэталь, кожны вузел складанай машыны. Дададзім сюды яго прыродную абаяльнасць, высокі рост, светла-русую прычоску, здольнасці мастака і шахматыста, чэмпіёнства па плаванні і па гарадках і партрэт Барыса Акрэсціна будзе амаль завершаны. Удача і баявое шчасце таксама спадарожнічалі гэтаму маскоўскаму хлопцу. He дзіўна, што неўзабаве атрымаў ён афіцэрскае званне і стаў самым маладым камандзірам эскадрыллі.
- Служыць пад камандаваннем Акрэсціна лічылася вялікім гонарам і ўдачай, з захапленнем расказваў I. П. Фанароў. Атаму, што ўяго эскадрыллі страты былі мінімальныя і нават пасля самых складаных штурмовак самалёты як загавораныя вярталіся на аэрадром без сур’ёзных пашкоджанняў. He дзіўна, што пра выдатнага штурмавіка складалі легенды. У Сталінградскай бітве Барыс Акрэсцін зрабіў 300 баявых вылетаў, пасля ўдзельнічаў у вызваленні многіх гарадоў Украіны і Беларусі. На жаль, ён і загінуў тут, пад Мінскам 6 ліпеня 1944 года, штурмуючы скапленне варожых войск, якія спрабавалі вырвацца з мінскага катла. Наш аднапалчанін здзейсніўтут бессмяротны подзвіг...
Пасля гэтай памятнай сустрэчы пошукі працягваліся з вялікай інтэнсіўнасцю. Гэта работа захапляла ўсё большую колькасць старшакласнікаў, і тады камітэт камсамола стварыў агульнашколыны штаб чырвоных следапытаў. Краязнаўцы прынялі рашэнне не толькі шукаць падрабязныя звесткі пра Барыса Сямёнавіча, але і ўстанавіць імёны і месцы подзвігулётчыкаў, якія загінулі ўбеларускім небе падчас Вялікай Айчыннай вайны і лічыліся прапаўшымі без вестак, адшукаць іх родных і аднапалчан...
...На перапынку паміж урокамі група хлопчыкаў зноў, у каторы ўжо раз прыйшла да помніка маладому Герою. Задумліва гледзячы на твар лётчыка, адзін са старшакласнікаў заўважыў:
- А ён жа гераічна загінуў амаль у нашым узросце...
- Так, Акрэсцін зусім не намнога старэйшы за нас. I я часта думаю, ці змаглі б мы паступіць у той сітуацыі падобным чынам, як ён.
- Ну, цяпер няма такой сітуацыі, а вось стаць пілотам, служыць у праслаўленым гвардзейскім палку, уякім ваяваў Акрэсцін, цалкам магчыма.
- Ці не збіраешся ты ў лётнае ваеннае вучылішча? запытаў аднакласнік. Ведаеш, Дзімка, як цяжка паступіць туды, якія веды і, галоўнае, здароўе трэба мець!
Ну што ж, я паспрабую. Буду займацца спортам, засяду за падручнікі. Калі вельмі хочаш і імкнешся да мэты удача прыйдзе. Яна заўсёды прыходзіць да настойлівых, заключыў размову Дзіма Тэндзітнікаў...
Прайшлі тры гады настойлівых пошукаў. Следапыты 65-й школы заняліся пошукамі іншых
гераічных экіпажаў лётчыкаў, якія загінулі ў беларускім небе і заставаліся пакуль невядомымі. За патрыятычную справу па хадайніцтве камандуючага Беларускай ваеннай акругі Савет Міністраў БССР у кастрычніку 1966 года прысвоіў 65-й сярэдняй школе імя Героя Савецкага Саюза Барыса Сямёнавіча Акрэсціна. I адна са сталічных вуліц атрымала яго імя. Значна папоўніліся стэнды школьнага музея рэвалюцыйнай і баявой славы, які па ініцыятыве Рыгора Ціханавіча Сівакова арганізавалі ў школе.
3 выпадку гэтай падзеі віншавальную тэлеграму следапыты атрымалі ад камандавання воінскай часці, у якой служыў Герой Савецкага Саюза Барыс Акрэсцін:
«Дарагія акрэсцінцы вучні сярэдняй школы № 65! Віншуем вас з адкрыццём музея рэвалюцыйнай і баявой славы! Няхай рэвалюцыйныя і ратныя традыцыі бацькоў іх гераічныя подзвігі будуць для вас заўжды натхняючым прыкладам, сімвалам беззапаветнай любові да Радзімы!
Камандзір вайсковай часці, начальнік палітупраўлення».
На савеце штаба чырвоных следапытаў па ініцыятыве юных краязнаўцаў вырашылі ўстанавіць у школьным двары помнік Барысу Акрэсціну. I вучні, увесь педкалектыў заняліся зборам металалому, макулатуры, сталі працаваць у Батанічным садзе Акадэміі навук і ўсе сродкі пералічвалі на асобны рахунак. Школе дапамагалі бацькі вучняў, скарбонка з кожным днём папаўнялася. Школьнікі сабралі 150 тон металалому, і трактаразаводцы вырабілі з іх 30 машын.
I вось настаўурачысты дзеньадкрыцця помніка. У школу прыехалі маці Героя Пелагея Іванаўна, аднапалчане і баявыя сябры Барыса Сямёнавіча Героі Савецкага Саюза Калеснікаў, Фанароў, Глебаў, прадстаўнікі авіяпалка, дзе служыў Акрэсцін, ветэраны Вялікай Айчыннай, шэфы маракі Балтыкі. 3 вялікай увагай слухалі прысутныя расказы аднапалчан баявых сяброў Героя. На ўрачыстым мітынгу прагучала клятва чырвоных следапытаў перад маці Героя Пелагеяй Іванаўнай жыць і змагацца, любіць Радзімутак, як Барыс Акрэсцін...
КНІГІ ОНЛАЙН
